Tài liệu tác giả tác phẩm Chiếc lá đầu tiên Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Chiếc lá đầu tiên lớp 10.

Tác giả tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên - Ngữ văn 10

I. Tác giả Hoàng Nhuận Cầm

- Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm, sinh ngày 7/2/1952. Quê gốc: xã ĐÔng Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội. ông là hội viên Hội nhà văn Việt Nam. Năm 1969, Hoàng Nhuận Cầm học khoa Ngữ văn, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội. 

- Phong cách nghệ thuật: Bình dị, xúc động, trẻ trung, sôi nổi

- Tác phẩm chính: Mùi cỏ cháy (phim), Vào mặt trận lúc mùa ve đang kêu, Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến, Viên xúc xắc mùa thu.

II. Tìm hiểu tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

1. Thể loại: Thơ tự do

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In trong tập thơ “xúc xắc mùa thu”

3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm

4. Bố cục tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

- 2 khổ thơ đầu: nỗi nhớ tình yêu đầu tiên

- 4 khổ thơ tiếp: nỗi nhớ bạn bè và thầy cô năm xưa

- 2 khổ thơ còn lại: cảm xúc của nhân vật trữ tình

5. Giá trị nội dung tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

- Kí ức của tác giả về những kỉ niệm tuổi học trò (trường cũ, lớp học năm xưa, bạn bè, những trò nghịch ngợm...và cả tình yêu đầu tiên của mình)

- Tình cảm trong sáng, là nỗi bâng khuâng nhớ tiếc, là gắn bó thiết tha vừa ấm áp ngọt ngào, vừa chân thật hồn nhiên.

6. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

- Từ ngữ bộc lộ cảm xúc

- Câu đặc biệt 

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

1. Nỗi nhớ về nhân vật “em”

- Nghệ thuật nhân hóa “tiếng thở”  của thời gian kết hợp từ tượng thanh “rất khẽ”

- “Hoa súng tím” “chùm phương” “cánh ve” gợi không gian mùa hè

- Hoa súng, cánh ve, phượng hồng đều là những sự vật gợi nhắc đến mùa hè và tuổi học trò. Dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình đang trôi về mùa hè năm ấy, mùa hè đầu tiên anh biết yêu.

- Hai câu thơ như dâng đầy nỗi nhớ da diết và sự tiếc nuối của tác giả về những năm tháng của quá khứ đã trôi theo dòng chảy của thời gian. Bên cạnh đó, khi đọc những vần thơ này, người đọc cũng cảm nhận được sự đồng cảm và bất giác nhớ lại những kỉ niệm đã qua của bản thân.

2. Nỗi nhớ về ngôi trường cũ

- Nghệ thuật nhân hóa “sân trường bâng khuâng” gợi ra một không gian trường học còn vô vàn những lưu luyến

- Câu thơ ngắt dòng với dấu chấm ở giữa câu “Sân trường đêm. Rụng xuống lá bàng đêm”

à Không gian tĩnh lặng bỗng xao động bởi lá bàng rơi xuống. Phải chăng lúc lá bàng rơi cũng chính là dòng cảm xúc của tác giả trôi về khoảng sân trường năm ấy với nỗi nhớ ra diết tuổi học sinh của mình.

- Điệp từ “nỗi nhớ” được lặp lại 3 là sự dồn dập của cảm xúc.

- Đoạn hội thoại xuất hiện ở khổ thơ 5 gợi về những kỉ niệm nơi lớp học

- Những kỉ niệm về ngôi trường cũ chợt ùa về trong tôi. Cảm xúc bồi hồi, xao xuyến xen lẫn những tiếc nuối về một thời học sinh đã qua. Đó là những năm tháng học trò đầy hồn nhiên và vui tươi. Vẫn mãi còn đó những hình ảnh của thầy cô, bạn bè, lớp học, sân trường và bóng cây,... Tất cả dù đã xa, song luôn là kí ức đẹp và không bao giờ phai mờ.

3. Hình ảnh "Chiếc lá buổi đầu tiên" ở cuối bài thơ

- Hình ảnh "chiếc lá buổi đầu tiên" ở cuối bài thơ là một hình ảnh mang tính tượng trưng.

- Đó là tình yêu đầu, là tuổi học trò, là quãng thời gian đẹp đẽ và cũng là một con người khác của tác giả - một người của thời ngây ngô, trong sáng. 

IV. Đọc tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên

Chiếc lá đầu tiên

Hoàng Nhuận Cầm

Em thấy không, tất cả đã xa rồi

Trong tiếng thở của thời gian rất khế

Tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế

Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say.

Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay

Tiếng ve trong veo xé đội hồ nước

Con ve tiên tri vô tâm báo trước

Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu.

Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu

Bài hát đầu xin hát về trường cũ

Một lớp học bâng khuâg màu xanh rủ

Sân trường đêm – Rụng xuống trái bàng đêm.

Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em

Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ

Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế

Bạn có nhỏ trường nhớ lớp, nhớ tên tôi.

“ Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi

Với lại bảy chú lùn rất quấy!”

“– Mười chú chứ, nhìn xem, trong lớp ấy”

(Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao).

Những chuyện năm nao, những chuyện năm nào

Cứ xúc động, cứ xôn xao biết mấy

Mùa hoa mơ rồi đến mùa phượng cháy

Trên trán thầy, tóc chớ bạc thêm

Thôi đã hết thời bím tóc trắng ngủ quên

Hết thời cầm dao khắc lăng nhăng lên bàn ghế cũ

Quả dã ngọt trên mấy cành du dủ

Hoa đã vàng, hoa mướp của ta ơi.

Em đã yêu anh, anh đã xa rồi

Cây bàng hẹn hò chìa tay vẫy mãi

Anh nhớ quá! Mà chỉ lo ngoảnh lại

Không thấy trên sân trường – chiếc lá buổi đầu tiên.

(In trong Xúc xắc mùa thu, NXB Hội Nhà văn, 1992, tr. 11 – 12)

V. Văn mẫu

Đề bài: Bài thơ "Chiếc lá đầu tiên" gợi lên trong bạn những kỉ niệm hoặc những suy nghĩ gì về tuổi học trò?

Tuổi học trò là tuổi đẹp nhất trong cuộc đời của mỗi con người. Bởi nơi đây chưa rất nhiều kỉ niệm đẹp. Đó có thể là kỉ niệm với những người bạn đáng yêu, ngộ nghĩnh. Nhờ có những người bạn ấy mà quãng đường đi học trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Nhớ những buổi đến trường vừa rong ruổi hát ca, vừa để ý mấy anh thanh niên, bởi lẽ đó mà đã muộn học. Phải trèo tường vào trường và đã bị bác bảo vệ bắt được. Nghĩ lại mới buồn cười làm sao! Chưa dừng lại ở đó, tuổi học trò còn có những kỉ niệm đẹp về tình yêu đôi lứa hay còn gọi là mối tình đầu thơ ngây, trong trẻo. Nhờ mối tình ấy mà tuổi học trò thêm biết bao thi vị và màu sắc. Những bạn trai, bạn gái đi xe đạp dạo chơi phố phường, rồi không may bị lũ bạn bắt được. Xấu hổ nhưng cũng thật vui biết mấy. Thật vậy, tuổi học trò là thời gian tươi đẹp nhất của mỗi con người. Mai này lớn lên, khi nghĩ về quãng thời gian ấy mới thấy trân trọng nó biết bao!

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Huyện Trìa, Đề Hầu, Thầy Nghêu mắc lỡm Thị Hến

Tác giả - tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên

Tác giả - tác phẩm: Tây Tiến

Tác giả - tác phẩm: Dưới bóng hoàng lan

Tác giả - tác phẩm: Nắng mới