Tài liệu tác giả tác phẩm Đăm Săn đi chinh phục Nữ Thần Mặt Trời Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Đăm Săn đi chinh phục Nữ Thần Mặt Trời lớp 10.

Đăm Săn đi chinh phục Nữ Thần Mặt Trời - Ngữ văn lớp 10

I. Tác giả văn bản Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

- Tác giả dân gian.

- Theo Nguyễn Hữu Thấu dịch và chú thích trong “Sử thi Ê-đê”

II. Tìm hiểu tác phẩm Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

1. Thể loại sử thi

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Đoạn trích Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời nằm ở phần sau của sử thi Đăm Săn của dân tộc Ê-đê.

3. Phương thức biểu đạt Tự sự

4. Người kể chuyện Người kể chuyện ngôi thứ 3

5. Tóm tắt

Đoạn trích kể về sự kiện sau khi hai vợ của Đăm Săn sống lại, chàng đi tìm nữ thần mặt trời để xin cưới nàng về làm vợ. Tuy nhiên chàng đã bị nữ thần Mặt Trời từ chối với lý do nếu nàng đi thì không còn ai chiếu sáng cho muôn loài. Đăm Săn đã cố thuyết phục nàng nhưng không thành nên đã lên ngựa và bỏ về.

6. Bố cục

- Phần 1 (từ đầu … vậy cả): con đường Đăm Săn đến tìm nữ thần Mặt Trời

- Phần 2 (Đăm Săn gác chà vạc … tôi về đây): Diễn biến cuộc gặp gỡ giữa Đăm Săn và nữ thần mặt trời

- Phần 3 (còn lại): Đăm Săn trở về làng

7. Giá trị nội dung

- Ca ngợi khát khao chinh phục nữ thần Mặt trời của Đăm Săn

- Thể hện khát vọng chinh phục tự nhiên của người xưa

8. Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật so sánh, ẩn dụ

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

1. Con đường Đăm Săn đến tìm nữ thần Mặt Trời

- Con đường khó khăn, vất vả

+ Đi hết rừng rậm đến núi xanh

+ Cỏ tranh xé tay, gai đâm chân mây

+ càng không màng ăn uống

=> Nghệ thuật miêu tả chân thực, cảnh thiên nhiên hiện ra đậm màu sắc Tây Nguyên

- Ngôi nhà của nữ thần Mặt Trời

+ Voi đứng đầy sân

+ Chiêng xếp đầy ngoài nhà

+ Tôi tớ trai gái như ong lấy nước

+ Các xà ngang xà dọc đều thếp vàng

=> Ngôi nhà giàu có, đẹp đẽ và nhiều người đi lại

2. Diễn biến cuộc gặp gỡ giữa Đăm Săn và nữ thần mặt trời

- Nữ thần mặt trời khi gặp Đăm Săn

+ Nàng thay váy, chuẩn bị cho mình một vẻ ngoài rực rỡ

+ Vẻ đẹp của nàng bừng sáng của đất trời

+ Nàng hỏi Đăm Săn mục đích đến tìm Nàng

- Đăm Săn hỏi nữ thần mặt trời về làm vợ

+ Đăm Săn muốn đưa nữ thần mặt trời về làm vợ lẽ vì trên đời ai cũng có đôi có lứa

+ Nữ thần không đồng ý vì không có ai sưởi ấm cho muôn loài

=> Nữ Thần Mặt Trời từ chối Đăm Săn vì nàng còn phải lo cho sinh mệnh, sự sống của rất nhiều loài vật trên trái đất này. Nếu nàng đi, rất nhiều sự vật không thể tiếp tục tồn tại và sống được nữa, hơn thế, nàng còn là con của Trời nên nàng không thể đi cùng Đăm Săn.

3. Đăm Săn trở về làng

- Chàng phải chịu sự trưng phạt của nữ thần mặt trời vì sự mạo phạm của Đăm Săn

- Đăm Săn có thể là bị sét đánh, ngã ngựa, bị thiêu chết hoặc bị dìm chết.

IV. Đọc tác phẩm: Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

(Lược dẫn: Sau một chuyến đi dài phiêu lưu, mạo hiểm, bất chấp mọi lời can ngăn, vượt qua bao nhiêu thử thách, Đăm Săn cũng đến được nhà của nữ thần Mặt Trời).

Thế là Đăm Săn ra đi. Chàng đi hết rừng rậm đến núi xanh, cỏ tranh xé tay, gai mây đâm chân, không màng ăn uống. Chàng đi, đi mãi, rừng núi quạnh hiu, vắng như không, không như vắng. Nhưng rồi chàng cũng đến được bãi thả trâu bò, rồi bãi thả diều làng ông Đu, ông Điê

Chàng nhác thấy bóng đàn ông' một người, bóng đàn bà một người. Sau đó là cảnh người đi lại như trong sương mù. Chàng liền đến giếng làng xem, thì thấy dưới giăng dây đồng, trên giăng dây vàng, ở giữa là những máng nước sơn nước Gru ửng lên một màu đỏ rực. Cảnh làng của người anh giữ mặt trời, người em giữ mặt trăng này Đăm Săn thấy quả là đẹp. Chỗ anh em họ ở là một cánh núi ngăn một dòng nước đục chảy cho đến nơi đất giáp với trời. Chàng đi đến nhà cô gái không chồng, nàng Ho Kung của chàng Y Đu. Nàng thì đã vào ở giữ mặt trăng, còn chàng thì đã vào ở giữ mặt trời. Ở đây sấm nổ ầm ầm, mưa đổ ào ào, tiếng vó ngựa ngày đêm rầm rập. Từ đây Đăm Săn đứng ngắm ngôi nhà của nữ thần Mặt Trời. Cầu thang trông như cái cầu vồng Cối giã gạo bằng vàng, chày cũng bằng vàng. Chày nhà tù trưởng giàu có này giã gạo trông cứ lấp la lấp lánh. Đăm Săn xuống ngựa, tháo yên. Chàng vươn bước lên cầu thang thì trong nhà người ta đã nghe. Chàng vươn người trên sàn hiện thì trong nhà người ta đã nghe Chàng dậm chân bước trên sàn hiện thì người ta đã thấy. Chàng vào nhà. Toà nhà dài dằng dặc, voi đứng vây chặt sàn hiên, chiêng xếp đầy nhà ngoài, cồng chất đầy nhà trong, tôi trai tớ gái như con ong đi lấy nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, các xà ngang xà dọc đều dát vàng. Quả thật chàng chưa hề thấy một ngôi nhà nào như vậy cả.

Đăm Săn gác chà gạc lên rồi đến ngồi trên ghế. Người đi ra đi vào nhà trong nhà ngoài đưa mắt nhìn chàng, thấy chàng oai như một vị thần. Tiếng xì xào ca ngợi chàng đã vọng tới tai nữ thần Mặt Trời ở nhà trong

NỮ THẦN: – Ơ các con, ở các con, khách nào ở ngoài ấy?

NGƯỜI HẦU: – Thưa bà, chúng con không được quen. Khách này mặc một áo lụa đẹp, thêm một áo chiến cũng thật là đẹp. Lông chân như chải, lông đùi như chuốt. Tiếng nghe như chong chóng gõ mõ. Khắp các tù trưởng đầu làng không có một ai như khách cả.

Nữ thần bỏ váy cũ mặc váy mới. Chưa hài lòng với váy này, nàng lấy váy kia. Nàng mặc một váy ánh như sét, loáng như chóp. Mái tóc nàng vén bên tai trông thật là đẹp. Nàng từ trong buồng đi ra, cửa buồng liền bừng sáng. Nàng đi trông như diều bay ó liệng, như nước lững lờ trôi cũng không bằng. Khi lỡ chân hụt bước, nàng dừng lại đứng yên. Đầu nghiêng cúi xuống, hay nàng ngồi thụp xuống, đầu nhè nhẹ ngẩng lên. Tiếng nàng lanh lảnh, người chưa tới mà tiếng đà vẳng lại. Thật không thấy có một ai như nàng cả. Trước mặt Đăm Săn là người con của thần Đất và thần Trời, với một thân hình như cái nụ tai, với một cái cổ như cổ con công.

NỮ THẦN – Hỏi người con của trần thế, ngươi muốn gì?

ĐĂM SĂN: – Tôi đến đây, tôi muốn có người nấu cơm canh tôi ăn, dệt khố áo tôi mặc.

NỮ THẦN – Thế phải chăng ngươi còn là lưỡi dao chưa tra cán, còn là cái then chưa tra chốt, là gái còn ở không là trai còn ở rỗi?

ĐĂM SĂN – Tôi là lưỡi dao đã vướng cán, là lưỡi giáo đã có tay cầm. Dưới trần gian, trai gái nào mà không có đôi có lứa.

NỮ THẦN – Thế sao bây giờ người còn ưa đằng lưng, còn ưng đằng bụng, còn nói nói cười cười? Ngươi nghĩ gì vậy?

ĐĂM SĂN – Tôi muốn có hai vợ lẽ, tôi muốn cả ba vợ tôi đều là những nàng tiên xinh đẹp. Tôi muốn đưa nàng xuống trần làm juê, làm êngai, làm chị làm em với Hơ Nhị, Hơ Bhị.

NỮ THẦN – Ủa, sao ta lại đi? Tạo hoá đã định quê hương đất tổ của Mặt Trời, Mặt Trăng là nơi cuối đất chân trời này rồi cơ mà.

ĐĂM SĂN – Nàng dù không đi thì tôi cũng đã rẽ đất đến đầu gối, lội bùn đến ngang hông, đội đất đội bùn để đến nhà nàng rồi. 

NỮ THẦN – Nhưng nếu ta đi thì lọn dưới gà trên, cọp, tê giác, ngựa, trâu sẽ chết hết. Chết cả người Khơ-me, người Lào vì hết đất làm nương. Chết cả người Ê-đê Ê-ga vì không còn nước uống. Chết cả gầm ghì cu xanh vì không còn trái ăn. Nếu ta đi, cây trong rừng sẽ tuyệt diệt, cây trên rú sẽ chết khô, lau lách sẽ ngừng đâm chồi, có cây sẽ tàn lụi, đất đai sẽ nứt nẻ, sông suối sẽ cạn khô. Thôi, ngươi hãy đi lấy gùi nước về đi! Ta sắp ra đi đây.

ĐĂM SĂN – Tôi không về. Tôi đã cầm cây chà gạc phát rẫy mới này, tôi rạch rừng, tôi giết tê giác trong thung, giết cọp beo trên núi, giết kên kên, qua dữ trên ngọn cây, chém ma thiêng quỷ ác trên đường đi. Tôi thương nàng da diết, lòng dạ tôi không nguôi, vì vậy tôi đã đến đây với nàng, muốn cùng nàng nên nghĩa vợ chồng, có lấy được nàng tôi mới về.

NỮ THẦN – Thôi, ngươi hãy xuống khỏi cái sàn nhà này ra về đi! Ta là con của Trời, dù ngươi mới chỉ được ăn cơm, tắm nước lã, hương nghệ chưa vương' cũng mặc!

ĐĂM SĂN – Tôi nghĩ tôi thương nàng, hỏi người con của thần Trời . Nhưng cho đến bây giờ đằng lưng nàng đã không ưa, đằng bụng nàng cũng không ưng, cả tiếng nói tiếng cười với tôi nàng cũng tiếc. Tôi đành quay về làng hoang nhà cũ của tôi vậy, Tôi quay về ăn thịt trâu thịt bò của tôi vậy.

NỮ THẦN – Ấy, ngươi đừng ra về vội! Ta ra đi đây. Người chết mất.

ĐĂM SĂN – Mặc, sống được chết đành! Tôi về đây.

Thế là Đăm Săn ra về. Chàng nhảy lên ngựa ra đi.

Lúc này, mặt trời mới ló lên ở đầu núi, ngựa của Đăm Săn kiệu vẫn còn êm. Khi ngựa đến giữa Rừng Đen thì mặt trời đã lên cao, mỗi lúc một thêm cao, ngựa bắt đầu bị dính ở chân. Mặt trời lên cao nữa, khi nó chấm ngang cây xà dọc phía đông thì đất loãng ra. Ngựa tuy nhiên vẫn còn chạy được, nó tiếp tục chạy nhưng lún dần, cho đến khi ngập ngang đầu gối. Từ đó, nó phải đi bước một, cứ bước một đi mãi. Khi mặt trời đã chênh chếch cây xà dọc phía đông thì ngựa đã lún đến sát bẹn, nhưng nó vẫn ráng bước tới. Cho đến khi mặt trời đứng bóng thì ngựa không sao bước tới được nữa.

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Tác giả - tác phẩm: Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

Tác giả - tác phẩm: Hương Sơn phong cảnh

Tác giả - tác phẩm: Thơ duyên

Tác giả - tác phẩm: Lời má năm xưa