Tài liệu tác giả tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê lớp 10.

Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê - Ngữ văn lớp 10

I. Tác giả Lan Anh

- Lan Anh – Nhà báo của đài truyền hình VOV

- Phong cách nghệ thuật: Chân thực, giàu sức thuyết phục

- Tác phẩm chính: Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê,…

II. Tìm hiểu tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

1. Thể loại: báo chí

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác Trích trong bài báo “Nhà truyền thống của người Ê-đê: nhà dài như tiếng chuông ngân” của tờ báo VOV5, ngày 23-12-2013

3. Phương thức biểu đạt: Thuyết minh

4. Người kể chuyện: Ngôi thứ 3

5. Tóm tắt

Bài văn thuyết minh về ngôi nhà dài của người Ê-đê với đầy đủ những đặc điểm của một ngôi nhà cho đại gia đình và những nét đặc trưng của gia đình mẫu hệ của người Ê-đe. Từ đó mở rộng liên hệ với ngôi nhà dài được miêu tả trong sử thi Đăm Săn.

6. Bố cục

- Phần 1 (từ đầu … ông Ama Ha): Bên ngoài ngôi nhà của người Ê-đê

- Phần 2 (Trong ngôi nhà …lên xuống): Bên trong ngôi nhà của người Ê-đê

- Phần 3 (Còn lại): Ý nghĩa ngôi nhà của người Ê-đê

7. Giá trị nội dung

- Miêu tả ngôi nhà của người Ê đê

- Giá trị ngôi nhà trong đời sống của người Ê-đê

8. Giá trị nghệ thuật:

- Ngôn ngữ logic, thuyết phục

- Miêu tả chi tiết, rõ ràng

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

1. Bên ngoài ngôi nhà của người Ê-đê

- Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, làm bằng tre nứa, gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp có tranh

- Có hình dáng cái thuyền

- Độ dài ước tính bằng số lượng dầm ngang(đê), tương ứng với một đôi cột.

- Đến thời kì của cô con gái trong nhà lấy chồng, ngôi nhà sẽ tự nhiên dài ra.

=> Ngôi nhà có thiết kế đặc biệt với những nguyên liệu dễ tìm. Ngôi nhà có hình dáng dài, và sẽ càng dài khi người con gái trong nhà đi lấy chồng thể hiện văn hóa mẫu hệ của người Ê-đê

2. Bên trong và cầu thang ngôi nhà của người Ê-đê

- Chạm khắc nhiều con vật như voi, cua, cá lên xà nhà. Mỗi hoa văn đều có ý nghĩa riêng

- Cầu thang gắn với hai cửa của nhà dài, cửa phía trước dành cho khách và nam giới, cửa phía sau dành cho phụ nữ. Gọi là cầu thang đực và cầu thang cái

- Cầu thang cái bao giờ cũng có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết

- Cầu thang đực không chạm khắc nhiều, thường chỉ là một cây gỗ sau đó chạm khắc những bậc để lên xuống

=> Bên trong ngôi nhà và cầu thang nhà có hoa văn và hình thù đặc biệt thể hoeenj tín ngưỡng, niềm tin của người Ê- đê

3. Ý nghĩa ngôi nhà của người Ê-đê

- Nơi gắn kết của bao thế hệ gia đình hết đời này đến đời khác

- Không gian quây quần cho đại gia đình

- Trong không gian ấy, văn hóa, tập tục của người Ê-đê được thể hiện trọn vẹn

IV. Đọc tác phẩm: Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

(VOV5) – Nhà dài là ngôi nhà lớn của một đại gia đình và là nét đặc trưng của chế độ mẫu hệ của người Ê-đê. Đây là nơi ở chung của nhiều thế hệ, có khi là của cả một dòng họ. Nhà dài thường xuyên được nối dài thêm mỗi khi có một thành viên nữ trong gia đình xây dựng gia thất. Sử thi Đăm Săn đã mô tả chiều dài của ngôi nhà này bằng hình ảnh: “Nhà dài như một tiếng chiêng...”.

Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, làm bằng tre nứa, gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp có tranh. Tranh lớp từng cụm, ngọn thả xuôi mái, gốc bẻ gập xuống vào bên trong. Người Ê-đê thường làm nhà theo hướng bắc – nam. Nhìn từ xa ngôi nhà có hình dáng một cái thuyền. Độ dài của nhà thường ước tính bằng số lượng dầm ngang (đê), tương ứng với một đôi cột. Nhà có bao nhiêu đê là có bấy nhiêu gian. Tiến sĩ Nguyễn Duy Thiệu, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, cho biết: “Chiều dài ngôi nhà dài của người Ê-đê cho thấy chủ nhân của nó thịnh vượng đến mức nào. Trước đây, đã từng có những nhà rất là dài. Đến thế hệ thứ ba, con của các cô con gái trong nhà, tức là cháu của bà chủ nhà ấy lấy chồng, ngôi nhà tiếp tục được nối dài ra. Thậm chí, chắt của bà chủ nhà lấy chồng, ngôi nhà vẫn được nối dài ra thêm nữa. Vì thế mà ngôi nhà dài của bà chủ cứ dài ra mãi. Theo như tài liệu của người Pháp mô tả lại mà tôi có, thì cho đến thời Pháp xâm chiếm nước ta, vẫn còn những ngôi nhà dài hơn 200m, như ngôi nhà của ông Ama Ha..”.

Trong mỗi ngôi nhà dài, người Ê-đê chạm khắc rất nhiều hình con vật như voi, cua, cá,... lên xà nhà. Sự giàu có của chủ nhà cũng được thể hiện trên những hoa văn đó. Chị Đàm Thị Họp, cán bộ Phòng Bảo tàng ngoài trời, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam cho biết thêm: “Chỉ những gia đình nào sở hữu những con voi thật thì mới có quyền chạm khắc hoa văn hình con voi ở trên đấy. Những hoa văn khác như hoa văn con kì đà, con rồng, cua, rùa,... thường là những con vật xuất hiện trong tín ngưỡng của người Ê-đê. Người ta khắc những con kì đà trên xà ngang với mong muốn sẽ mang đến cho gia đình mình những điều may mắn, ngăn chặn, mang đi những rủi ro. Hoa văn con rồng có vây hình con cá, râu, sừng nhô lên,... theo các chuyên gia, là hoa văn nguyên thuỷ, rất đặc trưng của người Ê-đê, không trộn lẫn với các dân tộc khác.”.

Cầu thang là một điểm nhấn của nhà dài người Ê-đê gắn với hai cửa của nhà dài, cửa phía trước dành cho khách và nam giới, cửa phía sau dành cho phụ nữ. Chị Đàm Thị Họp khẳng định: “Thường nhà người Ê-đê có hai cầu thang, cầu thang phía trước và cầu thang phía sau. Cầu thang phía trước thường hướng về phía bắc và được gọi là cầu thang chính. Đối với những gia đình giàu có ngày xưa, cầu thang chính bao giờ cũng có hai cầu thang để lên xuống, cầu thang đực và cầu thang cái.

Trên cầu thang cái bao giờ cũng có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết, còn cầu thang đực không có hoa văn khắc nhiều, thường chỉ là một cây gỗ sau đó chạm khắc những bậc lên xuống..."

Nhà dài không chỉ là không gian sống mà còn là nơi gắn kết bao thế hệ dòng tộc của người Ê-đê. Khi người con gái lấy chồng, căn nhà được nối dài để làm nơi ở cho đôi vợ chồng mới. Rồi đến đòi cháu gái, ngôi nhà lại tiếp tục nối. Cứ như thế, nhà cứ dài ra, mãi che chở cho cuộc sống của nhiều thế hệ. Trong không gian ấy, đêm đêm cả đại gia đình quây quần sum họp bên bếp lửa. Đàn bà con gái dệt vải, thêu thùa; đàn ông sửa lại cái cày, cái cuốc; người già thì kể sử thi, đọc truyện thơ cho con trẻ. Cũng trong không gian ấy, các lễ nghi, tập tục của người Ê-đê được thể hiện trọn vẹn như hồn cốt đại ngàn của dân tộc này.

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Gặp Ka -ríp và Xi – la

Tác giả - tác phẩm: Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Tác giả - tác phẩm: Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

Tác giả - tác phẩm: Hương Sơn phong cảnh

Tác giả - tác phẩm: Thơ duyên