Với giải sách bài tập Hóa học 10 Bài 18: Hydrogen halide và hydrohalic acid sách Cánh diều hay, chi tiết giúp học sinh dễ dàng xem và so sánh lời giải từ đó biết cách làm bài tập trong SBT Hóa học 10. Mời các bạn đón xem:
Giải SBT Hóa học lớp 10 Bài 18: Hydrogen halide và hydrohalic acid
A. Ở điều kiện thường, đều là chất khí.
B. Các phân tử đều phân cực.
C. Nhiệt độ sôi tăng từ hydrogen chloride đến hydrogen iodide, phù hợp với xu hướng tăng tương tác van der Waals từ hydrogen chloride đến hydrogen iodide.
D. Đều tan tốt trong nước, tạo các dung dịch hydrohalic acid tương ứng.
E. Năng lượng liên kết tăng dần từ HF đến HI.
Lời giải:
Đáp án đúng là: A, B, C, D
Phát biểu E sai vì: Năng lượng liên kết giảm dần từ HF đến HI.
A. fluorine có nguyên tử khối nhỏ nhất.
B. năng lượng liên kết H – F bền vững làm cho HF khó bay hơi.
C. các nhóm phân tử HF được tạo thành do có liên kết hydrogen giữa các phân tử.
D. fluorine là phi kim mạnh nhất.
Lời giải:
Đáp án đúng là: C
Ở cùng điều kiện áp suất, hydrogen fluoride (HF) có nhiệt độ sôi cao vượt trội so với các hydrogen halide còn lại là do các nhóm phân tử HF được tạo thành do có liên kết hydrogen giữa các phân tử.
A. Đều là các acid mạnh.
B. Độ mạnh của acid tăng từ hydrofluoric acid đến hydroiodic acid, phù hợp xu hướng giảm độ bền liên kết từ HF đến HI.
C. Hoà tan được các oxide của kim loại, phản ứng được với các hydroxide kim loại.
D. Hoà tan được tất cả các kim loại.
E. Tạo môi trường có pH lớn hơn 7.
Lời giải:
Đáp án đúng là: A, D và E
Phát biểu A sai vì: HF là acid yếu.
Phát biểu D sai vì: các hydrohalic acid không hoàn tan được các kim loại như Cu, Ag, Au, Pt …
Phát biểu E sai vì: các hydrohalic acid tạo môi trường có pH < 7.
A. Dùng dung dịch silver nitrate sẽ phân biệt được các ion F-, Cl-, Br-, I-.
B. Với sulfuric acid đặc, các ion Cl-, Br-, I- thể hiện tính khử, ion F- không thể hiện tính khử.
C. Tính khử của các ion halide tăng theo dãy: Cl-, Br-, I-.
D. Ion Cl- kết hợp ion Ag+ tạo AgCl là chất không tan, màu vàng.
Lời giải:
Đáp án đúng là: A và C
Phát biểu B sai vì với sulfuric acid đặc, ion Cl- không thể hiện tính khử.
Phát biểu D sai vì ion Cl- kết hợp ion Ag+ tạo AgCl là chất không tan, màu trắng.
A. Hằng năm, cần hàng chục triệu tấn hydrogen chloride để sản xuất hydrochloric acid.
B. Lượng lớn hydrochloric acid sử dụng trong sản xuất nhựa, phân bón, thuốc nhuộm,...
C. Hydrochloric acid được sử dụng cho quá trình thuỷ phân các chất trong sản xuất, chế biến thực phẩm.
D. Hydrofluoric acid hoặc hydrogen fluoride phản ứng với chlorine dùng để sản xuất fluorine.
E. Trong công nghiệp, hydrofluoric acid dùng tẩy rửa các oxide của sắt trên bề mặt của thép.
G. Hydrogen fluoride được dùng để sản xuất chất làm lạnh hydrochlorofluorocarbon HCFC (thay thế chất CFC), chất chảy cryolite, …
Lời giải:
Đáp án đúng là: D và E
Phát biểu D sai vì: Fluorine được điều chế bằng cách điện phân hỗn hợp KF, HF.
Phát biểu E sai vì: Trong công nghiệp, hydrochloric acid dùng tẩy rửa các oxide của sắt trên bề mặt của thép.
A. Phản ứng với các hydroxide.
B. Hoà tan các oxide của kim loại.
C. Hoà tan một số kim loại.
D. Phản ứng với phi kim.
E. Làm quỳ tím hóa đỏ và tạo môi trường pH > 7.
G. Phân li ra ion H+.
H. Khi phản ứng với kim loại thì tạo ra muối và khí hydrogen.
Lời giải:
Đáp án đúng là: A, B, C, G và H
Phát biểu D sai vì hydrochloric acid không phản ứng với phi kim.
Phát biểu E sai vì hydrochloric acid tạo môi trường pH < 7.
Lời giải:
- a ghép với 1, 2, 3:
a) Hydrogen fluoride:
1. Là chất khí ở điều kiện thường.
2. Các phân tử tạo liên kết hydrogen với nhau.
3. Có nhiệt độ sôi cao nhất trong dãy hydrogen halide.
- b ghép với 5, 7:
b) Hydrofluoric acid:
5. Ăn mòn thuỷ tinh.
7. Hoà tan calcium carbonate có trong đá vôi, magnesium hydroxide, copper(II) oxide.
- c ghép với 1:
c) Hydrogen chloride:
1. Là chất khí ở điều kiện thường.
- d ghép với 4, 6, 7:
d) Hydrochloric acid
4. Là acid mạnh.
6. Thường được dùng để thuỷ phân các chất trong quá trình sản xuất.
7. Hoà tan calcium carbonate có trong đá vôi, magnesium hydroxide, copper(II) oxide.
Bài 18.8 trang 64 sách bài tập Hóa học 10: Những phát biểu nào sau đây là đúng?
A. Khi cho potassium bromide rắn phản ứng với sulfuric acid đặc thu được khí hydrogen bromide.
B. Hydrofluoric acid không nguy hiểm vì nó là một acid yếu.
C. Trong phản ứng điều chế nước Javel bằng chlorine và sodium hydroxide, chlorine vừa đóng vai trò chất oxi hoá, vừa đóng vai trò chất khử.
D. Fluorine có số oxi hoá bằng -1 trong các hợp chất.
E. Tất cả các muối halide của bạc (AgF, AgCl, AgBr, AgI) đều là những chất không tan trong nước ở nhiệt độ thường.
G. Ở cùng điều kiện áp suất, hydrogen fluoride (HF) có nhiệt độ sôi cao nhất trong các hydrogen halide là do liên kết H – F bền nhất trong các liên kết H – X.
Lời giải:
Đáp án đúng là: C và D
Phát biểu A sai vì:
2KBr(s) + 3H2SO4(l) → 2KHSO4(s) + Br2(g) + SO2(g) + 2H2O(g)
Như vậy tạo ra khí SO2 và hơi Br2.
Phát biểu B sai vì HF có độc tính rất mạnh.
Phát biểu E sai vì AgF tan trong nước.
Phát biểu G sai vì ở cùng điều kiện áp suất, hydrogen fluoride (HF) có nhiệt độ sôi cao nhất trong các hydrogen halide là do giữa các phân tử hydrogen fluoride còn tạo liên kết hydrogen với nhau.
Lời giải:
Các phân tử HX đều phân cực, nhưng chỉ có các phân tử HF tạo được liên kết hydrogen với nhau vì nguyên tử F trong HF vẫn còn cặp electron riêng và đặc biệt F có độ âm điện lớn.
Lời giải:
Đề xuất cách phân biệt:
- Đánh số thứ tự từng lọ dung dịch, trích mẫu thử.
- Cho từ từ một vài giọt dung dịch silver nitrade (AgNO3) vào từng mẫu thử.
+ Nếu không có hiện tượng xảy ra là hydrofluoric acid.
+ Nếu có kết tủa trắng xuất hiện là hydrochloric acid.
AgNO3(aq) + HCl(aq) → AgCl(s) + HNO3
+ Nếu có kết tủa vàng nhạt xuất hiện là hydrobromic acid.
AgNO3(aq) + HBr(aq) → AgBr(s) + HNO3
+ Nếu có kết tủa vàng xuất hiện là hydroiodic acid.
AgNO3(aq) + HI(aq) → AgI(s) + HNO3
Bài 18.11 trang 65 sách bài tập Hóa học 10: Hoàn thành phương trình hóa học của mỗi phản ứng sau:
a) HCl(aq) + KMnO4(s) → KCl(aq) + MnCl2(aq) + Cl2(g) + H2O(l)
b) MnO2(s) + HCl(aq) → MnCl2(aq) + ? + H2O(l)
c) Cl2(g) + ? → ? + NaClO3(aq) + H2O(l)
d) NaBr(s) + H2SO4(l) → NaHSO4(s) + ? + SO2(g) + H2O(g)
e) HI(g) + ? → I2(g) + H2S(g) + H2O(l).
Lời giải:
a) 16HCl(aq) + 2KMnO4(s) → 2KCl(aq) + 2MnCl2(aq) + 5Cl2(g) + 8H2O(l)
b) MnO2(s) + 4HCl(aq) → MnCl2(aq) + Cl2(g) + 2H2O(l)
c) 3Cl2(g) + 6NaOH(aq) → 5NaCl(aq) + NaClO3(aq) + 3H2O(l)
d) 2NaBr(s) + 3H2SO4(l) → 2NaHSO4(s) + Br2(g) + SO2(g) + 2H2O(g)
e) 8HI(g) + H2SO4(l) → 4I2(g) + H2S(g) + 4H2O(l).
a) …….: HI
b) …….: NaCl
c) Potassium iodide: …….
d) …….: NaClO
Lời giải:
a) Hydrogen iodide: HI
b) Sodium chloride: NaCl
c) Potassium iodide: KI
d) Sodium hypochlorite: NaClO
b) Viết các phản ứng chứng minh sự thay đổi tính khử của các ion X- theo xu hướng trong bảng tuần hoàn đã được hoàn thành ở câu a.
c) Tìm hiểu và giải thích vì sao tính acid của các hợp chất HX lại được thay đổi theo thứ tự như câu a.
Lời giải:
a)
b) Phản ứng chứng minh tính khử của các ion tăng dần theo thứ tự: F-, Br-, Cl-, I-:
Phản ứng với sulfuric acid đặc trong cùng điều kiện:
NaF(s) + H2SO4(l) → NaHSO4(s) + HF(g)
NaCl(s) + H2SO4(l) → NaHSO4(s) + HCl(g)
2NaBr(s) + 3H2SO4(l) → 2NaHSO4(s) + Br2(g) + SO2(g) + 2H2O(g)
8NaI(s) + 9H2SO4(l) → 8NaHSO4(s) + H2S(g) + 4I2(g) + 4H2O(g)
Dễ thấy F- và Cl- không thể hiện tính khử; Br- khử lưu huỳnh (sulfur) có số oxi hóa +6 về số oxi hóa +4; I- có thể khử lưu huỳnh (sulfur) có số oxi hóa +6 xuống số oxi hóa thấp hơn là -2.
Vậy tính khử I- > Br-> Cl-, F- (1).
Mặt khác, Cl- trong HCl đặc có thể khử MnO2 theo phản ứng sau:
MnO2(s) + 4HCl(aq) → MnCl2(aq) + Cl2(g) + 2H2O(l)
Phản ứng này dùng để điều chế Cl2 trong phòng thí nghiệm, trong khi đó F- trong điều kiện tương tự thì không xảy ra phản ứng. Ngoài ra, F- gần như không thể bị oxi hóa bởi các hóa chất khác trong điều kiện thông thường.
Vậy tính khử Cl- > F- (2)
Từ (1) và (2) suy ra điều cần chứng minh.
c) Nguyên nhân chủ yếu làm tăng độ mạnh của các acid theo dãy HF, HCl, HBr, HI là do sự giảm độ bền liên kết theo thứ tự: H – F > H – Cl > H – Br > H – I.
a) Viết phương trình hóa học của hai phản ứng trên.
b) Hai phản ứng trên được dùng trong lĩnh vực sản xuất nào?
Lời giải:
a) Các phương trình hóa học:
b) Phản ứng (1) được ứng dụng trong sản xuất nhựa PVC;
Phản ứng (2) được ứng dụng trong sản xuất phân đạm.
a) Viết phương trình hóa học của các phản ứng diễn ra. Các phản ứng này có phát thải khí độc vào môi trường không?
b) Để tái sử dụng acid, dung dịch A được đưa đến thiết bị phun, ở khoảng 180 oC để thực hiện phản ứng:
4FeCl2 + 4H2O + O2 → 8HCl + 2Fe2O3
Sau quá trình trên, cần làm thế nào để thu được hydrochloric acid?
Lời giải:
a) Các phương trình hóa học của các phản ứng diễn ra:
FeO(s) + 2HCl(aq) → FeCl2(aq) + H2O(l)
Fe2O3(s) + 6HCl(aq) → 2FeCl3(aq) + 3H2O(l)
Fe(s) + 2HCl(aq) → FeCl2(aq) + H2(g)
Fe(s) + 2FeCl3(aq) → 3FeCl2(aq)
b) Phản ứng 4FeCl2 + 4H2O + O2 → 8HCl + 2Fe2O3 diễn ra ở nhiệt độ cao, thu khí hydrogen chloride. Khí này cần được hòa tan vào nước để thu lại hydrochloric acid, dung dịch này được tái sử dụng.
Bài 18.16 trang 66 sách bài tập Hóa học 10: Xét phản ứng sau:
4HI(aq) + O2(g) → 2H2O(l) + 2I2(s)
Cho giá trị enthalpy tạo thành chuẩn (kJ mol-1) của một số chất trong bảng dưới đây:
a) Điền giá trị phù hợp vào ô còn trống.
b) Xác định biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng trên.
c) Nếu chỉ dựa vào giá trị biến thiên enthalpy chuẩn thì phản ứng trên có thuận lợi về mặt năng lượng không? Từ đó, hãy dự đoán hiện tượng xảy ra khi dung dịch hydroiodic acid tiếp xúc với không khí.
d) Thực tế, người ta phải chứa hydroiodic acid trong chai, lọ được đậy kín. Hãy giải thích.
Lời giải:
a)
b)
= 2 × (-285) + 2 × 0 – 4 × (-55) – 0 = -350 (kJ)
c) Phản ứng oxi hóa acid bởi oxygen thuận lợi về mặt năng lượng.
Khi dung dịch hydroiodic acid tiếp xúc với không khí, dung dịch bị biến đổi (thành phần, màu sắc) theo phản ứng:
4HI(aq) + O2(g) → 2H2O(l) + 2I2(s)
d) Thực tế, người ta phải chứa hydroiodic acid trong chai, lọ được đậy kín để giảm sự tiếp xúc của dung dịch với oxygen có trong không khí.
Cho bảng giá trị enthalpy tạo thành chuẩn (kJ mol-1) của các chất như dưới đây:
HCl(aq) |
KMnO4(s) |
MnO2(s) |
MnCl2(aq) |
KCl(aq) |
H2O(l) |
-167 |
-837 |
-520 |
-555 |
-419 |
-285 |
a) Hãy tính biến thiên enthalpy chuẩn của mỗi phản ứng.
b) Thực tế, không cần đun nóng, hai phản ứng trên vẫn diễn ra ở nhiệt độ phòng. Vậy phản ứng trên đã có thể thu nhiệt từ đâu?
Lời giải:
b) Thực tế, không cần đun nóng, hai phản ứng trên vẫn diễn ra ở nhiệt độ phòng do các phản ứng này thu nhiệt từ môi trường
Xem thêm các bài giải SBT Hoá học lớp 10 Cánh diều hay, chi tiết khác:
Bài 14: Phản ứng hóa học và enthalpy
Bài 15: Ý nghĩa và cách tính biến thiên enthalpy phản ứng hóa học
Bài 16: Tốc độ phản ứng hóa học
Bài 17: Nguyên tố và đơn chất halogen
Bài 18: Hydrogen halide và hydrohalic acid
Lý thuyết Hydrogen halide và hydrohalic acid
I. Hydrogen halide và hydrohalic acid
1. Hydrogen halide
- Hợp chất gồm nguyên tố halogen và nguyên tố hydrogen, có dạng HX, được gọi chung là hydrogen halide.
Ví dụ: HF, HCl, HBr, HI.
- Các hợp chất hydrogen halide là các hợp chất cộng hóa trị phân cực do sự chênh lệch độ âm điện giữa nguyên tử hydrogen với các nguyên tử halogen. Sự phân cực được biểu diễn như sau: .
- Xu hướng phân cực giảm dần từ HF đến HI.
- Nhiệt độ sôi từ HF đến HI được thể hiện trong bảng sau:
Bảng 18.1. Nhiệt độ sôi của các hydrogen halide
Hydrogen halide |
Nhiệt độ sôi (oC) |
HF |
19,5 |
HCl |
-84,9 |
HBr |
- 66,7 |
HI |
-35,8 |
+ Từ giá trị nhiệt độ sôi cho thấy: Ở điều kiện thường, các hydrogen halide là chất khí.
+ Nhiệt độ sôi tăng dần từ HCl đến HI. Xu hướng tăng nhiệt độ này được giải thích bởi hai nguyên nhân:
Thứ nhất, sự tăng khối lượng phân tử từ HCl đến HI làm tăng năng lượng cần thiết cho quá trình sôi của chất.
Thứ hai, sự tăng kích thước và số lượng electron trong các phân tử từ HCl đến HI làm tăng cường thêm khả năng xuất hiện các lưỡng cực tạm thời trong phân tử. Khi đó làm tăng tương tác van der Waals giữa các phân tử.
+ Hydrogen fluoride có nhiệt độ sôi cao bất thường so với các chất còn lại trong dãy. Điều này được giải thích chủ yếu là do giữa các phân tử hydrogen fluoride còn tạo liên kết hydrogen với nhau:
(HF)n
Với giá trị trung bình của n từ 5 đến 6
2. Hydrohalic acid
- Các hydrogen halide dễ tan trong nước vì phân tử phân cực.
- Trong dung dịch, hydrogen halide đều phân li ra ion H+ nên được gọi là hydrohalic acid (hay các acid HX).
Ví dụ, sự phân li của hydrogen bromide trong nước như sau:
HBr(aq) H+(aq) + Br-(aq)
- Tính acid của các dung dịch HX tăng từ HF đến HI. Trong đó:
+ Hydrofluoric acid là acid yếu do chỉ phân li một phần trong nước.
+ Hydrochloric acid, hydrobromic acid và hydroiodic acid được xếp vào loại acid mạnh do phân li hoàn toàn trong nước.
Nguyên nhân chủ yếu làm tăng độ mạnh của các acid theo dãy trên là do sự giảm độ bền liên kết theo thứ tự: HF, HCl, HBr, HI.
Lưu ý:
- Chất phân li hoàn toàn trong nước: tất cả các phân tử của chất đều phân li để tạo ra các ion; trong dung dịch sẽ không tồn tại phân tử của chất đó.
- Chất phân li một phần trong nước: không phải mọi phân tử của chất đều phân li để tạo ra các ion; trong dung dịch sẽ còn một số phân tử của chất đó.
II. Tính khử của một số ion halide X-
- Bảng sau mô tả phản ứng của sodium chloride (chứa Cl-), sodium bromide (chứa Br-) và sodium iodide (chứa ion I-) với sulfuric acid đậm đặc, đun nóng:
- Từ các phản ứng trên cho thấy khi phản ứng với sulfuric acid đậm đặc thì:
+ Ion Cl- không thể hiện tính khử.
+ Ion Br- thể hiện tính khử và khử sulfur trong H2SO4 từ số oxi hóa + 6 về số oxi hóa +4 trong SO2.
+ Ion I- thể hiện tính khử và khử sulfur trong H2SO4 từ số oxi hóa + 6 về số oxi hóa -2 trong H2S.
- Thực tế, khi tiếp xúc với các chất oxi hóa khác nhau thì tính khử của ion X- thường tăng từ Cl- đến I-.
III. Ứng dụng của một số hydrogen halide
1. Ứng dụng của hydrogen fluoride
- Trước đây, ứng dụng phổ biến của hydrogen fluoride là sản xuất các hợp chất chlorofluorocarbon hay còn gọi là các hợp chất CFC được sử dụng cho các hệ thống làm lạnh (ví dụ: điều hòa, tủ lạnh, ...). Tuy nhiên, các hợp chất này phá hủy tầng ozone nên đầu thế kỉ XXI, các hợp chất CFC đã bị cấm sản xuất.
- Gần đây, hydrogen fluoride được dùng để sản xuất hydrochlorofluorocarbon (HCFC) thay thế CFC.
- Một lượng đáng kể hydrogen fluoride được dùng trong sản xuất cryolite (thành phần chính là Na3AlF6), đóng vai trò “chất chảy” trong quá trình sản xuất nhôm (aluminium) từ aluminium oxide.
- Hydrogen fluoride còn được sử dụng trong quá trình chế biến dầu mỏ, trong công nghiệp hạt nhân, trong sản xuất fluoride, ...
- Dung dịch nước của hydrogen fluoride là hydrofluoric acid có khả năng hòa tan silicon dioxide nên được sử dụng để khắc các chi tiết lên thủy tinh theo phản ứng:
SiO2(s) + 4HF(aq) SiF4(g) + 2H2O(l)
2. Ứng dụng của hydrogen chloride
- Lượng lớn hydrogen chloride và hydrochloric acid được sử dụng để sản xuất vinyl chloride cung cấp cho ngành nhựa; ammonium chloride để cung cấp cho ngành sản xuất phân bón; các chloride kim loại để cung cấp cho ngành hóa chất; các hợp chất hữu cơ chứa chlorine để phục vụ sản xuất dược phẩm, thuốc nhuộm.
- Dung dịch nước của hydrogen chloride là hydrochloric acid được dùng để trung hòa môi trường base, hoặc thủy phân các chất trong quá trình sản xuất, tẩy rửa gỉ sét (thành phần chính là các iron oxide) bám trên bề mặt của các loại thép. Dưới đây là một phản ứng minh họa:
Fe3O4(s) + 8HCl(aq) FeCl2(aq) + 2FeCl3(aq) + 4H2O(l)
IV. Phân biệt các ion halide X-
- Thuốc thử: Dung dịch silver nitrate (AgNO3)
- Hiện tượng:
+ Khi X- là F- thì không thấy hiện tượng xảy ra.
+ Khi X- là Cl- thì xuất hiện kết tủa màu trắng silver chloride (AgCl).
+ Khi X- là Br- thì xuất hiện kết tủa màu vàng nhạt silver bromide (AgBr)
+ Khi X- là I- thì xuất hiện kết tủa màu vàng silver iodide (AgI).
Hình 18.1. màu sắc của các silver halide không tan
- Bảng sau trình bày hiện tượng và phương trình hóa học khi cho silver nitrate vào dung dịch mỗi muối sodium halide:
NaX(aq) |
Hiện tượng |
Phương trình hóa học |
NaF(aq) |
Không thấy sự thay đổi |
NaF(aq) + AgNO3(aq): không xảy ra phản ứng |
NaCl(aq) |
Xuất hiện chất không tan, màu trắng |
NaCl(aq) + AgNO3(aq) AgCl(s) + NaNO3(aq) |
NaBr(aq) |
Xuất hiện chất không tan, màu vàng nhạt |
NaBr(aq) + AgNO3(aq) AgBr(s) + NaNO3(aq) |
NaI(aq) |
Xuất hiện chất không tan, màu vàng |
NaI(aq) + AgNO3(aq) AgI(s) + NaNO3(aq) |