Tài liệu tác giả tác phẩm Huyện Trìa, Đế Hầu, Sư Nghêu mắc lỡm Thị Hến Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Huyện Trìa, Đế Hầu, Sư Nghêu mắc lỡm Thị Hến lớp 10.

Huyện Trìa, Đế Hầu, Sư Nghêu mắc lỡm Thị Hến - Ngữ văn lớp 10

I. Tác giả văn bản Huyện Trìa, Đê Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến (tuồng đồ)

- Khuyết danh

II. Tìm hiểu tác phẩm Huyện Trìa, Đê Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến (tuồng đồ)

1. Thể loại

- Tuồng hài: tuồng là một loại hình sân khấu truyền thống của dân tộc, ra đời từ xa xưa, do các tác giả dân gian sáng tác và được lưu truyền tới ngày nay.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Đoạn trích “Huyện Trìa, Đế Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến” được trích trong vở tuồng nổ tiếng “Ngao, Sò, Ốc, Hến”

3. Phương thức biểu đạt Tự sự

4. Tóm tắt

Ốc và Ngao rủ nhau đi ăn trộm nhà phú hộ Trùm Sò. Chúng đem bán tang vật cho Thị Hến. Lý Hà phát hiện của gian trói Thị Hến lên quan huyện xét xử. Bởi vì quan huyện và thầy Đề u mê trước vẻ đẹp của nàng nên đã tha bổng cho Thị Hến. Nghêu là một thầy tu phá giới, sa đọa cũng có ý với Hến. Hến cho mời cả ba đến nhà vào một buổi tối, và đã dùng mưu, tại đây đã diễn ra một cuộc hội ngộ đầy bẽ bàng và nhục nhã.

5. Giá trị nội dung

- Thị Hến là đại diện cho hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiện đại, mưu trí, ứng biến mọi tình huống rất tinh tế và vô cùng khôn khéo.

- Thầy Để, Nghêu, Quan Huyện: tác giả phơi bày cho ta thấy những thói hư tật xấu, bộ mặt tham lam giả dối, hèn nhát với những dục vọng tầm thường của tầng lớp cường hào ác bá phong kiến.

6. Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật xây dựng tuyến nhân vật với những tính cách đa dạng thể hiện được mọi góc nhìn về xã hội đương thời

- Tình huống tuồng đắt giá giúp các nhân vật bộc lộ hết bản chất

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Huyện Trìa, Đê Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến (tuồng đồ)

1. Nhân vật Thị Hến

- Thị Hến là một người đàn bà góa chồng nhưng trẻ trung, xinh đẹp nhưng trong mắt mọi người nàng lại lẳng lơ, điêu ngoa.

- Thị Hến mua nhầm phải tang vật của vụ ăn trộm từ Ốc và Ngao

- Sau đó bị Lý Hà phát hiện bắt giải Thị Hến quan huyện xét xử

- Nhưng trước nhan sắc của Thị Hến cả Đề Hầu và Huyện Trìa đều mê mẩn.

- Huyện Trìa ưu ái xử cho Thị Hến thắng kiện

“Chào thầy mới tới

trà nước vội vàng”

=> Lịch sự, lễ phép chào mời khách đến chơi nhà

“Đành lòng đây đó giao duyên

sợ nỗi thế gian đàm tiếu”

=> Thị Hến sợ mang tai tiếng về danh dự và nhân phẩm, lẳng lơ

- Gài bẫy để cả ba người là thầy Đề, Nghêu, quan Huyện đều phải xuất đầu lộ diện trong tình huống xấu hổ, nhục nhã ê chề

2. Nhân vật Nghêu

- “ Kệ kinh chuông mõ trả cho chùa”

=> Là một thầy tu lừa bịp, đểu cáng, dựa dịp

- Hắn đã gieo quẻ chỉ hướng cho Ốc vào ăn trộm nhà Trùm Sò

- “ Này! Này! Thím ơi! Mỗ đã sang, mở cửa cho mình vào với”

=> Nghêu gõ cửa nhà Hến, hành động phá giới luật, không trang nghiêm, đường hoàng.

- Thái độ của Nghêu khi biết Đề Hầu đang gõ cửa nhà Hến

- “Trốn chỗ nào khác chỉ cho min”

=> Hoảng hốt, luống cuống, tìm chỗ ẩn nấp

- “Chớ ra cửa có thầy Đề đứng đó”

=> Dặn Hến không được mở cửa cho thầy Đề vào vì sợ bị lộ thân phận, còn mình trốn xuống gầm phản

- Khi nghe thấy lời của Đề Hầu xỉa xói

=> Tức tối, soi sục trong lòng, một phần thấy nhục nhã

3. Nhân vật thầy Đề

- “Ơn mỗ cứu cho bữa trước

….

Sao đã cùng ông Huyện kết duyên

Mà vội phụ thầy Đề tình ngãi”

=> Nhắc nhở Thị Hến về công lao của mình hôm xử kiện ở công đường

=> Bày tỏ tình cảm với Hến, trách Hến sao lại đồng ý qua lại với quan Huyện

- Mỉa mai, châm biếm Nghêu giữa nhà Hến

+ “ Lỗ tai nghe quá chướng

Hễ phá giới tức hành trảm quyết”

- Khi biết tin thầy Huyền đến

+ “ Chắc hẳn thầy Đề mang khổ”

=> Tâm trạng lo lắng, sợ sệt, hoảng loạn

4. Nhân vật Huyện Trìa

- Nịnh bợ Thị Hến tha lỗi ch mình vì đã đến muộn

+ “Thôi chớ làm giận, làm hờn nữa mà”

- Lại tiếp tục mỉa mai, nói móc Ngêu

+ “Phàm tu hành mà đã xuất gia

Có phá giới đánh đòn phát lạc”

=> Nghêu không chịu được sự xỉ nhục thêm nữa, lồm cồm bò ra , dùng những lời lẽ ngon ngọt để nịnh quan huyện

=> Đề Hầu cũng lộ diện, tố cáo Thị Hến và Nghêu mưu mẹo lừa gạt hắn ta và chịu lỗi trước quan huyện

=> Tất cả cùng đối mặt với nhau trong một tình huống thật chớ trêu và căng thẳng

Kết luận

- Thị Hến là đại diện cho hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiện đại, mưu trí, ứng biến mọi tình huống rất tinh tế và vô cùng khôn khéo.

- Thầy Đề, Nghêu, Quan Huyện: tác giả phơi bày cho ta thấy những thói hư tật xấu, bộ mặt tham lam giả dối, hèn nhát với những dục vọng tầm thường của tầng lớp cường hào ác bá phong kiến.

IV. Đọc tác phẩm: Huyện Trìa, Đế Hầu, Sư Nghêu mắc lỡm Thị Hến

(Lược dẫn: Sau khi được Huyện Trìa tha bổng ở huyện đường. Thị Hến bị Thầy Nghêu, một gã thầy tu phá giới trong vùng đến gạ gẫm chuyện ái ân. Thị bày ra một kế nhằm chấm dứt mọi sự quấy nhiễu của Thầy Nghêu cùng bọn chức sắc, nhằm “Giữ tiết hạnh một đường cho toại”. Thị cho mời cả ba gã đàn ông mê gái – Thầy Nghêu, Đề Hầu, Huyện Trìa – cùng đến nhà mình và cả ba cùng sập bẫy. Dưới đây là lớp XIX, cũng là lớp kết thúc vở Nghêu, Sò, Ốc, Hến. Nhan đề do người biên soạn đặt).

THỊ HẾN:

– Từ sai người tới đó

tới độ sáng tạo

Sao chưa thấy tới đây?

Ông Huyện Trìa bị mụ Huyện trói tay,

Thầy Để Lại mắc cô Đề buộc cổ.

Còn lão sãi trọc vắng tới nhà mà múa mỏ,

Hay là ta may hết thói lăng nhăng?

Dốc thờ chồng suối bạc cho toàn,

Lại bị quỷ nhà chạy tới phá.

THẦY NGHÊU:

– Trời tăm tối đi hầu bố ngửa,

Cây bụi bờ rờ chẳng ra đường.

(Này! Này, Thím ơi! Mỗ đã sang. Mở cửa mình vào với!)

THỊ HẾN:

- Chào thầy mới tới

Trà nước vội vàng.

Đành lòng đây đó giao duyên

(Nhưng) Sợ nỗi thế gian đàm tiếu (thôi.)

THẦY NGHÊU:

– Vốn đà trước liệu

Lọ phải sau lo

Kệ kinh chuông mõ trả cho chùa

Cày, cấy, đâm, xay đành phận mỗ.

(Này này!) Khuyên cùng với đó,

Chớ khá phụ đây,

Tuy làm vầy cũng tiếng ông thầy,

Ở như vậy uổng tài bà goá.

(Tiếng Đề Hầu kêu cửa)

THỊ HẾN:

(-Ủa!)

Tiếng ai kêu chỉ lạ

Hay là thầy Lại đến đây?

(Này! Này! Mô Phật!)

Đi ra kẻo tội với thầy,

Ở đó ắt tại trước mắt! (Chớ chẳng chơi đâu!).

THẦY NGHÊU:

Lão Đề Lại làm chi quá ngặt,

Khiến thầy tu chạy đã hầu điên.

(Thím oi! Thím!)

Trốn chỗ nào khác chỉ cho min!

(Chớ) Ra cửa có thầy Đề đứng đó!

THỊ HẾN:

- Dưới phản ngựa thầy mau xuống đó.

(Để tôi) Ra ngõ mời người đặng vào đây,

Dầu chuyện chỉ chịu khó một giây,

(Để) Người về đã, sẽ vầy hai mặt.

(Thầy Nghêu chui xuống gầm phản, Đề Hầu vào)

Lại nói — Thưa thầy!

Nghe kêu lật đật,

Mở cửa vội vàng

Thỉnh lại gia trang,

Sẽ bày tình tự.

ĐỀ HẦU:

- Ơn mỗ cứu cho bữa trước

Nay nường còn nhớ chưa quên?

Sao đã cùng ông Huyện kết duyên,

Mà vội phụ thầy Đề tình ngãi, (hử?)

THỊ HẾN:

– Xin thầy hãy nghĩ lại

Quan huyện dạy (tôi) phải vâng,

Đành đôi ta là cái duyên hằng

(Thế mà) Không nghe đó, sao cho nên việc, (thưa thầy?)

ĐỀ HẦU:

– Phải lắm! Thế mới biết

Đèn không khêu không tỏ,

Chuông không đánh không kêu.

(Ta nói thiệt) Đó không thương đây cũng quyết liều,

(Chừ) Duyên đã khẳn nàng tua giữ dạ.

THỊ HẾN:

– Ái ân việc còn thong thả,

Rượu trà xin hãy vui chơi

Chẳng mấy khi dặng hiệp một nơi

Bây giờ đã gặp nhau hai mặt

(Chừ có việc này)

Tôi xin hỏi thiệt, thầy khá tỏ bày!

Thầy hằng xem luật lệ xưa nay,

Tu (mà) phá giới tội chi khinh trọng, (thưa thầy?)

ĐỀ HẦU:

– Lỗ tai nghe quá chướng

Trong luật lệ rất to,

Hễ phá giới tức hành trảm quyết!

(Huyện Trìa tới)

HUYỆN TRÌA:

(nói ngoài cửa)

– Viên ngoại diễu văn tế thuyết

Môn tiền hữu ngã quan nhon

Mỏ của ra! Mau tiếp đại tân!

Ở mụ! Kíp kíp ra mời quan Huyện, (nào!)

ĐỀ HẦU:

(- Chui chao!)

Văn ngôn sắc biến! Sắc biến!

Thính thuyết hồn kinh! Hồn kinh!

Nếu mà ông Huyện tri tình,

Chắc hẳn thầy Đề mang khổ

(Thầy Đề trốn, ông Huyện vào)

HUYỆN TRÌA:

– Việc thuế má, án từ quá gấp

Đêm tối tăm đường xá (lại) khó đi!

Tưởng mụ đà tới lúc ngủ khi

Làm mỗ chạy ướt hầu bổ sắp.

Khi sớm, tối đợi mình khổ lắm

Từ rày xin tới mụ cho liên

Gẫm đà phải nợ phải duyên,

Thôi chó làm hòn, làm giận, (nữa mà!)

THỊ HẾN:

- Nghĩ mà tủi phận

Đâu dám trách ai

 (Nhưng tôi nghĩ lại, như ông)

Vợ còn, còn sẵn, thiếu chi

(Mà buộc tôi không đặng?)

Trai quá gái không thường lệ

(Tôi cũng) Cam phận thiếp muối trường cơm tẻ.

(Nhưng mà tôi)

E chánh thể cả tiếng nhiều lời (đó thôi!)

(Cho nên tôi)

Lánh một xó, lọ một nơi

Khó trối thây, giàu ai chẳng lụy!

HUYỆN TRÌA:

(-Ui chao! Chừ)

Ta nghỉ ngơi kẻo mệt,

Nói dài lắm cũng buồn

Khuyên khuyên đừng chớ làm tuồng

Bớt bớt xin đừng nói bợm!

THỊ HẾN:

– Sợ gan ruột đàn ông nhiều lớp

Việc nợ duyên dễ thiếp mấy nơi?

Rượu trà hãy xin mời,

Ái ân rồi có đó.

(Bây giờ tôi xin nhờ quan)

Vốn tôi chưa rõ,

Xin hói một lời:

Người từng xem luật lệ nơi nơi

(Là) Có một việc ở đòi lạ

Rầy có chú thầy tu rất chạ

Hay đến nhà mà ve bà goá;

Đã xuất gia phá giới làm vơ,

Thời luật pháp xử chỉ cho rõ?

HUYỆN TRÌA:

(-Uẩy!)

Nói làm chi việc rối

Ai có tiếc làm chi.

Phàm tu hành mà đã xuất gia,

Có phá giới đánh đòn phát lạc!

THẦY NGHÊU:

 (Từ gầm giường bò ra)

ĐỀ HẦU:

– Tâm khoái lạc! Tâm khoái lạc!

Thiện xử phân! Thiện xử phân!

(Bẩm quan lớn, lời quan dạy rất minh, chứ thầy Đề ngồi trong

thúng mơ kia nói mới ức chó! Bẩm quan lớn!)

Chơn vi phụ mẫu chỉ dân.

(Chứ thầy Đề)

Chỉ thị dâm ô chi loại!

Như thầy tu phá giới,

Thời bất quá đánh đòn,

Còn thầy Lại phạm giam

Thật ắt là tội chết!

ĐỀ HẦU:

(Lồm cồm bò ra)

– Đầu đuôi tại mụ Hến,

Mưu mẹo bởi lão thầy tu.

Rày quan Huyện trớ trêu,

Mắc đàn bà quá tội.

Tôi cam chịu lỗi

Ai biết mà chê

Trong nha môn từ Huyện đến Đề

Còn tạo lệ không mời luôn thể!

HUYỆN TRÌA:

- Thầy Lại làm nên quá tệ,

Như nhà sư bắt chước cố trêu.

Mắc cỡ lêu lêu!

Lêu lêu mắc cố!

not on they tạo

Rất nên quái gở,

Làm việc lăng nhăng

Hễ miếng to bây quyết kiếm ăn,

Còn đồ vặt bay làm sạch trụi.

Thầy Tu khá lui về cho khỏi

Để Lại mau cõng mỗ về nhà.

Dằn lòng thôi chó ngứa nghề,

Giữ dạ đừng tham của lạ.

(Hạ)

THỊ HẾN:

– Tâm khoái dã! Tâm khoái dã!

Kế hoan nhiên! Kế hoạn nhiên!

Thế thầy tu hết tới ngõ nói điên,

Rày quan huyện hết đến nhà làm bậy.

Giữ tiết hạnh một đường cho loại

Nỗi nhơn duyên đôi chữ không màng

(Hạ)

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Xã trường – Mẹ Đốp

Tác giả - tác phẩm: Huyện Trìa, Đề Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến

Tác giả - tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên

Tác giả - tác phẩm: Tây Tiến

Tác giả - tác phẩm: Dưới bóng hoàng lan