Với tóm tắt lý thuyết Hóa học lớp 11 Bài 10: Hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ sách Kết nối tri thức hay, chi tiết cùng với bài tập trắc nghiệm chọn lọc có đáp án giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Hóa học 11.

Lý thuyết Hóa học lớp 11 Bài 10: Hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ

A. Lý thuyết Hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ

1. Hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

a. Khái niệm

Hợp chất của carbon là hợp chất hữu cơ (trừ một số các hợp chất như carban monoxide, carbon dioxide, muôi carbonate, cyanide, carbide,...). Các hợp chất của carbon với các nguyên tổ khác trong bảng tuần hoàn đã tạo nên hàng chục triệu hợp chất hữu cơ. Số lượng các chất hữu cơ mới vẫn đang tiếp tục tăng lên. 

b. Đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ 

- Thành phần phân tử nhất thiết phải chứa nguyên tố carbon, thường có hydrogen, oxygen, nitrogen, halogen, sulfur, phosphorus.... 

- Liên kết hoá học chủ yếu là liên kết cộng hoá trị. Các nguyên tử carbon không những có khả năng liên kết với nguyên tử của các nguyên tố khác mà còn có thể liên kết với nhau tạo thành mạch carbon. 

- Nhiệt độ nóng chảy thấp, nhiệt độ sôi thấp (dễ bay hơi) và thường không tan hoặc ít tan trong nước, tan trong các dung môi hữu cơ. 

- Dễ chảy, kém bền với nhiệt nên dễ bị nhiệt phân huỷ. 

- Phản ứng của các hợp chất hữu cơ thường xảy ra chậm, theo nhiều hướng và tạo ra hỗn hợp các sản phẩm. Để tăng tốc độ phản ứng thường cần đun nóng và có xúc tác.

2. Phân loại hợp chất hữu cơ

Dựa vào thành phần nguyên tố, hợp chất hữu cơ có thể phân thành hai loại: 

+ Hydrocarbon: là những hợp chất được tạo thành chỉ từ hai nguyên tố carbon và hydrogen. Một số hydrocarbon tiêu biểu:

+ Dẫn xuất của hydrocarbon: Được tạo thành khi một hay nhiều nguyên tử hydrogen trong phân tử hydrocarbon thay thế bằng một hay nhiều nguyên tử hay nhóm nguyên tử khác (thường chứa oxygen, nitrogen, sulfur, halogen,...). Dẫn xuất của hydrocarbon được phân thành nhiều loại:

3. Nhóm chức trong phân tử hợp chất hữu cơ

a. Khái niệm 

Nhóm chức là nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử gây ra những tính chất hoá học đặc trưng của hợp chất hữu cơ. 

Ví dụ: Dimethyl ether (H₃C–O–CH₃ và ethanol (C₂H₅-OH) có cùng công thức phân tử C₂H₆O nhưng có các tính chất khác nhau. 

b. Một số loại nhóm chức cơ bản

c. Phổ hồng ngoại và nhóm chức 

Phương pháp phổ hồng ngoại (Infrared Spectroscopy, được viết tắt là IR) là phương pháp vật lí rất quan trọng và phổ biến đề nghiên cứu cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ. 

Dựa vào các số sóng hấp thụ đặc trưng trên phố IR có thể dự đoán nhóm chức trong phân tử chất nghiên cứu.

Sơ đồ tư duy Hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ

B. Trắc nghiệm Hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ

Câu 1: Dẫn xuất hydrocarbon là các hợp chất mà thành phần nguyên tố

A. chỉ có C và H.

B. gồm có C, H và O.

C. gồm C, H, N.

D. ngoài C còn các nguyên tố khác.

Câu 2: Trong các hợp chất sau, chất nào là dẫn xuất của hydrocarbon?

A. CH₄.

B. CH₃OH.

C. C₂H₄.

D. C₃H₈.

Câu 3: Liên kết hóa học trong phân tử hợp chất hữu cơ chủ yếu là

A. liên kết ion.

B. liên kết cộng hóa trị.

C. liên kết cho - nhận.

D. liên kết hydrogen.

Câu 4: Phản ứng hóa học của các hợp chất hữu cơ có đặc điểm là

A. thường xảy ra rất nhanh và cho một sản phẩm duy nhất.

B. thường xảy ra chậm, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.

C. thường xảy ra rất nhanh, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.

D. thường xảy ra rất chậm, nhưng hoàn toàn, không theo một hướng xác định.

Câu 5: Phản ứng hóa học của các chất hữu cơ thường

A. cần đun nóng và có xúc tác.

B. có hiệu suất cao.

C. xảy ra rất nhanh.

D. tự xảy ra được.

Câu 11: Hợp chất C₂H₅OH thuộc loại hợp chất nào sau đây?

A. Dẫn xuất halogen.

B. Ketone.

C. Ester.

D. Alcohol.

Câu 12: Hợp chất CH₃COOC₂H₅ thuộc loại hợp chất nào sau đây?

A. Aldehyde.

B. Ketone.

C. Ester.

D. Alcohol.

Câu 13: Trên phổ hồng ngoại của hợp chất hữu cơ X chỉ có hấp thụ đặc trưng ở 1715 cm^-1. Chất X có thể là chất nào trong các chất dưới đây?

A. CH₃COCH₃.

B. CH₃CH₂OH.

C. CH₃CH₂CHO.

D. C₆H₅CH₂OH.

Câu 14: Trên phổ hồng ngoại của hợp chất hữu cơ X có hấp thụ đặc trưng ở 3281 cm^-1. Chất X có thể là chất nào trong các chất dưới đây?

A. CH₃NHCH₃.

B. CH₃CHO.

C. CH₃CH₂COOH.

D. CH₃ COCH₃.

Câu 15: Cho sơ đồ phổ khối IR của chất X như sau

X là chất nào sau đây ?

A. CH₃CH₂CH₂OH.

B. CH₃CH₂CH₂CH₂CH₂COOH.

C. CH₃CH₂CH₂CHO.

D. CH₃CH₂CH₂COOCH₂CH₂CH₃.

Xem thêm các bài tóm tắt Hóa học lớp 11 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Lý thuyết Bài 8: Sulfuric acid và muối sulfate

Lý thuyết Bài 10: Hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ

Lý thuyết Bài 11: Phương pháp tách biệt và tinh chế hợp chất hữu cơ

Lý thuyết Bài 12: Công thức phân tử hợp chất hữu cơ

Lý thuyết Bài 13: Cấu tạo hoá học hợp chất hữu cơ