Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

A. KHỞI ĐỘNG

* Mục tiêu :

-  Kích thích học sinh hứng thú tìm hiểu bài mới

 -  Rèn luyện năng lực tư duy phê phán  cho học sinh.

*  Phương pháp:  trò chơi, gợi mở..

* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

- Giáo viên cho HS xem clip về việc trao nhầm con ở Hà Nội. Đặt câu hỏi: Dựa vào kĩ thuật nào mà gia đình có thể xác định đúng con ruột của mình?

- Học sinh tiến hành thảo luận và đưa ra câu trả lời:

- Giáo viên hỏi: ADN là gì? Tại sao từ ADN có thể xác định được chính xác bố mẹ, anh, chị em mình?

SP cần đạt sau khi kết thúc hoạt động:

Học sinh tập trung chú ý;

Suy nghĩ về vấn đề được đặt ra;

Tham gia hoạt động đọc hiểu để tìm câu trả lời của tình huống khởi động,

Từ cách nêu vấn đề gây thắc mắc như trên, giáo viên dẫn học sinh vào các hoạt động mới: Hoạt động hình thành kiến thức.

- Giáo viên dẫn vào bài mới: ADN  là một đại phân tử nằm trong nhóm axit nucleic. Axit nucleic là gì? Có cấu trúc và chức năng gì? Hôm  nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.

B: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

* Mục tiêu :

-  Nêu được thành phần hoá học của một nuclêôtit.

-  Mô tả được cấu trúc của phân tử ADN và phân tử ARN.

-  Trình bày được các chức năng của ADN và ARN.

-  So sánh được cấu trúc và chức năng của ADN và ARN.

*  Phương pháp: Thuyết trình , phân tích, giảng bình

* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

Hoạt động 1:

- Sử dụng tranh hình6.1 và nêu câu hỏi:

+ Trình bày cấu trúc của phân tử AND?

- Nhận xét và đánh giá hoặc bổ sung kiến thức. Đồng thời khái quát hoá kiến thức.

GV khái quát kiến thức

- Nêu câu hỏi:

+ AND có chức năng gì?

- Nhận xét, bổ sung và yêu cầu HS khái quát kiến thức.

- Gv liên hệ trong thực tế: Ngày nay khoa học phát triển, đặc biệt là di truyền học, người ta đã  dựa trên chức năng lưu giữ truyền đạt thông tin của AND để xác định cha con- mẹ con hay truy tìm thủ phạm trong các vụ án.

Hoạt động 2:

- Hỏi:

+ Có bao nhiêu loại phân tử ARN và người ta phân loại chúng dựa vào những tiêu trí nào?

+ ARN có cấu trúc như thế nào?

+ ARN khác với AND ở đặc điểm cấu tạo nào?

- Hỏi:

+ ARN có những chức năng nao?

- Bổ sung: ARN thực chất là phiên bản được đúc trên một mạch khuôn của AND, sau khi thực hiện xong chức năng của mình, các phân tử ARN thường bị các enzim của tế bào phân huỷ.

Quan sảt tranh hình và N/c thông tin sgk.

- Thảo luận nhóm để chỉ

- Đại diện nhóm sử dụng tranh hình 6.1,6.2 để trình bày.

- Các nhóm khác theo dõi và nhận xét.

- Vận dụng kiến thức mục

- Trả lời.

 Dựa vào thông tin sgk để trả lời.

- Quan sát hình và trả lời câu hỏi.

- Trả lời.

- So sánh.

- Trả lời?

- Theo dõi.

- Dựa vào thông tin sgk để trả lời.

III.Axit nuclêic(ADN):

1. Cấu trúc của AND

-  Axit nuclêic (bao gồm ADN và ARN): 

+ ADN :

 - Cấu trúc : Được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là các nuclêôtit (gồm 4 loại A, T, G, X),  mỗi nuclêôtit gồm 3 thành phần (đường pentozơ, nhóm phốt phat và bazơ nitơ). Các nuclêôtit  liên kết với nhau bằng các liên kết photphođieste tạo thành chuỗi polinuclêôtit.

2.  Chức năng: ADN có chức năng  là mang, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền.

3. Cấu trúc của ARN VÀ CHỨC NĂNG

- ARN:  Được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà mỗi đơn phân là 1 nuclêôtit. Có 4 loại nuclêôtit là A, U, G và X.

Có 3 loại ARN là mARN, tARN và rARN  thực hiện các chức năng khác nhau.

+ mARN cấu tạo từ một chuỗi polinuclêôtit dưới dạng mạch thẳng.

mARN có chức năng truyền đạt thông tin di truyền.

+ tARN có cấu trúc với 3 thuỳ, trong đó có một thuỳ mang bộ ba đối mã. vận chuyển axit amin tới ribôxôm để tổng hợp nên prôtêin.

+ rARN có cấu trúc mạch đơn nhưng nhiều vùng các nuclêôtit liên kết bổ sung với nhau tạo các vùng xoắn kép cục bộ.

C: LUYỆN TẬP

Mục tiêu: - - Luyên tập để HS củng cố những gì đã biết .

- Rèn luyện năng lực tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề cho HS.

Phương pháp dạy học:  Giao bài tập

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức.

Câu 1: Các nucleic trên một mạch đơn của phần tử ADN liên kết với nhau bằng:

A. Liên kết phốtphodieste

B. Liên kết hidro

C. Liên kết glicozo

D. Liên kết peptit

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

Câu 2: Các nguyên tố nào sau đây cấu tạo nên axit nucleic?

A. C, H, O, N, P   B. C, H, O, P, K

C. C, H, O, S   D. C, H, O, P

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

Câu 3: Liên kết phôtphodieste là liên kết giữa

A. Các axit phôtphoric của các nucleotit trên một mạch đơn của phân tử ADN

B. Các nucleotit giữa hai mạch đơn của phân tử ADN

C. Đường của nucleotit này với axit phôtphoric của nucleotit kế tiếp trên một mạch đơn của phân tử ADN

D. Liên kết giữa hai bazo nito đối diện nhau của phân tử ADN

Đáp án: C

Câu 4: Axit nucleic cấu tọa theo nguyên tắc nào sau đây?

A. Nguyên tắc đa phân

B. Nguyên tắc bán bảo tồn và nguyên tắc đa phân

C. Nguyên tắc bổ sung

D. Nguyên tắc bổ sung và nguyên tắc đa phân

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

Câu 5: Cho các nhận định sau về axit nucleic. Nhận định nào đúng?

A. Axit nucleic được cấu tạo từ 4 loại nguyên tố hóa học: C, H, O, N

B. Axit nucleic được tách chiết từ tế bào chất của tế bào

C. Axit nucleic được cấu tạo theo nguyên tắc bán bảo tồn và nguyên tắc bổ sung

D. Có 2 loại axit nucleic: axit đêôxiribonucleic (ADN) và axit ribonucleic (ARN)

Hiển thị đáp án

Đáp án: D

D: VẬN DỤNG (8’)

Mục tiêu: -Tạo cơ hội cho HS vận dụng kiến thức và kĩ năng có được vào các tình huống, bối cảnh mới ,nhất là vận dụng vào thực tế cuộc sống.

-Rèn luyện năng lực tư duy, phân tích.

Phương pháp dạy học:  Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực:    Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

Tại sao cũng chỉ có 4 loại nuclêôtit nhưng các sinh vật khác nhau lại có những đặc điểm và kích thước rất khác nhau?

Lời giải:

Phân tử ADN chỉ được cấu tạo từ bốn loại nuclêôtit, nhưng do số lượng, thành phần và trình tự phân bố các nuclêôtit trên phân tử ADN khác nhau mà từ bốn loại nuclêôtit đó có thể tạo ra vô số loại ADN khác nhau. Các phân tử ADN khác nhau thì các gen trên đó sẽ khác nhau, điều khiển sự tổng hợp nên các prôtêin khác nhau quy định các đặc điểm và kích thước khác nhau ở các loài sinh vật.

E: MỞ RỘNG (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học

Phương pháp dạy học:  Giao nhiệm vụ

Định hướng phát triển năng lực: tự chủ-tự học, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, giải quyết vấn đề

- Để nâng cao năng suất, chất lượng giống vật nuôi chúng ta có những biện pháp nào?

HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS

NỘI DUNG

Theo NTBS

  % A +%G = ?

Loại nuclêôtit không bổ sung  với A là gì?

 Theo NTBS A +G = ?

Số vòng xoắn =?

Số liên kết hidro?

Khối lượng gen ?

GV dùng bảng phụ ghi sẵn bài tập và treo lên bảng .

GV gọi học sinh lên bảng và vận dụng công thức để  giải

GV gọi HS lên bảng để giải và sữa chữa ,bổ sung

1nm = ? A⁰.

II/BÀI TÂP: ( 28phút)

1/Một đoạn ADN có 2400nuclêôtit,trong đó có 900A.

a.Xác định chiều dài của đoạn ADN bằng nm.

b.Số nuclêôtit từng loại của đoạn ADN là bao nhiêu?

c.Xác định số lkết hiđrô trong đoạn ADN đó?

2/ Một gen có 1800nu và có A = 360 .

a.Tính số nuclêôtit lọai G của gen .

b.Tính chiều dài của gen bằng micrômet

3/ Một gen có chiều dài 0,51 micrômet và có G = 900 nuclêôtit .

a.Tính số nuclêôtit mỗi loại của gen.

b.Tính số liên kết hiđrô của gen .

c.Tính số vòng xoắn của gen .

d.Tính khối lượng của gen.

4/ Một đoạn ADN có 2400 nuclêôtit ,có hiệu của A với loại nuclêôtit khác là 30% số nuclêôtit của gen .

a.Xác định số nuclêôtit từng loại của đoạn ADN.

b. Xác định số liên kết hiđrô trong đoạn ADN đó.

5/ Gen B có 3000 nuclêôtit ,có A+ T = 60% số nuclêôtit của gen .

a.Xác định chiều dài của gen B.

b.Số nuclêôtit từng loại của gen B là bao nhiêu?

6/ Chiều dài của đoạn ADN là 510nm .Mạch 1 của nó có 400A, 500T và 400G.

a.Số nuclêôtit của đoạn ADN ?

b.Số nuclêôtit từng loại trên mạch 2 của đoạn ADN là bao nhiêu?

c.Đoạn mARN vừa được tổng hợp trên mạch 2 của đoạn ADN có số nuclêôtit

 từng loại là bao nhiêu ?

7/ Một phân tử ARN có số riboNu từng loại như sau. U = 150, G = 360, X = 165, A = 75.

a.Tìm tỷ lệ % từng loại riboNu của ARN?

b.Số liên kết hoá trị Đ – P của ARN ?

c.Số lượng và tỷ lệ % từng loại Nu của gen đã tổng hợp nên ARN đó?

I/ CÔNG THỨC: ( 10 phút)

1.ADN :

 -Mỗi chu kỳ xoắn của ADN có 10 cặp nuclêôtit à kích thước của 1nuclêôtit

 là 3,4A^o.

-Theo NTBS: Aliên kết với T,G liên kết với

X => A =T ; G =X

    => N = 2A + 2G

     => N/2 = A + G.

-% của 2 loại nuclêôtit không bổ sung:

 % A + % G = 50 %.

-Chiều dài của phân tử ADN hay gen :

 L = N/2 x 3,4 A^o.

-Khối lượng của ADN = 300 x N

-Số liên kết hiđrô của ADN  H  =2A + 3G 

-Số vòng xoắn  C = N x 20

2. ARN

-Số ribônu của phân tử ARN :

 rN  = rA + rU  + rG + rX = $\frac{N}{2}$

  rA = T gốc   ; rU =  A gốc ;  rG  = X gốc ; rX  =  Ggốc

A = T =  rA  + rU

G = X  = rR  + rX

% A  = %T = $\frac{\%rA+\%rU}{2}$   

%G = % X = $\frac{\%rG+\%rX}{2}$

 L_ADN  =  L_ARN  = rN . 3,4A⁰  = $\frac{N}{2}$. 3,4 A⁰

 M_ARN  = rN . 300đvc  =

$\frac{N}{2}$ . 300 đvc

HT _ARN = rN – 1 + rN =

2 .rN -1

  II/BÀI TÂP: ( 28 phút)

1/

a.Chiều dài của đoạn ADN.

   (2400 : 2 )x 0,34 = 4080A⁰ = 408nm.

b.Số nuclêôtit từng loại của đoạn ADN là :

 G =X = (2400 : 2) – 900 = 300 nuclêôtit

G =X = (2400 : 2) – 900 = 300 nuclêôtit

c .Số liên kết hiđrô trong đoạn ADN :

(900 x 2 ) + (300 x 3) = 2700.

2/

a. A = T = 360 ;   G = X = 540

b. L = 0,306

3/

a. N = 3000

A +T = N/2 = 3000/ 2 = 1500.

à A = 600.

b.H = 2.600 + 3.900 = 3900

c.Số vòng xoắn = 3000/ 20 = 150 vòng.

d.Khối lượng gen = 3000x 300= 900000(đvc)

4/

a.% A +%G = 50%

% A - %G = 30%

-> A = 40% = 40% x 2400

     = 960 nuclêôtit

    G =10%  = 10% x2400

     = 240 nuclêôtit

b.H = 2.960 + 3.240 = 2640 lk

5/

a.Chiều dài gen = 3000/2 x 3,4 = 5100A^o = 0,51mm

b.A + T = 60%

-> A =30% vì A=T.

-> A = 30% x 3000 = 900 nuclêôtit

   G = 20% x 3000 = 600nu 

6/

a.Số nuclêôtit của đoạn ADN

  ( 5100 : 0,34 ) x 2 = 3000nuclêôtit

b.Số nuclêôtit từng loại trên mạch 2 của đoạn ADN là :

   T= 400 ; A = 500 ; X = 400 và G = 200.

c.Đoạn mARN vừa được tổng hợp trên mạch 2 của đoạn ADN có số ribônuclêôtit

     rA =   400  (ribônu)

     rU =   500  (ribônu)

     rG =   400  (ribônu)

     rX =   200  (ribônu

7/ rN = 750

a.U = 10%  ;  G = 24%

   X = 11%  ;  A = 5%

b. HT = 2999

c.A = T = 15% = 225

  G = X = 35% =  525