Tài liệu tác giả tác phẩm Xã trưởng - Mẹ Đốp Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Xã trưởng - Mẹ Đốp lớp 10.

Xã trưởng - Mẹ Đốp - Ngữ văn lớp 10

I. Tác giả văn bản Xã Trưởng – Mẹ Đốp

- Theo Hà Văn Cầu (chủ biên), Hà Văn Cầu – Hà Văn Trụ (biên soạn)

II. Tìm hiểu tác phẩm Xã Trưởng – Mẹ Đốp

1. Thể loại: Chèo

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
- Trích trong vở chèo “ Quan Âm Thị Kính”

3. Phương thức biểu đạt : tự sự

4. Tóm tắt

Vở chèo làm nổi bật mối quan hệ giữa xã trưởng và mẹ Đốp. Một người là quản lí xã, một người là vợ người đi rao mõ. Cả hai rêu raao về việc thị Mầu có chửa khi chưa có chồng và từ đây, mối quan hệ giữa hai người ngày càng xấu đi

5. Bố cục

- Từ đầu ... xã ngồi: cuộc tranh cãi giữa xã trưởng và mẹ đốp về thái độ của xã trưởng

- Còn lai: cuộc tranh cãi giữa xã trưởng và mẹ đốp về thái độ của mẹ Đốp

6. Giá trị nội dung

- Mẹ Đốp, đại diện cho tầng lớp nhân dân (bị trị) luôn luôn tìm cách đả kích, châm chọc, chửi khéo giai cấp thống trị là Xã Trưởng, gây tiếng cười hóm hỉnh, sâu cay, chua chát, sảng khoái, hể hả qua những việc làm ngu dốt, vô nhân đạo của chúng diễn ra hàng ngày.

7. Giá trị nghệ thuật

- Xây dựng tuyến nhân vật đặc sắc với những tình huống rất đắt giá làm toát lên tính cách nổi bật của nhân vật

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Xã Trưởng – Mẹ Đốp

1. Nhân vật xã trưởng

- Đi rao mõ

- Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì ?

=> Xã trưởng là nhân vật phản diện, Xã trưởng: khinh bỉ ra mặt, coi thường những người thấp kém hơn mình

- Tại dân vi tổng lí

Quốc pháp hữu công cầu

Ơn dân xã thuận bầu

Tôi đứng đầu hàng xã

=> Xã trưởng là người kênh kiệu, tự hào mà nói mình được chọn làm lí trưởng là do người dân đều đồng ý chọn, coi mình như là vua ở đây

2. Nhân vật mẹ Đốp

- Mộc đạc vang lừng

Kim thanh dóng dả

- Bất phận danh nhi tài túc

Vô chế lệnh nhi dân tòng

- Muôn việc sửa sang quyền cắt đặt

Một mình một chiếu thảnh thơi ngồi

=> Mẹ Đốp : đả kích, châm chọc chức xã trưởng

- Các cụ chửa được ngồi

- Thầy sai con đi rao mõ

=> Mẹ Đốp; dùng những từ ca ngợi ghề của mình cũng được trân trọng, cũng được dân bầu. Nói về chồng luôn dùng những từ thẳng thắn để nói về những gì chồng đạt được

=>Từ đồng âm ''bằng'' ;''Bố cháu trẩy tỉnh lĩnh băng rồi ạ/ Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì''. Những từ ngữ giản dị, môc mạc, đặc trưng cua làng quê: đốp chát, bố cháu, chửa, con mẹ Đốp, tốt nái

IV. Đọc tác phẩm: Xã trưởng - Mẹ Đốp

XÃ TRƯỞNG (ra) Tại dân vi tổng lí

Quốc pháp hữu công hầu

Ơn dân xã thuận bầu

Tôi đứng đầu hàng xã

Nay cơ chừng động mở

Thị Mầu đã hoang thai

Chiểu lệ làng ngả vạ không sai

Bắt khoán cứ một trăm quan quý

(gọi) Thằng bố Đốp đâu?

MẸ ĐỐP:

Đứa nào đốp chát gì ngoài ấy?

XÃ TRƯỞNG:

Tao đây! Thầy xã đây! Ra ngay có việc cần nhá!

MẸ ĐỐP:

Bố cháu trẩy tỉnh lĩnh bằng rồi ạ!

XÃ TRƯỞNG:

Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì?

MẸ ĐỐP:

Dạ, bố cháu cắp tráp theo hầu cụ Bá lên tỉnh lĩnh bằng rồi ạ!

XÃ TRƯỞNG:

Có chăng thì thế! Chồng vắng thì vợ thay, ra ngay thầy bảo!

MẸ ĐỐP:

Này chị em ơi,

(hát) Thương chồng nên phải lầm than

Phép đâu có bắt việc quan đàn bà.

(xưng danh) Thánh đế lên ngôi

Chẳng giấu gì mẹ Đốp là tôi

Tuy hình dung miệng nói dằng cờ

Khách đến nhà, Đốp mới bò ra

Miệng chào khách những câu như cắt

Ngày hôm nay xưởng ca lạc đạc

Dựng mõ lên cung phụng làm trò.

Ô rằng vậy:

Chẳng giấu gì mẹ đình đám là tôi

Nghề ăn nói tôi vào trang đúng mực

Bất phận danh nhi tài túc

Vô chế lệnh nhi dân tòng

tmình tôi cả xã ngóng trông

Điều phải trái tôi nay trước bảo!

XÃ TRƯỞNG:

Con này láo! Mày vất tao đi mà trước bảo dân tạo à?

MẸ ĐỐP:

Nó là thế này: Làng có việc gì, thầy sai con đi rao mõ, thời chẳng phải là lên trước bảo là gì?

Từ việc hỉ cho chí việc hảo

Giấy quan về là phải báo với tôi

Tôi chưa ra là làng chửa được ngồi.

XÃ TRƯỞNG:

Cái con mẹ Đốp này! Nhật nhật đa hĩ, lộng giả thành chân.

Mày chưa ra thì làng chưa được ngồi thời mày là bà tiên chỉ làng này à?

MẸ ĐỐP: Dạ, nó là thế này: Con chưa ra trải chiếu thì làng ngồi xuống đất hay sao?

XÃ TRƯỞNG: Ờ con mẹ Đốp nó nói thế mà có lí!

MẸ ĐỐP:

Có thơ rằng:

Mõ tôi cả tiếng lại dài hơi

Một xã cử bầu chẳng phải chơi

Mộc đạc vang lùng hoà cả xã

Kim thanh dóng dả khắp đòi nơi

Gần xa chốn chốn đều nghe hiệu

Làng nước ai ai cũng quý nhời

Muôn việc sửa sang quyền cắt đặt

Một mình một chiếu thảnh thơi ngồi.

XÃ TRƯỞNG:

Thơ hay đấy nhỉ.

MẸ ĐỐP:

Thầy có mang giấy bút đi không?

XÃ TRƯỞNG:

Giấy bút để làm gì?

MẸ ĐỐP:

Thầy khen thơ hay thì chép lấy đem về nhà mà treo!

XÃ TRƯỞNG:

Hay là hay với cánh mõ nhà mày, chứ xã trưởng lại treo thơ mõ à?

MẸ ĐỐP:

Sao thầy lại cứ nhìn tôi thế vậy?

XÃ TRƯỞNG:

Nhà Đốp lớp này xem ra bảnh gái dễ coi lắm nhỉ?

Bụng mày độ này coi to đấy. Mày đã mấy con rồi?

MẸ ĐỐP:

Thưa thầy, con còn hiếm' lắm ạ! Mới được có mười cháu thôi ạ,

XÃ TRƯỞNG:

Tốt nái gớm nhỉ! Này, nhà Đốp! Hôm nào mát giời, tao sang gửi mày một đứa nhá!

MẸ ĐỐP:

Thầy chớ nói vậy! Bố cháu đứng ngoài kia nó nghe thấy rồi nó lại ghen!

XÃ TRƯỞNG:

Ghen cái gì? Thấy mày mát tay nên tạo định đưa sang gửi mày nuôi hộ vài đứa chứ tao lại thèm... thèm... ấy à? Dỏ hồn! Sao cũng có ngày đấy! Thôi đi rao mõ đi!

MẸ ĐỐP:

Thầy bảo rao thế nào ạ?

XÃ TRƯỞNG:

Nghe đây này

Trình làng trình chạ

Thượng hạ tây đông

Con gái phủ ông

Tên là Mẫu Thị

Tư tình ngoại ý

Mãn nguyệt có thai

Mời già trẻ gái trai

Ra đình mà ăn khoán.

Còn ông Đồ Điếc không nghe thấy thì phải vào tận nhà nghe chưa?

MẸ ĐỐP:

Thầy nói một mạch thế thì con nhớ làm sao được. Hay là thế này vậy: Nhà cháu đi trước đánh mõ, thầy đi sau rao hộ nhà cháu.

XÃ TRƯỞNG:

Thế ra tạo làm đầy tớ mô a? Láo nào

MẸ ĐỐP:

Vậy thầy thủng thẳng nói lại để nhà cháu nhập tâm vậy!

(bốc miệng xã trưởng bỏ vào dải yếm)

XÃ TRƯỞNG:

Kìa sao mày lại bốc mồm tạo bỏ vào đấy, hả?

MẸ ĐỐP:

Không bỏ vào đấy thì nhà cháu không nhớ được ạ!

XÃ TRƯỞNG:

Kìa, có nhấc cao cái dải yếm lên không, uế tạp hết mồm tao còn gì?

MẸ ĐỐP:

Cao lắm rồi! Ù, ừ. Giẫy này! Đi này, đi này! Thế là xong tất, xong hết!

XÃ TRƯỞNG:

Sao không rao lên, kìa?

MẸ ĐỐP:

Xong tất cả rồi đấy ạ!

XÃ TRƯỞNG:

Tao bảo mày đi rao cơ mà.

MẸ ĐỐP:

Dạ, người ta bảo “Gửi lời thì nói, gửi gói thì mở”. Nhà cháu mở tung cả ra đấy thôi.

(Xã trưởng đánh mẹ Đốp)

MẸ ĐỐP:

Ối bố Đốp ơi là bố Đốp ơi! Đi đâu để thầy Xã thầy ấy ăn hiếp tôi đây này.

XÃ TRƯỞNG:

Thôi, thôi! Lọt tai làng sang tai họ bây giờ! Nín đi!

Thôi tạo xin mày! Rồi tao đền cho thúng thóc! Đi rao đi!

Nhớ vào mòi bằng được cụ Đồ Điếc, nhớ đấy nghe không?

(Hạ)

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Đàn ghi-ta phím lõm trong dàn nhạc cải lương

Tác giả - tác phẩm: Xã trường – Mẹ Đốp

Tác giả - tác phẩm: Huyện Trìa, Đề Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến

Tác giả - tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên

Tác giả - tác phẩm: Tây Tiến