Tài liệu tác giả tác phẩm Hồn thiêng đưa đường Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Hồn thiêng đưa đường lớp 10.

Tác giả tác phẩm Hồn thiêng đưa đường - Ngữ văn 10

I. Tìm hiểu tác phẩm văn bản Hồn thiêng đưa đường

1. Thể loại Tuồng

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Đoạn trích “Hồn thiêng đưa đường” được trích từ vở kịch Sơn Hậu.

- Sơn Hậu là vở tuồng cổ mẫu mực, ra đời từ khoảng giữa TK XVIII, chưa rõ tác giả, được nhiều nhà soạn tuồng nổi tiếng như Đào Tấn, Nguyễn Hiền Dĩnh tham gia chỉnh lí.

- Tóm tắt tích truyện: Vua Tề băng hà, lũ gian thần đứng đầu là Thái sư Tạ Thiên Lăng âm mưu cướp ngôi, tống giam Phán thứ phi ngay lúc nàng đang mang thai. Những người trung thành với vua như Nguyệt Hạo, Từ Trinh, Đồng Kim Lân, Khương Linh Tá,… quyết cứu Phán thứ phi cùng hoàng tử mới sinh và đưa họ đi trốn. Linh Tá tự nguyện đi sau để cản đường quân phản nghịch do Tạ Ôn Đình chỉ huy. Trong cuộc giao tranh, Linh Tá bị chém rơi đầu, nhưng hồn Linh Tá đã hóa thành ngọn đuốc để đưa đường cho Kim Lân hộ tống hoàng tử và thứ phi về tới thành Hậu Sơn an toàn, chuẩn bị cho cuộc phục thù đánh đuổi gian thần, đưa hoàng tử nhỏ lên ngôi.

3. Tóm tắt Hồn thiêng đưa đường

Đổng Kim Lân củng cố lực lượng và tiếp tục chiến đấu chống Tạ Thiên Lăng. Cánh thái sư cố thủ trong thành, Tạ Thiên Lăng bắt mẹ của Đổng Kim Lân làm con tin, nếu Kim Lân phá thành chúng sẽ giết mẹ ông.

4. Giá trị nội dung văn bản Hồn thiêng đưa đường

- Là một trong những vở tuồng mẫu mực nhất trong nghệ thuật Tuồng.

- Nội dung của vở “Sơn Hậu” phản ánh tinh thần của giới sĩ phu hồi hậu bán thế kỷ XIX, khi triều đình nhà Nguyễn bắt đầu suy vong, thực dân Pháp xâm chiếm nước ta.

5. Giá trị nghệ thuật văn bản Hồn thiêng đưa đường

- Ngôn ngữ nôm na, mộc mạc, gần với khẩu ngữ hơn là gần với ngôn ngữ bác học

II. Tìm hiểu chi tiết văn bản Hồn thiêng đưa đường

1. Sự khác biệt giữa đoạn trích tuồng Sơn Hậu (tuồng cung đình) với đoạn trích tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến (tuồng dân gian)

- Trong đoạn trích cũng như trong toàn vở kịch, tác giả sử dụng rất nhiều lối nói đối với tần số xuất hiện khá dày của từ ngữ Hán Việt. Điều đó tạo nên không khí trang trọng của vở kịch. Mượn chuyện nước người để nói nước mình là thủ pháp quen thuộc của văn học trung đại. Bởi các tác phẩm tuồng cung đình thường được biểu diễn tại những nơi trang trọng để giáo dục lòng trung nghĩa. Nhưng ngôn ngữ Việt vẫn là chủ yếu chứ không phải từ Hán Việt. Nói chung tiếng Việt trong Sơn Hậu nôm na, mộc mạc, gần với khẩu ngữ hơn là gần với ngôn ngữ bác học như trong các truyện Nôm hay thể ngâm khúc của thời này.

- Ngôn ngữ trong Ngao sò ốc hến là ngôn ngữ dân gian, từ địa phương, từ khẩu ngữ thông tục sử dụng hàng ngày.

2. Chất bi hùng trong vở kịch

Chất bi hùng của sự kiện và nghĩa vua tôi, tình huynh đệ được thể hiện trong đoạn trích – một trong những điều tạo nên sức hấp dẫn mê hoặc của tuồng đối với khán giả thời trước.

III. Đọc tác phẩm: Hồn thiêng đưa đường

KIM LÂN:

(Này)

Phá muôn vòng quân sĩ

Thẳng trăm trận pháo tên,

Kiếm Thứ phi kiếm chẳng thấy tin,

Tìm mẫu hậu tìm không ra tích

Thương tử hoàng còn nhỏ

Khát sữa lại đói cơm.

Cắn máu tay thấm giọt nhi long

Nhất thời trợ miễn ư cơ khát

(Này)

Sau lưng không tiếng nhạc

Trước mắt thấy đầu non

Lạc vào chốn sơn trung

Đã không dời bước (rồi đây!)

Xưa Hán Minh giúp nước

Mặt trời xuất tan canh.

(Huống chi)

Nay ta giúp vận Tề quân

Sao lại tuyệt kì đăng hoả?

(Hồn Linh Tá báo đèn hiệu)

HỒN LINH TÁ:

Đổng Kim Lân hiền hữu

Đệ biểu tự Khương Linh.

Phút sa cơ bị Tạ Ôn Đình

Hồn em đã xa chơi dị lộ.

KIM LÂN:

Xa nghe tiếng họ Khương đã phải

Những mơ màng lòng gẫm khó tin

Có đâu sự nhỡn tiền,

Thác mà còn hiện tại?

HỒN LINH TÁ:

Xưa có lời đoan thệ

Nay phải đến báo tin.

Cậy anh phù

Hoàng tử Thứ phi

Khá gắng sức nghiệp Tề đem lại

KIM LÂN:

Ta Linh Tá! Ta Linh Tá!

Mệnh dĩ vong! Mệnh dĩ vong!

Thủ cấp lưu tại thử

Công hà nhật tấn công.

(Ban):

Kì ba linh lạc trường lưu thuỷ

Kinh phá như hà đắc đoàn viên

Thống thiết các can tràng đoạn đoạn

Sầu đê mê ngọc lệ sải uông uông.

Đãn ước bách niên toàn huynh đệ

Thuỳ tri nhất đán biệt Sâm Thương!

Thuỳ tri nhất đán biệt Sâm Thương!

Tiếc bấy anh hùng,

Lầm tay phản tặc

Lấy ai phù bật,

Vây cánh cho nhau?

Vị quốc gia chi đại nghĩa

Hoài cơ nghiệp tận kì trung,

(Yêng ôi, như bây giờ)

Phò Hoàng tử đã đành có mỗ

Ngăn tặc binh sở cậy nhà ngươi.

Hồn yêng đà chín suối xa chơi

Biết thuở nào cùng nhau thấy mặt.

HỒN LINH TÁ:

Đổng Kim Lân yêng ơi! Như em đây

Giữa đêm khuya hoa ngọn đèn hồng

(Đến đây)

Đưa chân bạn thoát vòng nguy biến

Gắng mà lần theo em yêng ơi!

KIM LÂN:

Hiển hiện chân hiển hiện

Anh linh thị anh linh!

(Nếu vậy)

Gẫm âu thiên đạo

Trợ ngã Tề triều.

Đoán bên non thấy ngọn hoả hào

Giục tuấn mã vội vàng theo dõi.

(Hát nam):

Tuấn mã vội vàng theo dõi,

Mặt đoái nhìn chói lọi dường sao.

Sau dù đem lại Tề trào

Dốc đền ơn đó mới dành dạ đây.

Hồn thương hồn tiếc hây hây

Âm dương một phút từ nay xa vời

(Hồn Linh Tá biến thành ngọn đèn đưa

Kim Lân qua đèo đến thành Sơn Hậu)

Ngọn đèn vừa phụt tắt

Chân trời đã hây hây

Anh ơi!

Chốn sơn đấu anh ở lại đây

(Để cho em)

Nơi Sơn Hậu em tìm qua đó.

 (Hoàng Châu Ký (Chủ biên),Tổng tập Văn học Việt Nam, tập 15A, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1994, tr. 129 – 131)

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân

Tác giả - tác phẩm: Hồn thiêng đưa đường

Tác giả - tác phẩm: Tác gia Nguyễn Trãi

Tác giả - tác phẩm: Bình Ngô đại cáo

Tác giả - tác phẩm: Bảo kính cảnh giới