Với Soạn bài Phần 2: Viết về một tác giả văn học sách Kết nối tri thức hay, chi tiết giúp học sinh xem và so sánh lời giải từ đó biết cách soạn bài Chuyên đề học tập Ngữ văn 11. Mời các bạn đón xem:

Soạn bài Viết về một tác giả văn học

I. Mục đích viết

Viết bài về một tác giả văn học là hình thức trình bày kết quả của việc tiếp nhận và đánh giá những nội dung đã đọc về tiểu sử, tác phẩm,... của tác giả bằng ngôn ngữ viết.

Bài viết về một tác giả có thể nhằm tới các mục đích khác nhau, hướng về những đối tượng khác nhau như:

- Khi thiên về giới thiệu, quảng bá, bài viết cần nêu thông tin đầy đủ về tiểu sử, quá trình sáng tác, những thành tựu nổi bật trong sự nghiệp văn học của tác giả. Lúc này văn bản được tạo lập là văn bản thông tin.

- Khi thiên về nghiên cứu văn học, bài viết thường trình bày những kết quả nghiên cứu về phong cách nghệ thuật hay những giá trị văn chương đặc sắc của tác giả được lịch sử văn học ghi nhận. Lúc này văn bản có nhiều yếu tố nghị luận.

- Khi thiên về thưởng thức, cảm nhận, bài viết là sự bày tỏ những cảm xúc, rung động, trải nghiệm của cá nhân về một hoặc một vài giá trị nổi bật nhất trong sự nghiệp văn học của tác giả, thể hiện rõ sự đồng điệu, tri âm của người viết. Lúc này, văn bản được tạo lập có nhiều yếu tố biểu cảm, có thể xếp vào loại văn bản văn học.

Câu hỏi (trang 65 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bạn hướng tới mục đích nào khi viết về tác giả văn học đã chọn?

Trả lời:

Mục đích hướng đến khi viết về một tác giả văn học đó là để hiểu rõ hơn về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách sáng tác của tác giả đó, để từ đó chỉ ra được cái hay trong việc sáng tác của tác giả đó.

II. Một số hướng viết bài

Trên cơ sở hồ sơ đọc đã chuẩn bị, để thực hiện bài viết về một tác giả văn học, bạn có thể chọn một trong các hướng sau đây:

1. Giới thiệu về sự nghiệp văn học của một tác giả

Đây là kết quả của việc đọc rộng về tác giả. Để viết bài theo hướng này, cần bao quát được nguồn tư liệu đầy đủ, phong phú về tác giả, tác phẩm và thông qua bài viết, giới thiệu được những đặc điểm chính về cuộc đời tác giả (mốc quan trọng trong tiểu sử, thời đại, gia đình, nét nổi bật về tính cách,...) đồng thời bao quát được sự nghiệp văn chương (chặng đường sáng tác, thể loại chính, tác phẩm tiêu biểu, đóng góp nổi bật,...); từ đó đánh giá chung về những cống hiến và vị trí của tác giả trong nền văn học ở bối cảnh hiện nay.

Đọc văn bản Tố Hữu – Nhà thơ cách mạng (Nguyễn Văn Long) và trả lời câu hỏi:

Câu hỏi 1 (trang 69 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bài viết đã cung cấp những thông tin đáng chú ý nào về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu?

Trả lời:

Bài viết cung cấp những thông tin về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu: 

- Tiểu sử của của tác giả như: tên, năm sinh, quê quán, gia đình, quá trình học tập và hoạt động cách mạng chức vụ ông từng giữ, các giải thưởng ông đạt được.

- Giới thiệu về sự nghiệp nghệ thuật của tác giả: Các tác phẩm, quan niệm sáng tác, nội dung sáng tác qua các thời kì.

- Viết về những thành tựu và hạn chế trong văn chương của Tố Hữu.

Câu hỏi 2 (trang 69 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Trong bài viết, việc triển khai thông tin đã được tác giả thực hiện như thế nào?

Trả lời:

Tác giả triển khai thông tin bằng cách giới thiệu từ tiểu sử nhà thơ Tố Hữu đến viết về sự nghiệp văn chương của ông. Sau đó đưa ra những thành tựu và hạn chế của thơ Tố Hữu và cuối cùng kết thúc bằng các giải thưởng nhà thơ đạt được.

Câu hỏi 3 (trang 69 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bạn có nhận xét gì về những ý kiến đánh giá nhà thơ Tố Hữu được nêu trong bài viết?

Trả lời:

Những ý kiến đánh giá về nhà thơ Tố Hữu được nêu trong bài viết là những ý kiến riêng của người viết thông qua việc phân tích, nghiên cứu các tác phẩm của nhà thơ Tố Hữu. Từ đó, bài viết cũng giúp người đọc có cái nhìn rõ nét, thu thập được nhiều sự hiểu biết về con người cũng như sự nghiệp thơ ca của nhà thơ Tố Hữu.

2. Nghiên cứu phong cách nghệ thuật của một tác giả văn học

Bài viết nghiên cứu phong cách nghệ thuật của tác giả là kết quả của việc đọc sâu. Để viết bài theo hướng này, người viết cần năm chắc các kiến thức về phong cách nghệ thuật, vận dụng những tri thức lí luận để nhận diện phong cách nghệ thuật của tác giả. Cần phân tích sự thể hiện của phong cách nghệ thuật ấy qua một số dẫn chứng tiêu biểu, tiếp đó, đưa ra những nhận xét, đánh giá khách quan về những đóng góp của tác giả cho nền văn học.

Đọc văn bản Nguyễn Tuân, một phong cách độc đáo và tài hoa (Nguyễn Đăng Mạnh) và trả lời câu hỏi:

Câu hỏi 1 (trang 74 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bài viết đã nhận diện về phong cách Nguyễn Tuân như thế nào?

Trả lời:

Nguyễn Tuân thường tập trung vào một điểm và vận dụng một cách tổng hợp cách khảo sát của các ngành văn hóa khác nhau để đào sâu vào sự đa dạng, độc đáo của sự vật. Ông luôn nhìn sự vật trên nhiều mặt khác nhau và mang đến những khám phá khác biệt và riêng biệt, từ đó dễ dàng thu hút sự chú ý của người đọc. 

Câu hỏi 2 (trang 74 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Cách thức diễn giải minh họa của tác giả có gì đáng chú ý?

Trả lời:

Cách thức diễn giải minh họa của tác giả đáng chú ý ở chỗ phá cách so với thông thường. Ông luôn tìm cách phá cách khỏi khuôn mẫu thông thường. Khái niệm “công chức” trong văn chương được ông sử dụng như một cách mỉa mai lối khuôn phép trong văn chương. Ông luôn tìm tòi, khám phá những điều mới mẻ cùng cách diễn giải khác biệt, độc đáo, hướng đến sự “tung”, “hoành” trong văn chương.

Câu hỏi 3 (trang 74 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Dựa vào cách triển khai văn bản Nguyễn Tuân, một phong cách độc đáo và tài hoa, bạn hãy lựa chọn và tìm những ý chính cho bài viết nghiên cứu phong cách nghệ thuật của một tác giả trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11.

Trả lời:

Những ý chính cho bài viết nghiên cứu về phong cách nghệ thuật của Kim Lân qua truyện ngắn Vợ nhặt:

- Tình huống truyện độc đáo không chỉ phản ánh hoàn cảnh xã hội Việt Nam lúc bấy giờ mà còn làm nổi bật những tâm hồn chất chứa nhiều đau thương, niềm vui cùng những khát khao và niềm tin vào tình yêu. 

- Nghệ thuật đặt nhân vật và xử lý tình huống éo le.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo với những tính cách, suy nghĩ và hoàn cảnh khác nhau.

- Nghệ thuật sử dụng ngôn từ tinh tế, giản dị, chân thực và sâu sắc.

3. Dựng chân dung một tác giả văn học

Bài viết dựng chân dung tác giả văn học là kết quả của quá trình đọc, khám phá và tiếp nhận về tác giả từ những cảm xúc và trải nghiệm của cá nhân. Để viết bài theo hướng này, người viết có thể hướng cảm nhận của bản thân đến một hoặc một vài đặc điểm nổi bật nhất tạo nên dấu ấn riêng của tác giả (cuộc đời và sáng tác văn học). Người viết có thể sử dụng lối viết chấm phá, bút pháp trữ tình để thể hiện những suy nghĩ, cảm xúc, những ấn tượng đậm nét của mình để dựng lên chân dung nhà văn.

Đọc văn bản Hồ Xuân Hương – kì nữ, kì tài (Trần Thị Trâm) và trả lời câu hỏi:

Câu hỏi 1 (trang 78 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Tác giả bài viết đã có ấn tượng nổi bật về những điều gì trong cuộc đời và thơ ca của Hồ Xuân Hương?

Trả lời:

Vấn đề nổi bật trong thơ Hồ Xuân Hương không chỉ nằm ở sự táo bạo vượt lên trên số phận của bản thân mà nó còn là những áng thơ nên án, tố cáo bọn cường quyền phong kiến cùng những hủ tục xa xưa trong xã hội luôn kìm hãm, gây bất hạnh cho người phụ nữ.

Câu hỏi 2 (trang 78 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Những câu chữ nào trong bài viết thể hiện rõ sự đồng cảm, ngưỡng mộ của tác giả đối với nhà thơ Hồ Xuân Hương?

Trả lời:

Những câu chữ trong bài viết thể hiện rõ sự đồng cảm, ngưỡng mộ của tác giả đối với nhà thơ Hồ Xuân Hương:

- Hồ Xuân Hương được tôn vinh là một bậc kì tài, kì nữ… 

- Xuân Hương là một người đàn bà đa đoan lệch chuẩn, nàng không xuất hiện như một cái bóng mờ bên chồng trong gia đình mà là một cá nhân độc lập ngoài xã hội. 

- Xuân Hương đã ôm trong trái tim nôi đau của cả thời đại – một thời đại đầy bi kịch. 

- nàng luôn cảm nhận thế giới bằng toàn bộ giác quan, bằng đôi mắt xanh non mới lạ, bằng đôi tai thính nhạy, bằng xúc giác mạnh mẽ… 

- Với cái nhìn của phái đẹp, mục đích cuối cùng mà Xuân Hương ngưỡng vọng kiếm tìm chỉ là việc hướng tới hạnh phúc cho con người, giải phóng người phụ nữ ra khỏi sự trói buộc nghiệt ngã, khắt khe của lễ giáo phong kiến ngàn đời. 

Câu hỏi 3 (trang 78 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bài viết đã giúp bạn hình dung được một Hồ Xuân Hương như thế nào trong đời và trong thơ?

Trả lời:

Bài viết đã giúp em hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp thơ ca của Hồ Xuân Hương – “Bà chúa thơ Nôm”. Bà có thể coi là “người hùng” của thời đại, một người sinh ra trong thời đại phong kiến mục nát, nơi mà phụ nữ luôn bị đọa đày, khổ đau, sống trong sự hi sinh vì trách nhiệm. Dù vậy, bà vẫn có một đời thơ ca rực rỡ với những bài thơ mang theo những tư tưởng mới về thời đại, thời cuộc.

III. Thực hành viết

1. Chuẩn bị

- Xem lại hồ sơ đọc để hình dung tổng thể về một tác giả văn học đã lựa chọn:

+ Những thông tin về tiểu sử, quá trình sáng tác, thành tựu nổi bật của tác giả.

+ Những thông tin về giá trị đặc sắc của một hoặc một vài tác phẩm tiêu biểu.

+ Những cảm nhận của bạn về cuộc đời tác giả và tác phẩm.

- Lựa chọn hướng viết và hình dung về nội dung, cách thức triển khai.

2. Lập dàn ý

Bài viết theo hướng giới thiệu sự nghiệp văn học của một tác giả

Mở bài: Giới thiệu được tác giả, nhận xét chung về vị trí hoặc những thành tựu nổi bật của tác giả.

Thân bài:

- Trình bày những thông tin cơ bản, đáng chú ý nhất về cuộc đời, lưu ý những yếu tố ảnh hưởng lớn đến sáng tác của tác giả:

+ Hoàn cảnh xuất thân (quê hương, gia đình, thời niên thiếu,...);

+ Quá trình học tập và trưởng thành;

+ Con đường đến với văn chương;

+ Đời sống xã hội và văn học.

- Quá trình sáng tác: Trình bày những thông tin về các chặng đường sáng tác gắn với các tác phẩm theo từng thể loại.

- Những thành tựu nổi bật: Các giải thưởng, sự tôn vinh của công chúng yêu văn học (trích dẫn ý kiến đánh giá của giới nghiên cứu về những tác phẩm tiêu biểu, về sự nghiệp văn chương,...).

Kết bài: Khẳng định vai trò, vị trí của tác giả trong lịch sử văn học dân tộc, trong đời sống xã hội.

Bài viết theo hướng nghiên cứu phong cách nghệ thuật của một tác giả văn học

Mở bài: Giới thiệu tác giả, nêu nhận xét khái quát về phong cách nghệ thuật của tác giả.

Thân bài:

- Trình bày tổng quan về phong cách nghệ thuật của tác giả - có trích dẫn một vài ý kiến tiêu biểu.

- Nhận diện phong cách nghệ thuật của tác giả, nêu các bình diện, các biểu hiện.

- Làm rõ phong cách nghệ thuật của tác giả (hoặc một bình diện nổi bật) qua việc phân tích một số bình diện (đề tài, hình tượng đặc trưng, kiểu nhân vật nổi bật, thể loại đặc thù, đặc điểm ngôn từ...) hoặc qua việc phân tích một hay một số tác phẩm tiêu biểu (ví dụ: Phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân qua tác phẩm Chữ người tử tù/ Sông Đà; Phong cách nghệ thuật Thạch Lam qua tác phẩm Dưới bóng hoàng lan/ Gió lạnh đầu mùa/ Hai đứa trẻ; Phong cách nghệ thuật Nam Cao qua tác phẩm Chí Phèo/ Lão Hạc;...).

Kết bài: Khẳng định vị trí của tác giả trong thời kì văn học hoặc nền văn học Việt Nam.

Bài viết theo hướng dựng chân dung một tác giả văn học

Mở bài: Trình bày ấn tượng đậm nét nhất của người viết về cuộc đời và tác phẩm của tác giả.

Thân bài:

- Trình bày những cảm xúc, suy nghĩ, trải nghiệm của cá nhân người viết về những vấn đề liên quan đến cuộc đời, tác phẩm của tác giả, qua đó, làm rõ những nét nổi bật nhất về nội dung, nghệ thuật thể hiện qua các dẫn chứng tiêu biểu.

- Trong khi trình bày, nên đan xen dẫn lời, dẫn ý của các nhà nghiên cứu phê bình có chuyên môn để có thông tin từ nhiều nguồn, tăng thêm sức thuyết phục cho bài viết.

- Khi đánh giá về tác giả, nên có những so sánh, liên tưởng, giả định.

Kết bài: Nói về những cảm xúc mà cuộc đời và tác phẩm của tác giả đã mang lại hay những cảm nhận từ phía độc giả về sức hấp dẫn của tác giả.

3. Viết

- Chú ý khai thác, vận dụng tối đa những tư liệu thu thập được cũng như những ý nảy sinh trong quá trình đọc đã được ghi chép dưới hình thức phiếu.

- Bài viết có thể do cá nhân hoặc nhóm học sinh thực hiện, viết ở lớp hay ở nhà tuỳ theo yêu cầu và điều kiện cụ thể.

4. Chỉnh sửa, hoàn thiện

- Kiểm tra độ chính xác của những trích dẫn, kể cả trích dẫn từ văn bản văn học được phân tích, đánh giá, giới thiệu lẫn trích dẫn từ những bài nghiên cứu, phê bình, giới thiệu mà bạn đã tham khảo.

- Rà soát lại bài viết về phương diện mạch lạc và liên kết, có thể đảo hay sửa lại các phẩn, các câu văn làm ảnh hưởng đến tính nhất quán của bài viết.

- Đàm bảo bài viết đúng chính tả và dùng từ, đặt câu chính xác.

IV. Báo cáo kết quả

1. Hình thức tổ chức

- Đọc và trao đổi theo nhóm:

+ Về thông tin tác giả đã được chọn để viết bài;

+Về kiểu văn bản đã viết;

+ Đọc một bài để cả nhóm cùng theo dõi, nhận xét hoặc các cá nhân trong nhóm đổi bài cho nhau để góp ý.

- Đánh giá: Dựa vào hệ thống tiêu chí đánh giá các kiểu bài để tự đánh giá hoặc đánh giá bài viết của bạn trong nhóm.

- Chọn bài tiêu biểu để đọc và trao đổi trước lớp.

2. Tiêu chí đánh giá bài viết

Để việc nhận xét, đánh giá về bài viết phù hợp với yêu cầu của từng hướng viết khác nhau, cần xây dựng được những nhóm tiêu chí riêng. Có thể tham khảo các gợi ý ở trang sau:

- Tiêu chí nhận xét, đánh giá bài viết theo hướng giới thiệu sự nghiệp văn học của một tác giả

- Tiêu chí nhận xét, đánh giá bài viết theo hướng nghiên cứu phong cách nghệ thuật của một tác giả văn học

- Tiêu chí nhận xét, đánh giá bài viết theo hướng dựng chân dung một tác giả văn học

Câu hỏi 1 (trang 82 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Sưu tầm những bài viết hay về tác giả văn học để tham khảo mở rộng kiến thức và học hỏi thêm về cách viết.

Trả lời:

Những bài viết hay về tác giả Nguyễn Trãi:

- Cuộc đời và sự nghiệp anh hùng dân tộc - danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn  (Tổng hợp: Queen Group.)

- Tiểu sử Nguyễn Trãi (Nguồn: truongthptnguyentraithuongtin.vn)

Câu hỏi 2 (trang 82 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Trong các bài viết bạn sưu tầm được, hãy xác định và tìm hiểu việc tác giả đã triển khai cách viết theo hướng nào.

Trả lời:

"Nguyễn Trãi" (Nguồn:https://loiphong.vn/): Bài viết theo hướng giới thiệu sự nghiệp văn học của tác giả Nguyễn Trãi.

Giới thiệu: Giới thiệu về tác giả Nguyễn Trãi, nhận xét chung về vị trí hoặc những thành tựu nổi bật của tác giả.

Nội dung:

- Trình bày những thông tin cơ bản, đáng chú ý nhất về cuộc đời, những yếu tố ảnh hưởng lớn đến sáng tác của tác giả Nguyễn Trãi.

- Cuộc đời của Nguyễn Trãi.

- Quá trình sáng tác: Trình bày những thông tin về các chặng đường sáng tác gắn với các tác phẩm theo từng thể loại.

- Một số thông tin khác về Nguyễn Trãi.

Khái quát bài viết: Khẳng định vai trò, vị trí của Nguyễn Trãi trong lịch sử văn học dân tộc, trong đời sống xã hội.

Câu hỏi 3 (trang 82 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Viết bài giới thiệu về một tác giả (tự chọn) theo một trong các hướng triển khai khác nhau.

Trả lời:

Nhắc đến Nguyễn Du là chúng ta nhớ đến một đại thi hào của dân tộc Việt Nam, một danh nhân văn hóa thế giới. Ông không chỉ có đóng góp lớn cho văn học nước nhà ông còn được cả thế giới biết đến với thi phẩm Truyện Kiều. Có thể nói Nguyễn Du chính là một hiện tượng của nền văn học Việt Nam nói riêng và của thế giới nói chung.

Nguyễn Du có tên chữ là Tố Như hiệu là Thanh Hiên sinh năm 1765 mất năm 1820, quê tại làng Tiên Điền huyện Nghi Xuân Tỉnh Hà Tĩnh. Sinh thời ông có một nền tảng gia đình vô cùng danh giá, cha làm quan lớn trong triều Lê, anh trai cùng cha khác mẹ cũng làm tới quan Tham tụng trong triều. Tuy nhiên do mồ côi cha mẹ sớm ( 9 tuổi mất cha, 12 tuổi mất mẹ), tuổi thơ ông trải qua một cách đầy biến động, phải tha hương nhiều nơi lúc thì về quê cha, khi về quê mẹ và có một thời gian phải phiêu dạt tận quê vợ ở Thái Bình. Cộng thêm vào giai đoạn đó lịch sử nước nhà có nhiều rối ren các thế lực phong kiến chém giết và tàn sát lẫn nhau, nông dân nổi dậy khởi nghĩa khắp nơi mà tiêu biểu là phong trào Tây Sơn do Nguyễn Huệ lãnh đạo. Những yếu tố đó đã tác động không nhỏ đến tình cảm cũng như nhận thức của nhà thơ. Bởi thế ông luôn nhận thức trung thành với triều Lê, căm thù sâu sắc với quân Tây Sơn, sau này làm quan thì rụt rè, u uất. Có thể nói chính cuộc sống chìm nổi cùng với thời thế đầy biến động, phiêu bạt nhiều nơi đã là những thứ hồ để tạo nên một Nguyễn Du có học vấn sâu rộng, trái tim chất chứa yêu thương và cảm thông sâu sắc với những kiếp người nghèo khổ. Ông cũng được coi như 1 trong năm người giỏi nhất nước Nam thời bấy giờ.

Nguyễn Du được coi là một người có thiên phú văn học từ nhỏ , bậc thầy trong việc sử dụng tiếng Việt ngôi sao sáng chói trên bầu trời văn học Việt Nam. Ông để lại cho đời cả một kho tàng văn học phong phú với khoảng hơn ngàn tác phẩm bao gồm cả chữ hán và chữ nôm. Trong đó chữ Hán có Thanh Hiên thi tập gồm 78 bài, Bắc hành tạp lục 125 bài, Nam trung tạp ngâm 40 bài... chữ Nôm có văn chiêu hồn, Văn tế, và tiêu biểu là tác phẩm Truyện Kiều hay còn có tên gọi khác là Đoạn trường Tân Thanh.

Các tác phẩm của Nguyễn Du Thể hiện tình cảm chân thành, cảm thông sâu sắc của tác giả đối với cuộc sống và con người, đặc biệt là những con người bé nhỏ, những số phận bất hạnh, những người phụ nữ tài hoa bạc mệnh như Thuý Kiều, Đạm Tiên.... Các tác phẩm của ông mang tính triết lí về thân phận bất hạnh của phụ nữ trong xã hội cũ, đề cập đến vấn đề thân phận người phụ nữ tài hoa bạc mệnh. Đồng thời các tác phẩm của Nguyễn Du cũng khái quát bản chất tàn bạo của chế độ phong kiến chà đạp quyền sống của con người. Qua đó đề cao quyền sống của con người, đồng cảm và ca ngợi tình yêu tự do, khát vọng hạnh phúc (như mối tình Kim- Kiều, nhân vật Từ Hải). 

Với những đóng góp của mình cho nền văn học nước nha. Nguyễn Du được tôn vinh là đại thi hào dân tộc. Các tác phẩm của ông để lại cho thế hệ sau những giá trị nội dung, tư tưởng, nghệ thuật sâu sắc. Dù thời gian có trôi bao lâu, thì cái tên Nguyễn Du vẫn để lại dấu ấn sâu sắc trong nền văn học nước nhà, trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ giống như Tố Hữu đã viết:

Nghìn năm sau  nhớ Nguyễn Du.

Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày.