Tailieumoi.vn xin giới thiệu đến các quý thầy cô, các em học sinh đang trong quá trình ôn tập tài liệu Lý thuyết, bài tập về khái niệm hợp chất hữu cơ có đáp án môn Hóa học  lớp 9, tài liệu bao gồm 12 trang, đầy đủ lý thuyết, phương pháp giải chi tiết và bài tập có đáp án (có lời giải), giúp các em học sinh có thêm tài liệu tham khảo trong quá trình ôn tập, củng cố kiến thức và chuẩn bị cho bài thi môn Hóa học sắp tới. Chúc các em học sinh ôn tập thật hiệu quả và đạt được kết quả như mong đợi.

Mời các quý thầy cô và các em học sinh cùng tham khảo và tải về chi tiết tài liệu dưới đây:

Hóa học 9 Bài 34: Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

A. Lý thuyết Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

I. Khái niệm

- Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon (trừ CO, CO₂, muối: cacbonat, cacbua (C^2-), xianua (CN^- )…).

VD: CH₄, C₂H₂, C₆H₆, CH₃COOH, C₂H₅OH, C₁₂H₂₂O₁₁.

– Hợp chất hữu cơ có ở trong hầu hết các loại lương thực, thực phẩm. đồ dùng và ngay trong cơ thể chúng ta.

II. Phân loại hợp chất hữu cơ

1. Hiđrocacbon: Phân tử chỉ chứa nguyên tử cacbon và hiđro.

Ví dụ: C₄H₁₀, C₂H₄, C₃H₄, C₆H₆,…

2. Dẫn xuất của hiđrocacbon

– Ngoài C và H, trong phân tử còn có các nguyên tố khác như: O, S, Cl,…

Ví dụ: C₆H₅OH, C₆H₅NH₂, C₁₂H₂₂O₁₁, CH₃COOH, CH₃CHO

III. Khái niệm về hóa học hữu cơ

– Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên nghiên cứu các hợp chất hữu cơ

– Hóa học hữu cơ có nhiều phân ngành như: Hóa học dầu mỏ, hóa học polime, hóa học các hợp chất thiên nhiên.

IV. Đặc điểm cấu tạo trong phân tử hợp chất hữu cơ

– Trong các hợp chất hữu cơ, C có hóa trị IV, H có hóa trị I, O luôn có hóa trị II.

– Kí hiệu: 

Ví dụ:

Ví dụ về phân tử rượu etylic.

– Mạch cacbon:  các nguyên tử cacbon liên kết trực tiếp với nhau

+ Mạch vòng:

+ Mạch hở:

V. Công thức cấu tạo

* Cách viết CTCT của một hợp chất hữu cơ

Ví dụ: Viết CTCT của HCHC sau: C₄H₁₀

Giả sử hợp chất hữu cơ có dạng C_XH_YO_ZN_t

 $∆=\frac{2x+2-y+t}{2}=$số liên kết $\mathrm{\pi }$ + số vòng.

Ví dụ C₄H₈.

$∆=\frac{2.4+2-8}{2}=1$

Suy ra trong phân tử có 1 vòng hoặc 1 lk

Bài tập: viết các các thức cấu tạo của các phân tử: C₃H₆, C₄H₈, C₅H₁₀, C₂H₅Br.

B. Trắc nghiệm Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

Câu 1: Hãy chọn các mệnh đề đúng

1. Tất cả các hợp chất chứa cacbon là hợp chất hữu cơ

2. Hợp chất hữu cơ là hợp chất chứa cacbon trừ một số nhỏ là hợp chất vô cơ như CO, CO2, H2CO3, các muối cacbonat và hidrocacbonat, xianua của kim loại.

3. Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, dễ tan trong nước

4. Số lượng hợp chất vô cơ nhiều hơn số lượng hợp chất hữu cơ vì có rất nhiều nguyên tố tạo thành chất vô cơ

5. Đa số các hợp chất hữu cơ có bản liên kết cộng hóa trị nên dễ bị nhiệt phân hủy và ít tan trong nước

6. Tốc độ phản ứng của các hợp chất hữu cơ thường chậm nên phải dùng chất xúc tác.

A. 1,2,3,5                                     B. 2, 4, 5

    C. 2, 4, 5, 6.                                 D. 2, 5, 6

Câu 2: Hợp chất hữu cơ được chia thành mấy loại?

A. 1                         B. 2                       C. 3                   D. 4

Câu 3: Trong thành phần hợp chất hữu cơ nhất thiết phải có nguyên tố: 

A. cacbon                B. hidro               C. oxi                D. nito

Câu 4: Oxi hóa hoàn toàn 6 gam hợp chất hữu cơ X, thu được 6,72 lit CO₂ (đktc) và 7,2 gam H₂O. Khối lượng nguyên tố oxi trong 6 gam X là? 

A. 2,4g                     B. 1,6g                C. 3,2g                  D. 2,0g

Câu 5: Dựa vào dữ kiện nào sau đây để nói về một chất là vô cơ hay hữu cơ?

A. Trạng thái ( rắn, lỏng, khí)                B. Độ tan trong nước

C. Màu sắc                                              D. Thành phần nguyên tố

Câu 6: Dãy các chất sau là hidrocacbon?

A.  CH₄, C₂H₂, C₂H₅Cl.

B.  C₆H_6, C₃H₄, HCHO.

C.  C₂H_2, C₂H₅OH, C₆H₁₂

D.  C₃H₈, C₃H₄, C₃H₆.

 Câu 7: Hợp chất vô cơ và hợp chất hữu cơ khác nhau ở điểm nào? 

A. Hợp chất hữu cơ kém bền nhiệt hơn hợp chất vô cơ

B. Hợp chất hữu cơ thường chứa C, H và Có thể có O, Cl, S,...

C. Hợp chất hữu cơ thường có số lượng nhiều hơn hợp chất vô cơ

D. Các đặc điểm trên đều đúng

Câu 8: Theo thành phần nguyên tố, hợp chất hữu cơ được chia thành

A. hiđrocacbon và các chất không phải hiđrocacbon.

B. hiđrocacbon và các hợp chất chứa oxi.

C. hiđrocacbon và dẫn xuất của hiđrocacbon.

D. hiđrocacbon và các hợp chất có nhóm chức.      

Câu 9: Nhóm chất nào dưới đây đều là dẫn xuất của hiđrocacbon ?

A. CH₂Cl₂, CH₂Br–CH₂Br, NaCl, CH₃Br, CH₃CH₂Br.

B. CH₂Cl₂, CH₂Br–CH₂Br, CH₂=CHCOOH, CH₃Br, CH₃CH₂OH.

C. FeCl₂, CH₂Br–CH₂Br, CH₂=CHCl, CH₃Br, CH₂CH₂Br.

D. Hg₂Cl₂, CH₂Br–CH₂Br, CH₂=CHCl, Na₂SO₄, CH₃CH₂Br.

Câu 10: Các chất cho dưới đây, chất nào có phần trăm khối lượng cacbon lớn nhất?

A.CH₄.           B.CH₃Cl.       C.CH₂Cl₂.               D. CHCl₃

Câu 11: Chất nào sau đây thuộc loại hợp chất hữu cơ?

A. Al₄C₄              B. CH₄          C. CO              D. Na₂CO₃

Câu 12: Chọn câu đúng trong các câu sau;

A.  Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên ngành nghiên cứu các hợp chất có trong tự nhiên.

B.  Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên ngành nghiên cứu các hợp chất của cacbon.

C.  Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên ngành nghiên cứu các hợp chất hữu cơ.

D.  Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên ngành nghiên cứu các chất trong cơ thể sống.

Câu 13: Để biết cụ thể về số lượng nguyên tử, cách liên kết và thứ tự liên kết các nguyên tử trong một phân tử hợp chất hữu cơ, ta phải dùng công thức nào? 

A. Công thức tổng quát

B. Công thức cấu tạo

C. Công thức phân tử

D. Cả ba phương án đều sai

Câu 14: Cho các chất sau: 

1.    C₂H₆O

2.    C₆H₅CH=CH₂

3.    C₂H₄O₂

4.    CH₃NH₂

5.    CH₃NO₂

6.    NaHCO₃

7.    C₂H₃O₂Na

8.    C₆H₆

9.    C₃H₆

Có bao nhiêu chất trong các chất kể trên là dẫn xuất của hidrocacbon?

 A. 6               B. 5                  C. 7                D. 8

C. Bài tập Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

1. Dựa vào phần trăm khối lượng hoặc phần trăm số mol

– Thiết lập công thức đơn giản nhất của hợp chất hữu cơ C_xH_yO_z là thiết lập tỉ lệ :

x:y:z=nC:nH:nO=

hoặc x:y:z=

Từ tỉ lệ x : y : z => công thức đơn giản nhất => công thức phân tử

2. Dựa vào phản ứng cháy

Bước 1: Tìm khối lượng mỗi nguyên tố

– Khi đốt cháy một hợp chất hữu cơ mà sản phẩm thu được chỉ gồm có CO₂ và H₂O thì hợp chất đó có chứa 2 nguyên tố (C, H) hoặc 3 nguyên tố (C, H, O).

– Nếu đề bài đã cho biết rõ chất hữu cơ đem đốt cháy chỉ chứa 2 nguyên tố hoặc chất hữu cơ đó là một hiđrocacbon thì chỉ cần xác định khối lượng cacbon và hiđro.

– Nếu chất hữu cơ đem đốt cháy không nói rõ chứa những nguyên tố nào thì ta phải xác định xem chất đó có chứa thêm nguyên tố oxi hay không.

* Nếu m_O = m_A – (m_C + m_H) = 0 => A chỉ chứa 2 nguyên tố C và H

* Nếu m_O = m_A – (m_C + m_H) > 0 => A chứa cả 2 nguyên tố C, H và thêm O 

Bước 2: Tìm số mol nguyên tử mỗi nguyên tố

nC =nCO₂; nH =2.nH₂O

Bước 3: Lập tỉ lệ số mol:  n_C : n_H : n_O = x : y : z

Bước 4: Công thức đơn giản nhất (C_xH_yO_z)_n = M_A

Bước 5: Viết công thức phân tử

Câu 1: Chất hữu cơ X có phần trăm khối lượng C, H, O lần lượt bằng 40%; 6,67%; 53,33%. Biết trong X có 2 nguyên tử oxi.Công thức phân tử của X là: 

A. CH₂O₂             B.C₂H₃O₂               C.C₂H₄O₂            D.C₃H₆O₂

Câu 2: Khi đốt cháy hoàn toàn hợp chất hữu cơ A thu được CO₂, H₂O và N₂ biết trong X có phần trăm về khối lượng các chất là %C= 51,3%. %H= 9,4%; %N= 12%; và dA/kk= 4,03. Công thức đơn giản nhất của X là: 

A.C₅H₉O₂N         B.C₅H₉O₂N                  C.C₅H₁₀O₂N                   D.C₁₀H₂₂N₂

Câu 3: Đốt cháy hoàn toàn 6 gam hợp chất A thu được 8,8 gam CO2 và 3,6 gam H2O. Công thức thực nghiệm của A là: 

A.  ( CH₂)₂             B. (CH₂O)_n      C. (C₃H₅O)_n            D. CH₂O

n_CO2 = 8,8/44=0,2 mol          n_H2O = 3,6/18 = 0,2 mol

n_C = 0,2 mol   ,n _H = 0,2*2= 0,4 mol

m_O = 6- 0,2*12 -0,4*1 = 3,2 g à n_O = 3,2 /16=0,2 mol

gọi cthuc tổng quát là C_xH_YO_z

x:y:z = 0,2: 0,4:0,2 = 1:2:1 à CT: CH₂O

Câu 4: Tỷ khối hơi của chất X so với hidro bằng 44. Phân tử khối của X là: 

A. 44                B. 46              C. 22                D. 88

Câu 5: Chất nào sau đây trong phân tử chỉ có liên kết đơn? 

A.C₂H₄            B.C₂H₂                  C.C₆H₆         D. C₂H₆