Tài liệu tác giả tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung) Ngữ văn lớp 10 Cánh diều gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung) lớp 10.

Tác giả tác phẩm: Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung) - Ngữ văn 10

I. Tác giả La Quán Trung

- La Quán Trung (1330 - 1400), tên La Bản, hiệu Hải Hồ Tản Nhân

- Người vùng Thái Nguyên thuộc tỉnh Sơn Tây cũ.

- Tác giả chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử. Các tác phẩm tiêu biểu: Tuỳ Đường lưỡng triều chí chuyện, Tấn Đường Ngũ Đại sử diễn nghĩa, Bình yêu truyện...

- La Quán Trung là người kín đáo, cô độc, nhưng lại có hùng tâm. 

II. Tìm hiểu tác phẩm Hồi trống Cổ Thành 

1. Thể loại: Tiểu thuyết chương hồi

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Gồm 120 hồi, ra đời vào đầu thời Minh (1368-1644), trong âm hưởng của cuộc đấu tranh chống nền thống trị Mông Nguyên, khôi phục nhà Hán.

- Kể chuyện 1 nước chia 3 gọi là “ Cát cứ phân tranh” trong gần 100 năm của nước Trung Quốc thời cổ (TK II, III) với cuộc phân tranh giữa 3 tập đoàn phong kiến: Nguỵ- Thục - Ngô.

3. Phương thức biểu đạt: Tự sự + Biểu cảm

4. Tóm tắt tác phẩm Hồi trống Cổ Thành: Nghe tin Quan Vũ cùng hai chị đến, Trương Phi do hiểu nhầm và nóng nảy, lên ngựa quyết chiến với Quan Vũ. Tình cờ gặp lúc Sái Dương đuổi theo Quan Vũ để trả thù cho cháu, sự việc càng làm cho Trương Phi nghi ngờ. Hai anh em Quan- Trương đối chất. Trương Phi ra điều kiện bắt Quan Vũ phải lấy đầu Sái Dương để chứng minh. Trương giang tay giục trống. Quan Công lấy đầu Sái Dương như trở bàn tay. Nghe hai chị và tên lính nói, Trương Phi khóc lạy Quan Công.

5. Bố cục tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung): Chia làm 5 phần:

- Đoạn 1: phần trình bày (từ đầu đến… bảo Trương Phi ra đón hai chị): Giới thiệu nhân vật, sự việc, hoàn cảnh.

- Đoạn 2: phần khai đoạn (từ "Trương Phi từ khi… đến… cũng phải theo ra thành"):  Mâu thuẫn giữa Trương Phi và Quan Công bắt đầu.

- Đoạn 3: phần phát triển (từ “ Quan Vũ trông thấy Trương Phi ra…   đến… Không phải quân mã là gì kia"): Các biến cố tiếp diễn.

- Đoạn 4: phần đỉnh điểm (từ "Quan Công ngoảnh lại… đến… Thừa tướng đến bắt mày"): Sự xuất hiện của Sái D­ương.

- Đoạn 5: phần mở nút (phần còn lại): Việc Quan Công chém rơi đầu Sái Dương.

6. Giá trị nội dung tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)

- Vạch trần bản chất tàn bạo, giả dối của giai cấp thống trị.

- Phơi bày cục diện chính trị Trung Hoa, cát cứ phân tranh, cá lớn nuốt cá bé, chiến tranh liên miên

- Cuộc sống loạn li, bi thảm của nhân dân và thể hiện mơ ước về một xã hội với những vua hiền, tướng giỏi. 

- Gửi gắm khát vọng hoà bình, thống nhất và có một nền chính trị nhân đạo

7. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)

- Giá trị lịch sử, quân sự. 

- Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn người đọc từ hồi này sang hồi khác, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả các trận chiến sinh động và hấp dẫn.

- Dùng mâu thuẫn để giải quyết mâu thuẫn.

- Xây dựng được một thế giới nhân vật đông đảo, trong đó những nhân vật chính đều là những điển hình có cá tính sinh động, sắc nét

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Hồi trống Cổ Thành

1. Hoàn cảnh gặp gỡ của hai anh em Quan - Trương

- Không gian:

+ Trước cổng Cổ thành

- Nhân vật:

+ Trương Phi và 1000 quân.

+ Quan Công, Châu Thương, Tôn Càn, hai phu nhân.

2. So sánh tính cách của hai nhân vật Trương Phi và Quan Công

3. Nghệ thuật miêu tả tính cách nhân vật Trương Phi và Quan Công

- Trương Phi: 

+ Cách miêu tả trái ngược nhau:

Một Trương Phi nóng nảy, cương trực, đàng hoàng.

Trái ngược với Trương Phi hồn hậu, giàu tình cảm khi nhận ra sự thật.

+ Nghệ thuật miêu tả ngoại hình và tính cách nhân vật: qua cử chỉ, hành động,ngôn ngữ, trong quan hệ với các nhân vật khác…

Hành động, cử chỉ: “Trương Phi mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công”.

Ngôn ngữ: "hầm hầm quát: "mày đã bội nghĩa, còn mặt nào đến gặp tao nữa?""→ Ngôn ngữ nhân vật mang đậm nét tính cách vốn có: bộc trực, nóng nảy.

Quan hệ với các nhân vật khác: Tôn Càn, Cam phu nhân, Mi phu nhân ra sức thanh minh cho Quan Công nhằm ngăn hành động vội vàng của Trương Phi nhưng không làm Trương Phi thay đổi suy nghĩ. Chứng tỏ lúc này Trương Phi cũng cẩn trọng trong suy nghĩ chứ không phải nóng vội như bình thường nữa. Nguyên do vì đây là vấn đề hết sức hệ trọng, lời thề trung nghĩa đối với các đấng trư­ợng phu quả là thiêng liêng.

+ Phương pháp miêu tả thái cực: Trương Phi nóng nảy hết mức nhưng cũng rất giàu tình cảm.

- Quan Công

+ Tác giả đặt nhân vật vào một tình huống giàu kịch tính.

+ Nhân vật được miêu tả qua ngoại hình, thái độ, ngôn ngữ, hành động, đặc biệt là qua hành động. Đoạn trích còn kể về nhiều nhân vật khác, những nhân vật này góp phần làm nền, tạo bối cảnh để làm nổi bật nhân vật chính.

+ Được miêu tả theo bút pháp cổ điển, với cách miêu tả thái cực. Được miêu tả đến mức điển hình cho người trượng phu trung nghĩa.

4. Xung đột giữa Quan Công và Trương Phi

- Nguyên nhân

+ Trương Phi: Trương Phi nghĩ rằng Quan Công là kẻ phản bội lời thề→ Bất trung.

+ Quan Công: Làm công việc vì chủ tướng (theo dưới trướng Tào Tháo để bảo vệ 2 chị) nhưng lại trái với khí phách của người anh hùng.

- Sự phát triển của xung đột:

- Giải quyết xung đột:

5. Ý nghĩa Hồi trống Cổ thành

- Hồi trống thách thức

- Hồi trống minh oan

- Hồi trống đoàn tụ

⇒ Hồi trống thể hiện không khí hào hùng của chiến trận, là hồi trống thúc giục tinh thần chiến đấu, ca ngợi tài đức của các anh hùng. Đó là hồi trống thể hiện niềm vui, khẳng định niềm tin và ngợi ca chiến thắng. 

IV. Đọc tác phẩm: Hồi trống Cổ Thành

1. Châu Thương theo Quan Công sang Nhữ Nam. Đi được vài ngày, trông xa trên đỉnh núi, có một toà thành, Quan Công hỏi thổ dân( là thành nào? Thổ dân nói:

– Đây gọi là Cổ Thành. Mấy tháng trước có một tướng, tên gọi Trương Phi, dẫn vài mươi quân kị đến, đuổi quan huyện đi, chiếm lấy thành trì, mộ quân tậu ngựa, chứa cỏ tích lương, nay có đến năm ba nghìn quân mã. Xung quanh đây không ai dám chống lại.

Quan Công nghe nói, mừng rỡ vô cùng:

– Em ta từ khi ở Từ Châu thất tán, lâu nay vẫn không biết ở đâu, ai ngờ lại hoá ra ở đây!

Liền sai ngay Tôn Càn vào thành báo tin, bảo Trương Phi ra dón hai chị. Trương Phi từ khi trốn vào núi Mang Đãng, ở hơn một tháng. Một bữa ra ngoài nghe ngóng tin tức Huyền Đức, chợt đi qua Cổ Thành, vào huyện vay lương thực.

Quan huyện không cho vay, Phi nổi giận duổi ngay quan huyện di, cướp lấy ấn thụ, chiếm lấy thành trì, tạm lấy chốn nương thân.

Hôm ấy, Tôn Càn theo lệnh Quan Công, vào thành ra mắt Trương Phi, thi lễ xong, nói chuyện Huyền Đức đã bỏ Viên Thiệu sang Nhữ Nam, Vân Trường thì ở Hứa Đô vừa đưa hai phu nhân đến đây. Rồi mời Trương Phi ra đón.

Phi nghe xong, chẳng nói năng gì, lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa bắc. Tôn Càn thấy lạ nhưng không dám hỏi, cũng

phải theo ra thành.

2. Quan Công trông thấy Trương Phi ra, mừng rỡ vô cùng, giao long đạo cho Châu Thương cầm, tế ngựa lại đón. Trương Phi mắt tròn xoe, râu vểnh ngược, hò thét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công.

Quan Công giật mình, vội tránh mũi mẫu, hỏi:

– Hiền đệ cớ sao như thế, hả quên nghĩa vườn đào ru?

Trương Phi hầm hầm quát:

– Mày đã bội nghĩa còn mặt nào đến gặp tao nữa?

Quan Công nói:

– Ta làm sao mà bội nghĩa?

Trương Phi nói:

- Mày bỏ anh, hàng Tào Tháo, được phong hầu phong tước, nay lại đến đây đánh lừa tao! Phen này tạo quyết liều sống chết với mày.

Quan Công nói:

– Chuyện này em không biết, ta cũng khó nói. May có hai chị ở đây, em đến mà hỏi.

Hai phu nhân nghe thấy thế, vội vàng vén màn xe, gọi:

– Chú Ba sao lại thế?

Phi nói:

— Xin hai chị hãy thong thả, để tôi giết thằng phụ nghĩa này đã, rồi sẽ mời hai chị vào thành.

Cam phu nhân nói:

– Khoan đã chú Ba, khoan đã! Chớ hấp tấp mà làm càn bây giờ. Chú Hai không biết tin tức mọi người ở đâu, nên phải tạm nương mình bên Tào. Nay đã biết anh nhà ở Nhữ Nam, không ngại hiểm trở, đưa lũ ta đến đây. Chú không được nghĩ lầm như thế.

My phu nhân cũng nói:

– Chú Hai trước ở Hứa Đô, thực là bất đắc dĩ.

Phi nói:

– Hai chị bị nó lừa dối đẩy. Trung thần thà chịu chết không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ!

Quan Công nói:

– Hiền đệ đừng nói vậy, oan uổng anh quá!

Tôn Càn nói:

– Vân Trường đến đây là cốt để tìm tướng quân.

Trương Phi mắng:

– Mày cũng nói láo, nó dâu có bụng tốt, nó lại dây là để bắt ta đó!

Quan Công nói:

– Nếu ta đến bắt em, tất phải đem theo quân mã chứ!

Trương Phi trỏ tay đằng xa, nói:

– Không phải quân mã là gì kia?

Quan Công ngoảnh đầu lại, quả nhiên thấy bụi bay mù mịt, một toán quân mã kéo đến, cờ hiệu phấp phới chính là cờ Tào. Trương Phi nổi giận, nói:

– Bây giờ còn chối nữa thôi?

Rồi múa bát xà mâu hãm hở lại đâm Quan Công. Quan Công vừa đỡ vừa can:

– Hiền đệ hãy khoan, xem ta chém tên tướng ấy, để tỏ lòng thực của ta.

Trương Phi nói:

– Nếu mày quả có lòng thực, ta đánh ba hồi trống, mày phải chém được tên tướng ấy.

Quan Công nhận lời. Một lát, quân Tào kéo đến. Sái Dương đi đầu, vác đạo tế

ngựa chạy lại, quát to:

– Mày giết cháu tao là Tần Kỳ, lại trốn đến đây, tao phụng mệnh thừa tướng đến

bắt mày.

Quan Công chẳng nói một lời, múa long đao xô lại. Trương Phi thắng cánh đánh trống, chưa dứt một hồi, đầu Sái Dương đã lăn xuống đất.

Quân Tào chạy tan tác. Quan Công bắt một tên lính cầm cờ hiệu, hỏi chuyện đầu đuôi. Tên lính thưa:

– Sái Dương nghe tin tướng quân giết mất cháu ngoại là Tần Kỳ, nổi giận đùng

dùng, muốn sang Hà Bắc đánh nhau với tướng quân. Thừa tướng không cho đi,

nên sai Sái Dương sang Nhữ Nam đánh Lưu Tích, không ngờ đi đến đây lại gặp

tướng quân.

3. Quan Công sai tên lính kể chuyện ấy cho Trương Phi nghe. Phi hỏi kĩ việc ở Hứa Đô, tên lính kể hết nông nỗi từ đầu đến cuối, bấy giờ Trương Phi mới tin anh là thực... Phi mời hai chị vào thành.

Vào đến nhà, hai bà mới kể lại những việc Quan Công đã trải qua. Trương Phi nghe hết chuyện, rỏ nước mắt khóc, thụp xuống lạy Vân Trường.

(Tam quốc diễn nghĩa, tập một, PHAN KẺ BÍNH dịch, BÙI KỶ hiệu đính, NXB Văn học, Hà Nội, 2020)

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Cánh diều hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Người ở bến sông Châu (Sương Nguyệt Minh)

Tác giả - tác phẩm: Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)

Tác giả - tác phẩm: Đất nước (Nguyễn Đình Thi)

Tác giả - tác phẩm: Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa)

Tác giả - tác phẩm: Đi trong hương tràm