Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

A. KHỞI ĐỘNG

* Mục tiêu :

-  Kích thích học sinh hứng thú tìm hiểu bài mới

 -  Rèn luyện năng lực tư duy phê phán  cho học sinh.

*  Phương pháp:  trò chơi, gợi mở..

* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

Các chất được vận chuyển như thế nào?

Thí nghiệm: GV cho HS chẻ thân cọng rau muống cho ngay vào chậu nước. Quan sát hiện tượng và nêu nhận xét.                                     

SP cần đạt sau khi kết thúc hoạt động:

Học sinh tập trung chú ý;

Suy nghĩ về vấn đề được đặt ra;

Tham gia hoạt động đọc hiểu để tìm câu trả lời của tình huống khởi động,

Từ cách nêu vấn đề gây thắc mắc như trên, giáo viên dẫn học sinh vào các hoạt động mới: Hoạt động hình thành kiến thức.

B: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

* Mục tiêu :

- Trình bày được cấu trúc và chức năng của màng sinh chất;

-Nêu được các kiểu vận chuyển các chất qua màng;

- Phân biệt được khuếch tán nói chung, khuếch tán qua kênh và thẩm thấu;

- Giải thích được các dung dịch nhược trương, ưu trương và đẳng trương;

- Giải thích được thế nào là vận chuyển chủ động.

- Mô tả được các hiện tượng thực bào, ẩm bào và xuất bào.

- Biết cách điều khiển sự đóng mở của các tế bào khí khổng thông qua điều khiển mức độ thẩm thấu ra vào tế bào.

- Giải thích được các hiện tượng thực tiễn có liên quan và thiết lập được các thí nghiệm co và phản co nguyên sinh như sản xuất các loại mứt, ngâm xi rô hoa quả (giải thích cơ chế)

*  Phương pháp: Thuyết trình , phân tích, giảng bình

* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

Hoạt động 1

GV treo hình, nêu câu hỏi, yêu cầu HS quan sát hình nghiên cứu SGK trả lời.

? Vận chuyển thụ động là gì?

GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS quan sát hình vẽ, trả lời.

? Nguyên lí của phương thức vận chuyển thụ động là gì ?

GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS tham khảo SGK trả lời.

? Nêu các kiểu vận chuyển thụ động ?

? Tốc độ khuếch tán của các chất phụ thuộc vào những yếu tố nào?

Hoạt động 2

GV chia nhóm HS, nêu yêu cầu công việc đối với HS, quan sát HS thực hiện

Câu hỏi : Trình bày khái niệm và cơ chế của phương thức vận chuyển  chủ động ?

GV đánh giá, tổng kết.

Hoạt động 3

GV nêu câu hỏi và yêu cầu công việc đối với HS.

Câu hỏi: Trình bày khái niệm và cơ chế của nhập bào và xuất bào ?

GV nhận xét, kết luận.

HS nghe câu hỏi, quan sát hình vẽ, tham khảo SGK trả lời.

HS nghiên cứu SGK trả lời.

HS nghe câu hỏi, nghiên cứu SGK trả lời.

HS thảo luận nhanh, trả lời.

HS tách nhóm theo yêu cầu của GV, tiến hành thảo luận, ghi nhận kết quả và cử đại diện lên trình bày.

Các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung.

Nghe câu hỏi, tiến hành thảo luận theo yêu cầu, cử đại diện lên trình bày.

Các nhóm còn lại bổ sung.

I. Vận chuyển thụ động:

- Khái niệm: là phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng.

   - Các kiểu vận chuyển :

+ Khuếch tán trực tiếp qua lớp lipit kép.

+ Khuếch tán qua kênh prôtêin xuyên màng.

   - Tốc độ khuếch tán của các chất phụ thuộc vào sự chênh lệch nồng độ giữa trong và ngoài màng.

+ Môi trường ngoài ưu trương :

+ Môi trường ngoài đẳng trương

+ Môi trường ngoài nhược trương :

II. Vận chuyển chủ động:

   - Khái niệm: Là phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao và cần tiêu tốn năng lượng.

   - Cơ chế: ATP + Prôtêin đặc chủng → prôtêin biến đổi, đưa các chất từ ngoài vào trong hoặc đẩy ra khỏi tế bào.

III. Nhập bào và xuất bào :

   - Nhập bào: Là phương thức đưa các chất vào tế bào bằng cách biến dạng màng sinh chất.

- Cơ chế: gồm các bước

+ Màng tế bào lõm vào, bao lấy “mồi”.

+ Nuốt “mồi” vào bên trong.

+ Kết hợp với lizôxôm để tiêu hóa “mồi”.

   - Xuất bào: Là phương thức đưa các  chất ra khỏi tế bào theo cách ngược lại với quá trình nhập bào.

C: LUYỆN TẬP

Mục tiêu: - - Luyên tập để HS củng cố những gì đã biết .

- Rèn luyện năng lực tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề cho HS.

Phương pháp dạy học:  Giao bài tập

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức.

Câu 1: Các chất được vận chuyển qua màng tế bào thường ở dạng

A. hòa tan trong dung môi   

B. thể rắn

C. thể nguyên tư   

D. thể khí

Đáp án: A

Câu 2: Nước được vận chuyển qua màng tế bào nhờ

A. Sự biến dạng của màng tế bào

B. Bơm protein và tiêu tốn ATP

C. Sự khuếch tán của các ion qua màng

D. Kênh protein đặc biệt là “aquaporin”

Hiển thị đáp án

Đáp án: D

Câu 3: Các chất tan trong lipit được vận chuyển vào trong tế bào qua

A. kênh protein đặc biệt   B. các lỗ trên màng

C. lớp kép photpholipit   D. kênh protein xuyên màng

Hiển thị đáp án

Đáp án: C

Câu 4: Trong các nhóm chất sau, nhóm chất nào dễ dàng đi qua màng tế bào nhất?

A. Nhóm chất tan trong nước và có kích thước nhỏ.

B. Nhóm chất tan trong nước và có kích thước lớn.

C. Nhóm chất tan trong dầu và có kích thước nhỏ.

D. Nhóm chất tan trong dầu và có kích thước lớn.

Đáp án: D

Câu 5: Chất O², CO² đi qua màng tế bào bằng phương thức

A. Khuếch tán qua lớp kép photpholipit

B. Nhờ sự biến dạng của màng tế bào

C. Nhờ kênh protein đặc biệt

D. Vận chuyển chủ động

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

D: VẬN DỤNG (8’)

Mục tiêu: -Tạo cơ hội cho HS vận dụng kiến thức và kĩ năng có được vào các tình huống, bối cảnh mới ,nhất là vận dụng vào thực tế cuộc sống.

-Rèn luyện năng lực tư duy, phân tích.

Phương pháp dạy học:  Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực:    Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

1. Tại sao muốn giữ rau tươi ta lại phải luôn vảy nước vào rau?

Đáp án:

Vì nước sẽ thẩm thấu vào tế bào làm cho tế bào trương lên khiến rau tươi không bị héo.

2.  Tại sao khi xào rau thì rau thường bị quắt lại?Làm thế nào để xào rau không bị quắt mà vẫn xanh?

Đáp án:

Vì khi xào rau nếu cho mắm, muối ngay từ đầu và đun nhỏ lửa thì nước thẩm thấu từ trong tế bào ra ngoài tế bào làm rau bị quắt lại và rau sẽ dai.

Để tránh hiện tượng này: nên xào rau ít một, lửa to và không nên cho mắm muối ngay từ đầu. Khi lửa to, nhiệt độ tăng cao đột ngột làm lớp tế bào bên ngoài rau cháy ngăn cản nước thẩm thấu ra bên ngoài → rau không bị quắt mà vẫn dòn và ngọt. Trước khi cho ra đĩa mới cho gia vị.

E: MỞ RỘNG (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học

Phương pháp dạy học:  Giao nhiệm vụ

Định hướng phát triển năng lực: tự chủ-tự học, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, giải quyết vấn đề

HS vẽ sơ đồ tư duy cho bài học, các nhóm thảo luận và báo cáo, GV nhận xét, chỉnh sửa, bổ sung.