Tài liệu tác giả tác phẩm Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê lớp 10.

Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê - Ngữ văn lớp 10

1. Văn bản Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

(VOV5) – Nhà dài là ngôi nhà lớn của một đại gia đình và là nét đặc trưng của chế độ mẫu hệ của người Ê-đê. Đây là nơi ở chung của nhiều thế hệ, có khi là của cả một dòng họ. Nhà dài thường xuyên được nối dài thêm mỗi khi có một thành viên nữ trong gia đình xây dựng gia thất. Sử thi Đăm Săn đã mô tả chiều dài của ngôi nhà này bằng hình ảnh: “Nhà dài như một tiếng chiêng...”.

Nhà dài của người Ê-đê là nhà sàn, làm bằng tre nứa, gỗ, mặt sàn và vách tường bao quanh nhà làm bằng thân cây bương hay thân tre già đập dập, mái lợp có tranh. Tranh lớp từng cụm, ngọn thả xuôi mái, gốc bẻ gập xuống vào bên trong. Người Ê-đê thường làm nhà theo hướng bắc – nam. Nhìn từ xa ngôi nhà có hình dáng một cái thuyền. Độ dài của nhà thường ước tính bằng số lượng dầm ngang (đê), tương ứng với một đôi cột. Nhà có bao nhiêu đê là có bấy nhiêu gian. Tiến sĩ Nguyễn Duy Thiệu, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, cho biết: “Chiều dài ngôi nhà dài của người Ê-đê cho thấy chủ nhân của nó thịnh vượng đến mức nào. Trước đây, đã từng có những nhà rất là dài. Đến thế hệ thứ ba, con của các cô con gái trong nhà, tức là cháu của bà chủ nhà ấy lấy chồng, ngôi nhà tiếp tục được nối dài ra. Thậm chí, chắt của bà chủ nhà lấy chồng, ngôi nhà vẫn được nối dài ra thêm nữa. Vì thế mà ngôi nhà dài của bà chủ cứ dài ra mãi. Theo như tài liệu của người Pháp mô tả lại mà tôi có, thì cho đến thời Pháp xâm chiếm nước ta, vẫn còn những ngôi nhà dài hơn 200m, như ngôi nhà của ông Ama Ha..”.

Trong mỗi ngôi nhà dài, người Ê-đê chạm khắc rất nhiều hình con vật như voi, cua, cá,... lên xà nhà. Sự giàu có của chủ nhà cũng được thể hiện trên những hoa văn đó. Chị Đàm Thị Họp, cán bộ Phòng Bảo tàng ngoài trời, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam cho biết thêm: “Chỉ những gia đình nào sở hữu những con voi thật thì mới có quyền chạm khắc hoa văn hình con voi ở trên đấy. Những hoa văn khác như hoa văn con kì đà, con rồng, cua, rùa,... thường là những con vật xuất hiện trong tín ngưỡng của người Ê-đê. Người ta khắc những con kì đà trên xà ngang với mong muốn sẽ mang đến cho gia đình mình những điều may mắn, ngăn chặn, mang đi những rủi ro. Hoa văn con rồng có vây hình con cá, râu, sừng nhô lên,... theo các chuyên gia, là hoa văn nguyên thuỷ, rất đặc trưng của người Ê-đê, không trộn lẫn với các dân tộc khác.”.

Cầu thang là một điểm nhấn của nhà dài người Ê-đê gắn với hai cửa của nhà dài, cửa phía trước dành cho khách và nam giới, cửa phía sau dành cho phụ nữ. Chị Đàm Thị Họp khẳng định: “Thường nhà người Ê-đê có hai cầu thang, cầu thang phía trước và cầu thang phía sau. Cầu thang phía trước thường hướng về phía bắc và được gọi là cầu thang chính. Đối với những gia đình giàu có ngày xưa, cầu thang chính bao giờ cũng có hai cầu thang để lên xuống, cầu thang đực và cầu thang cái.

Trên cầu thang cái bao giờ cũng có hình ảnh bầu sữa mẹ và vầng trăng khuyết, còn cầu thang đực không có hoa văn khắc nhiều, thường chỉ là một cây gỗ sau đó chạm khắc những bậc lên xuống..."

Nhà dài không chỉ là không gian sống mà còn là nơi gắn kết bao thế hệ dòng tộc của người Ê-đê. Khi người con gái lấy chồng, căn nhà được nối dài để làm nơi ở cho đôi vợ chồng mới. Rồi đến đòi cháu gái, ngôi nhà lại tiếp tục nối. Cứ như thế, nhà cứ dài ra, mãi che chở cho cuộc sống của nhiều thế hệ. Trong không gian ấy, đêm đêm cả đại gia đình quây quần sum họp bên bếp lửa. Đàn bà con gái dệt vải, thêu thùa; đàn ông sửa lại cái cày, cái cuốc; người già thì kể sử thi, đọc truyện thơ cho con trẻ. Cũng trong không gian ấy, các lễ nghi, tập tục của người Ê-đê được thể hiện trọn vẹn như hồn cốt đại ngàn của dân tộc này.

2. Xuất xứ

- Văn bản được in trên Báo VOV5, ngày 23/12/2013, theo Lan Anh, Nhà truyền thống của người Ê-đê, Nhà dài như tiếng chuông ngân

3. Giá trị nội dung của Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

- Văn bản giúp người đọc hình dung được ngôi nhà của người dân tộc Êđê với những hình ảnh chân thực, sinh động, cho người đọc những cảm nhận chính xác nhất về ngôi nhà

- Thể hiện được nét truyền thống về văn hóa và tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Êđê qua những hình ảnh được chạm khắc trên ngôi nhà

- Cho thấy ngôi nhà dài là nơi gắn liền với nhiều thói quen và nếp sống sinh hoạt của người Êđê khi diễn ra nhiều hoạt động ở đây như lễ nghi, họp hành, sum vầy bên bếp lửa rồi những công việc của cuộc sống hàng ngày.

- Cho thấy tình cảm trân trọng và gắn bó của người viết đối với những di sản văn hóa của dân tộc

4. Giá trị nghệ thuật của Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

- Miêu tả chi tiết, giúp người đọc hình dung chân thực và có những tri thức cụ thể về nhà dài Êđê

- Ngôn từ rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu

- Văn phong phù hợp với nội dung văn bản, kết hợp hài hòa giữa phương thức thuyết minh, miêu tả và tự sự

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Gặp Ka -ríp và Xi – la

Tác giả - tác phẩm: Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê

Tác giả - tác phẩm: Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời

Tác giả - tác phẩm: Hương Sơn phong cảnh

Tác giả - tác phẩm: Thơ duyên