Với tóm tắt lý thuyết Hóa học lớp 11 Bài 20: Alcohol sách Kết nối tri thức hay, chi tiết cùng với bài tập trắc nghiệm chọn lọc có đáp án giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Hóa học 11.

Lý thuyết Hóa học lớp 11 Bài 20: Alcohol

A. Lý thuyết Alcohol

1. Khái niệm, danh pháp 

a. Khái niệm

Alcohol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có chứa nhóm hydroxy (–OH) liên kết với nguyên tử carbon no.

Alcohol no, đơn chức, mạch hở trong phân tử có một nhóm -OH liên kết với gốc alkyl, có công thức tổng quát là C_nH_2n+1OH (n≥1) 

Nếu alcohol có hai hay nhiều nhóm –OH thì các alcohol đó được gọi là các alcohol đa chức (polyalcohol).

Bậc của alcohol là bậc của nguyên tử carbon liên kết với nhóm hydroxy. Ta có alcohol bậc 1, alcohol bậc II và alcohol bậc III.

b. Danh pháp 

* Danh pháp thay thế: 

Tên theo danh pháp thay thế của moncalcohol:

Tên theo danh pháp thay thế của polyalcohol:

2. Đặc điểm cấu tạo

Trong phần tử alcohol, các liên kết O-H và C-O đều phân cực về phía nguyên tử oxygen do oxygen có độ âm điện lớn. Do đó, trong các phản ứng hoá học, alcohol thường bị phân cắt ở liên kết O-H hoặc liên kết C-O.

3. Tính chất vật lí

Ở điều kiện thường, các alcohol no, đơn chức từ C1 đến C12 ở trạng thái lỏng, các alcohol từ C13 trở lên ở trạng thái rắn. 

Các polyalcohol như ethylene glycol, glycerol là chất lỏng sánh, nặng hơn nước và có vị ngọt. 

Alcohol có nhiệt độ sôi cao hơn các hydrocarbon, dẫn xuất halogen có phân tử khối tương đương và dễ tan trong nước do các phân tử alcohol có thể tạo liên kết hydrogen với nhau và với nước.

4. Tính chất hóa học 

a. Phản ứng thế nguyên tử H của nhóm -OH 

Liên kết O-H phân cực nên trong một số phản ứng, nguyên tử hydrogen trong nhóm hydroxy có thể bị thay thế. 

2R- OH + 2Na → 2RONa + H₂

b. Phản ứng tạo ether

Khi đun nóng alcoho với H₂SO₄ đặc ở nhiệt độ thích hợp thì thu được ether.

c. Phản ứng tạo alkene 

Khi cho hơi alcohol no, đơn chức, mạch hở đi qua bột Al₂O₃ nung nóng hoặc đun alcohol với H₂SO₄ đặc, H₃PO₄ đặc, alcohol bị tách nước tạo thành alkene.

d. Phản ứng oxi hóa

* Oxi hoá không hoàn toàn 

Khi phản ứng với các chất oxi hoá (ví dụ: CuO), các alcohol bị oxi hoá không hoàn toàn tạo thành các sản phẩm khác nhau tuỳ theo bác của alcohol: alcohol bậc I bị oxi hoa thành aldehyde, alcohol bậc II bị oxi hoá thành ketone, alcohol bậc III không bị oxi hoá trong điều kiện này.

* Phản ứng cháy của alcohol

Các alcohol có thể bị đốt cháy trong không khí tạo thành carbon dioxide, hơi nước và toả nhiệt:

C_nH_2n+1OH + 3n/2 O₂ → nCO₂ + (n+1)H₂O (điều kiện: t⁰)

e. Phản ứng riêng của polyalcahol với Cu(OH)₂

Các polyalcohol có các nhóm -OH liền kề như ethylene glycol, glycerol có thể tác dụng với copper(||) hydroxide tạo dung dịch màu xanh lam đậm.

5. Ứng dụng

a. Ứng dụng của alcohol

b. Ảnh hưởng của rượu, bia và đồ uống có cồn đến sức khỏe con người

Việc lạm dụng rượu, bia và đồ uống có cồn sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người như tổn thương hệ thần kinh, rối loạn tâm thần, viêm gan, xơ gan,…

6. Điều chế

a. Hydrate hoá alkene 

Các alcohol có thể được điều chế bằng phản ứng hydrate hóa alkene. Phương pháp này được sử dụng phổ biến trong công nghiệp để điều chế ethanol

CH₂=CH₂ + H₂O → C₂H₅OH (điều kiện H₃PO₄, t⁰)

b. Điều chế ethanol bằng phương pháp sinh hoá 

Khi lên men tinh bột, enzyme sẽ phân giải tinh bột thành glucose, sau đó giucose sẽ chuyển hoá thành ethanol. 

Phương pháp sinh hóa được sử dụng phổ biến để sản xuất các đồ uống có cồn, điều chế ethanol làm nhiên liệu sinh học.

c. Điều chế glycerol 

Trong công nghiệp, glycerol được tổng hợp từ propylene theo sơ đồ sau: 

Ngoài ra, glycerol còn thu được khi thuỷ phân chất béo trong quá trình sản xuất xà phòng.

Sơ đồ tư duy Alcohol

B. Trắc nghiệm Alcohol

Câu 1: Khi số nguyên tử carbon trong phân tử tăng lên, độ tan trong nước của alcohol?

A. Không thay đổi.

B. Tăng nhanh do gốc hydrocarbon là phần ưa nước tăng lên.

C. Giảm chậm do số lượng gốc -OH tăng lên.

D. Giảm nhanh do gốc hydrocarbon là phần kị nước tăng lên.

Câu 2: Alcohol bị oxi hóa tạo ketone là

A. propan-2-ol.

B. butan-1-ol.

C. 2-methyl propan-1-ol.

D. propan-1-ol.

Câu 3: Oxi hóa alcohol nào sau đây không tạo aldehyde?

A. CH₃OH.

B. (CH₃)₂CHCH₂OH.

C. C₂H₅CH₂OH.

D. CH₃CH(OH)CH₃.

Câu 4: Sản phẩm chính thu được khi tách nước từ 3-methylbutan-2-ol là

A. 3-methylbut-1-ene.

B. 2-methylbut-2-ene.

C. 3-methylbut-2-ene.

D. 2-methylbut-3-ene.

Câu 11: Số đồng phân cấu tạo của ancohol có công thức phân tử C₄H₁₀O là

A. 3.

B. 4.

C. 6.

D. 7.

Câu 12: Hợp chất hữu cơ A có công thức phân tử là C₃H₈O₂. Biết A phản ứng với Cu(OH)₂ tạo được dung dịch xanh lam. A là

A. propane-1,3-diol.

B. propane-1,2-diol.

C. propene-1,2-diol.

D. Glycerol.

Câu 13: Cho Na tác dụng vừa đủ với 1,24 gam hỗn hợp 3 alcohol đơn chức X, Y, Z thấy thoát ra 0,37185 lít khí H₂ (đkc). Khối lượng muối sodium alcoholate thu được là

A. 2,4 gam.

B. 1,9 gam.

C. 2,85 gam.

D. 3,8 gam

Câu 14: Đốt cháy hoàn toàn 0,15 mol alcohol no đơn chức thu được 7,437 lít khí CO₂ ở đkc. Công thức phân tử của alcohol là

A. CH₃OH.

B. C₂H₅OH.

C. C₃H₇OH.

D. C₃H₅OH.

Câu 15: Để phân biệt ethyl alcohol nguyên chất và ethyl alcohol có lẫn nước, người ta thường dùng thuốc thử là

A. CuSO₄ khan.

B. Na kim loại.

C. Benzen.

D. CuO.

Xem thêm các bài tóm tắt Hóa học lớp 11 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác: