Tailieumoi.vn sưu tầm và biên soạn chuyên đề Sự điện li gồm đầy đủ lý thuyết, các dạng bài tập chọn lọc và ví dụ minh họa từ cơ bản đến nâng cao giúp học sinh ôn luyện kiến thức, biết cách làm bài tập môn Hóa học 11.

Chuyên đề Sự điện li

I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM

a. Những chất dẫn điện, không dẫn điện

Dung dịch axit, bazơ và muối đều dẫn điện.

Các chất rắn khan: NaCl, NaOH và một số dung dịch rượu, đường… không dẫn điện.

Ví dụ: Axit HCl, HNO₃; dung dịch bazơ NaOH, KOH; dung dịch muối NaCl, K₂SO₄… dẫn điện được.

b. Nguyên nhân tính dẫn điện của các dung dịch axit, bazơ và muối trong nước

Tính dẫn điện qua các dung dịch axit, bazơ và muối là do dung dịch của chúng có các tiểu phân mang điện tích chuyển động tự do được gọi là ion.

 Axit, bazơ, muối là những chất điện li.

Quá trình phân li các chất trong nước ra ion là sự điện li.

Những chất tan trong nước phân li ra ion được gọi là những chất điện li.

Sự điện li được biểu diễn bằng phương trình điện li.

Ví dụ:  

$N{a}_{2}S{O}_4\to 2N{a}^{+}+S{O}_4^{2-}$

$HCl\to H^{+}+C{l}^{-}$

2. Phân loại các chất điện li

a. Chất điện li mạnh

Chất điện li mạnh là chất tan trong nước, các phân tử hòa tan đều phân li ra ion.

Những chất điện li mạnh:

+ Các axit mạnh: HCl, HNO₃, HClO₄, H₂SO₄,…

+ Các bazơ mạnh: NaOH, KOH, Ba(OH)₂,…

+ Các muối tan.

Trong phương trình điện li của chất điện li mạnh người ta dùng một mũi tên chỉ chiều của quá trình điện li.

Ví dụ:  

b. Chất điện li yếu

Chất điện li yếu là chất khi tan trong nước chỉ có một số phân tử hòa tan phân li ra ion, phần còn lại vẫn tồn tại dưới dạng phân tử trong dung dịch.

Những chất điện li yếu:

+ Các axit yếu như: CH₃COOH, HClO, H₂S, HF, H₂SO₃,…

+ Các bazơ không tan như: Mg(OH)₂, Fe(OH)₃,…

+ Các muối không tan: CaCO₃, BaSO₄,…

Trong phương trình điện li của chất điện li yếu người ta dùng hai mũi tên chỉ ngược chiều nhau.

Ví dụ:  

$C{H}_{3}COOH\stackrel{}{\rightleftarrows }C{H}_{3}CO{O}^{-}+H^{+}$

II. CÁC DẠNG BÀI TẬP

Kiểu hỏi 1: Xác định chất điện li

 Phương pháp giải

Những chất tan trong nước phân li ra ion được gọi là những chất điện li.

 Các dung dịch axit, bazơ và muối là các chất điện li.

Ví dụ: Cho các chất sau: H₂S, SO₂, Cl₂, H₂SO₃, CH₄, NaHCO₃, Ca(OH)₂, HF, C₆H₆, NaClO. Chất nào là chất điện li?

Hướng dẫn giải

Ta có: các dung dịch axit, bazơ, muối là các chất điện li.

 Những chất điện li là: H₂S, H₂SO₃, NaHCO₃, Ca(OH)₂, HF, NaClO.

 Ví dụ mẫu

Ví dụ 1: Cho các chất sau: NaCl, HF, CuSO₄, Mg₃(PO₄)₂, AgNO₃, HNO₃, C₆H₁₂O₆ (glucozơ), CH₃OH, CH₃COONa., C₂H₅OH. Số chất điện li là

A. 4.                       B. 5.

C. 6.                          D. 7.

Hướng dẫn giải

Ta có: các dung dịch axit, bazơ, muối là các chất điện li.

 Có 7 chất điện li là: NaCl, HF, CuSO₄, Mg₃(PO₄)₂, AgNO₃, HNO₃, CH₃COONa.

 Chọn D.

Kiểu hỏi 2: Phân biệt chất điện li mạnh, chất điện li yếu

Phương pháp giải

Chất điện li mạnh

Các axit mạnh: HCl, HNO₃, H₂SO₄…

Các bazơ mạnh: NaOH, Ba(OH)₂…

Hầu hết các muối: NaCl, K₂SO₄…

Ÿ Chất điện li yếu

Axit yếu và trung bình: CH₃COOH, HClO, H₂S…

Bazơ yếu: Mg(OH)₂, Fe(OH)₃…

Một số muối: CaCO₃, BaSO₄…

Ví dụ: Cho các chất sau: NaCl, HF, CuSO₄, NaOH, Mg(NO₃)₂, H₃PO₄, (NH₄)₃PO₄, H₂CO₃, ancol etylic (C₂H₅OH), CH₃COOH, AgNO₃, glucozơ (C₆H₁₂O₆), glixerol (C₃H₈O₃), Al(OH)₃, Fe(OH)₂, HNO₃.

Chất nào là chất điện li mạnh, chất điện li yếu?

Hướng dẫn giải

Chất điện li mạnh: NaCl, CuSO₄, NaOH, Mg(NO₃)₂, (NH₄)₃PO₄, AgNO₃, HNO₃.

Chất điện li yếu: HF, H₃PO₄, H₂CO₃, CH₃COOH, Al(OH)₃, Fe(OH)₂.

 Ví dụ mẫu

Ví dụ 1: Cho các chất sau: CH₃COOH, HClO, H₃PO₄, NaOH, HgCl₂, NH₄NO₃, HClO₄, Zn(OH)₂, K₂Cr₂O₇, HNO₃, KMnO₄, HI. Số chất điện li mạnh là

A. 7.                       B. 8.

C. 5.                          D. 6.

Hướng dẫn giải

Có 7 chất điện li mạnh là: NaOH, NH₄NO₃, HClO₄, K₂Cr₂O₇, HNO₃, KMnO₄, HI.

 Chọn A.

Kiểu hỏi 3: Cách nhận dạng phương trình điện li viết đúng của các chất (nếu có)

 Phương pháp giải

Trong phương trình điện li của chất điện li mạnh người ta dùng một mũi tên chỉ chiều của quá trình điện li.

Trong phương trình điện li của chất điện li yếu người ta dùng hai mũi tên chỉ ngược chiều nhau.

Ví dụ: Phương trình điện li viết đúng là

A.  $HN{O}_3\stackrel{}{\rightleftarrows }{H}^{+}+N{O}_3^{-}$

B.  $H_{2}S{O}_4\stackrel{}{\rightleftarrows }2H^{+}+S{O}_4^{2-}$

C.  $HF\to H^{+}+F^{-}$

D.  $NaOH\to N{a}^{+}+O{H}^{-}$

Hướng dẫn giải

HNO₃, NaOH, H₂SO₄ là chất điện li mạnh suy ra dùng một mũi tên chỉ chiều của quá trình điện li.

$HN{O}_3\to H^{+}+N{O}_3^{-}$

$NaOH\to N{a}^{+}+O{H}^{-}$

$H_{2}S{O}_4\to 2H^{+}+S{O}_4^{2-}$

HF là chất điện li yếu suy ra dùng hai mũi tên chỉ ngược chiều của quá trình điện li.

  $H_{2}S{O}_4\to 2H^{+}+S{O}_4^{2-}$

 Phương trình D viết đúng.

 Chọn D.

    Ví dụ mẫu

Ví dụ 1: Cho các phương trình điện li sau:

$NaCl\stackrel{}{\rightleftarrows }N{a}^{+}+C{l}^{-}$

$HClO\to H^{+}+Cl{O}^{-}$

$K\text{O}H\to K^{+}+O{H}^{-}$

$HCl{O}_4\to H^{+}+Cl{O_4}^{-}$

$C{H}_{3}COOH\stackrel{}{\rightleftarrows }C{H}_{3}CO{O}^{-}+H^{+}$

$HF\to H^{+}+F^{-}$

Số phương trình điện li đúng là

A. 4.                       B. 3.   

C. 2.                          D. 1.

Hướng dẫn giải

NaCl, KOH, HClO₄ là chất điện li mạnh  Sử dụng mũi tên một chiều.

HClO, CH₃COOH và HF là các chất điện li yếu  Sử dụng mũi tên hai chiều.

 Có 3 phương trình điện li viết đúng là

$K\text{OH}\to {\text{K}}^{+}+O{H}^{-}$

$HCl{O}_4\to H^{+}+Cl{O}_4^{-}$

$C{H}_{3}COOH\stackrel{}{\rightleftarrows }C{H}_{3}CO{O}^{-}+H^{+}$

 Chọn B.

III. Bài tập tự luyện dạng 1

Câu 1: Dung dịch chất điện li dẫn được điện là do sự dịch chuyển của

A. các electron.      B. các cation

C. các anion.          D. cả cation và anion.

Câu 2: Dãy chỉ gồm các chất điện li mạnh là

A. NaNO₃, HClO₃, NaHSO₄, Na₂S, NH₄Cl.

B. NaNO₃, Ba(HCO₃)₂, HF, AgCl, NH₄Cl.

C. NaNO₃, HClO₃, H₂S, Mg₃(PO₄)₂, NH₄Cl.

D. NaNO₃, HClO₃, Na₂S, NH₄Cl, NH₃.

Câu 3: Dãy gồm các chất đều dẫn điện là

A. KCl nóng chảy, dung dịch NaOH, dung dịch HNO₃.              

B. dung dịch glucozơ, dung dịch ancol etylic, glixerol.                

C. KCl rắn khan, NaOH rắn khan, kim cương.                            

D. Khí HCl, khí NO, khí O₃.

Câu 4: Phương trình điện li nào sau đây sai?

A.  $HCl\to H^{+}+C{l}^{-}$

B. $C{H}_{3}COOH\rightleftarrows C{H}_{3}CO{O}^{-}+H^{+}$

C.  $H_{3}P{O}_4\to 3H^{+}+P{O}_4^{3-}.$

D.  $N{a}_{3}P{O}_4\to 3N{a}^{+}+P{O}_4^{3-}$

Câu 5: Phương trình điện li viết đúng là

A.  $H_{2}S{O}_4\rightleftarrows H^{+}+H\text{S}{O}_4^{-}$

B. $H_{2}S{O}_3\rightleftarrows H^{+}+H\text{S}{O}_3^{-}$                              

C.  $H_{2}S{O}_3\to 2H^{+}+S{O}_3^{2-}$

D.  $N{a}_{2}S\rightleftarrows 2N{a}^{+}+S^{2-}$

Câu 6: Dãy chỉ gồm các chất điện li yếu là:

A. H₂S, HCl, Cu(OH)₂, NaOH.

B. CH₃COOH, H₂S, Fe(OH)₃, Cu(OH)₂.   

C. CH₃COOH, Fe(OH)₃, HF, HNO₃.

D. H₂S, HNO₃, Cu(OH)₂, KOH.

Câu 7: Cho các chất: CH₃COOH, Fe(OH)₃, Cu(OH)₂, NaNO₃, C₂H₅OH, C₁₂H₂₂O₁₁ (saccarozơ), NH₄Cl. Số chất điện li và số chất điện li mạnh lần lượt là

A. 5 và 3.               B. 4 và 3.

C. 2 và 5.               D. 5 và 2.

Câu 8: Cho dãy các chất: KAI(SO₄)₂.12H₂O, C₂H_5­OH, C₁₂H₂₂O₁₁ (saccarozơ), CH₃COOH, Ca(OH)₂, NH₄NO₃, KCl. Số chất điện li là

A. 3.                       B. 4.

C. 5.                       D. 2.

Câu 9: Cho dãy các chất: KAI(SO₄)₂.12H₂O, C₂H_5­OH, C₁₂H₂₂O₁₁ (saccarozơ), Ba(OH)₂, AgNO₃, NaCl. Số chất không dẫn điện là

A. 3.                       B. 4.

C. 5.                       D. 2.

Câu 10: Trong các chất dưới đây, chất điện li mạnh là

A. H₂O.                  B. C₂H₅OH.

C. NaCl.                D. CH₃COOH.

Đáp án và lời giải