Câu hỏi 1 trang 67 Lịch sử 7: Nêu những nét nổi bật về văn học thời Trần. Sự phát triển của dòng văn học chữ Nôm thời Trần có ý nghĩa như thế nào?
Phương pháp giải:
B1: Đọc mục 4-d trang 66 SGK.
B2: Các từ khóa cần chú ý: văn học chữ Hán, văn học chữ Nôm, thơ, phú, hịch, âm hưởng hào hùng, cuộc sống bình dân.
Trả lời:
- Văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm rất phát triển
+ Chữ Hán được sử dụng để sáng tác thơ, phú, hịch, truyện kí,…
+ Văn học chữ Nôm với những tác giải nổi tiếng như Nguyễn Thuyên (Hàn Thuyên), Trần Nhân Tông, Chu Văn An,…
- Sự phát triển của dòng văn học chữ Nôm thời Trần có ý nghĩa:
+ Hệ thống hóa tư tưởng thành nhân sinh quan và triết lý Việt, thì đóng góp của đời Trần rất quan trọng trong việc phát huy một nền văn hóa thuần túy Việt Nam.
+ Người Việt đã bắt đầu phát huy một nền văn hóa đầy tự tin và ý thức độc lập, vượt lên khỏi ảnh hưởng sâu đậm của Trung Quốc.
Câu hỏi 2 trang 67 Lịch sử 7: Hãy nêu những thành tựu tiêu biểu về kiến trúc, điêu khắc thời Trần.
Phương pháp giải:
B1: Đọc mục 4-d trang 66 SGK.
B2: Các từ khóa cần chú ý: nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc, công trình xây dựng.
Trả lời:
- Kiến trúc:
+ Nhiều công trình kiến trúc mới, có giá trị ra đời như: tháp Phổ Minh (Nam Định), thành Tây Đô (Thanh Hóa),…
+ Một số công trình được tu sửa lại có quy mô hơn như cung điện và Hoàng thành ở Thăng Long, cung Thái thượng hoàng ở Tức Mặc (Nam Định), tháp Bình Sơn (Vĩnh Phúc).
- Điêu khắc:
+ Phổ biến điêu khắc các hình, tượng hổ, sư tử, trâu, chó và các quan hầu bằng đá. Hình rồng khắc trên đá trau chuốt, có sừng uy nghiêm.
Luyện tập và vận dụng
Luyện tập 1 trang 67 Lịch sử 7: Lập và hoàn thành bảng thống kê về một số thành tựu chính trên các lĩnh vực theo mẫu:
Lĩnh vực |
Thành tựu |
Ý nghĩa |
Giáo dục |
||
Khoa học - kĩ thuật |
||
Văn học |
||
Kiến trúc và điêu khắc |
Phương pháp giải:
B1: Đọc mục 4-a,b,c trang 65, 66 SGK
B2: Chọn những thành tựu tiêu biểu ý chính
Trả lời:
Lĩnh vực |
Thành tựu |
Ý nghĩa |
Giáo dục |
Quốc Tử Giám được mở rộng, xây dựng nhiều trường tủ, trường công, tổ chức nhiều kì thi để tuyển chọn nhân tài |
Giáo dục phát triển, đào tạo được nhiều nhân tài -> xã hội phát triển |
Khoa học - kĩ thuật |
- Sử học: Đại Việt Sử kí, Việt sử lược, Việt Nam thế chí - Quân sự: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư - Y học: có thầy thuốc Tuệ Tĩnh |
Có những bước phát triển, tăng cường sức mạnh quốc gia, trên cơ sở các thành tựu đó, hậu thế phát triển và mang lại nhiều giá trị tích cực. |
Văn học |
Văn học chữ Hán phát triển mạnh. Nền văn học chữ Nôm bước đầu phát triển |
Bắt đầu phát huy một nền văn hóa tự tin, muốn thoát khỏi văn hóa Trung Quốc |
Kiến trúc và điêu khắc |
Tháp Phổ Minh, thành Tây đô, tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông. |
Thể hiện trình độ kĩ thuật cao, tỉ mỉ, tinh xảo |
Vận dụng 2 trang 67 Lịch sử 7: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết sự thành lập triều Trần thay thế cho triều Lý vào đầu thế kỉ XIII có phù hợp với yêu cầu lịch sử không? Vì sao?
Phương pháp giải:
B1: Đọc mục 1 trang 62 SGK.
B2: Các từ khóa cần chú ý: Cuối thế kỉ XII, nhà Lý, suy yếu, họ Trần, quyền lực, tháng 1 – 1226, Lý Chiêu Hoàng.
Trả lời:
- Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý ngày càng suy yếu. Chính quyền không còn chăm lo đến đời sống của nhân dân như trước, hầu hết quan lại lao vào ăn chơi sa đọa.
- Lụt lội, hạn hán, mất mùa liên tiếp xảy ra. Nhiều dân nghèo phải bán vợ, con làm nô tì cho các nhà giàu, một số khác bỏ vào chùa kiếm sống. Dân chúng rất cực khổ.
- Ở Nghệ An, Thanh Hoá, Ninh Bình... dân nghèo nổi dậy đấu tranh. Trong tình hình đó, một số thế lực phong kiến ở các địa phương lại đánh giết lẫn nhau, quấy phá nhân dân và chống lại triều đình.
Tháng 12, năm Ất Dậu (đầu năm 1226) Chiêu Hoàng (vua cuối cùng của nhà Lý) nhường ngôi cho Trần Cảnh. Đây là một cuộc chuyển ngôi không đổ máu.
=> Sự thay thế của nhà Trần đối với nhà Lý là hoàn toàn phù hợp với hoàn cảnh lịch sử
Vận dụng 3 trang 67 Lịch sử 7: Tìm hiểu thêm từ sách, báo và internet, hãy viết bài giới thiệu (khoảng 7 – 10 câu) về một thành tựu văn hóa Đại Việt thời Trần còn được bảo tồn và phát huy giá trị đến ngày nay.
Phương pháp giải:
B1: Một số thành tựu văn hóa thời Trần còn phổ biến đến ngày nay như các di tích chùa, am tại Quảng Ninh, Thiền phái Trúc Lâm,...
B2: Lựa chọn một thành tựu ví dụ như
Trả lời:
Tháp Phổ Minh - đặc trưng kiến trúc nhà Trần