Yêu cầu

Phân tích

Yêu cầu về thủy lí

+ Nhiệt độ nước

+ Độ trong và máu nước

Yêu cầu về thủy hóa

+ Hàm lượng oxygen hòa tan

+ Độ pH

+ Hàm lượng ammonia

+ Độ mặn

Yêu cầu về thủy sinh vật

+ Thực vật thủy sinh

+ Động vật thủy sinh

+ Vi sinh vật

Việc cần làm

Mục đích

Vệ sinh ao nuôi sạch sẽ

Loại bỏ bùn đáy, thức ăn thừa và chất thải.

Bón lót ao bằng vôi và phân chuồng hoại mục

Tạo môi trường thuận lợi cho cá phát triển.

Cần đảm bảo ao nuôi có đủ độ sâu

Giữ ấm cho cá vào mùa đông.

Cho cá ăn lượng thức ăn phù hợp với nhu cầu của chúng

Tránh dư thừa thức ăn gây ô nhiễm môi trường nước.

Nên chia nhỏ bữa ăn thành nhiều lần trong ngày

Cá có thể tiêu thụ thức ăn hiệu quả hơn.

Sử dụng bạt che hoặc lưới

Che chắn ao nuôi, giúp giữ ấm cho cá vào mùa đông.

Chỉ tiêu

Giá trị phù hợp

Phương pháp đo

Nhiệt độ

Cá nước ngọt: 20 - 30°C

Cá nước lợ: 25 - 30°C

Nhiệt kế thủy ngân;

Nhiệt kế điện tử

Độ pH

Cá nước ngọt: 6,5 - 8,5

Cá nước lợ: 7,5 - 8,5

Quỳ tím;

Máy đo pH

Oxy hòa tan

Cá nước ngọt: > 5 mg/L

Cá nước lợ: > 5 mg/L

Máy đo oxy hòa tan

Amoniac (NH₃)

Cá nước ngọt: < 0,1 mg/L

Cá nước lợ: < 0,1 mg/L

Bộ thử nghiệm Amoniac

Nitrit (NO₂^-)

Cá nước ngọt: < 0,1 mg/L

Cá nước lợ: < 0,1 mg/L

Bộ thử nghiệm Nitrit

Nitrat (NO₃^-)

Cá nước ngọt: < 50 mg/L

Cá nước lợ: < 50 mg/L

Bộ thử nghiệm Nitrat

Độ mặn

Cá nước ngọt: 0 - 0,5 ppt

Cá nước lợ: 5 - 25 ppt

Máy đo độ mặn

Yếu tố ảnh hưởng

Phân tích

Thời tiết, khí hậu

Thời tiết, khí hậu khu vực nuôi ảnh hưởng đến mức nhiệt trung bình và biến động nhiệt độ theo các mùa trong năm của thuỷ vực. Mỗi nhóm động vật thuỷ sản có khả năng sống sót, sinh trưởng và sinh sản ở các khoảng nhiệt độ khác nhau. Do đó, đặc trưng thời tiết, khí hậu từng vùng là cơ sở xác định đối tượng nuôi phù hợp, mùa vụ thả giống và số vụ nuôi trong năm.

Nguồn nước

Nước nuôi thuỷ sản thường được cung cấp từ hệ thống kênh, mương gần khu vực nuôi. Đặc điểm tự nhiên vùng nuôi ảnh hưởng đến trữ lượng và chất lượng của nguồn nước. Chất lượng nước ở kênh mương còn bị ảnh hưởng bởi các nguồn thải từ dân cư, hoạt động trồng trọt, chăn nuôi của vùng lân cận. Nguồn nước trong, không chứa chất ô nhiễm và có các chỉ tiêu môi trường phù hợp là yếu tố quyết định đến sự thành công của hoạt động nuôi thuỷ sản. Ví dụ: Nguồn nước gần các khu vực dân cư đông đúc hoặc các vùng chăn nuôi tập trung thường có chất lượng kém, không phù hợp cho nuôi thuỷ sản. Nước biển xa bờ thường sạch hơn so với ở khu vực ven bờ

Thổ nhưỡng

Mỗi vùng nuôi có đặc trưng thổ nhưỡng khác nhau (cát, sét, bùn). Trong thuỷ vực, nước luôn tiếp xúc và có sự trao đổi vật chất với nền đáy mang đặc trưng thổ nhưỡng, do đó tác động trực tiếp đến chất lượng môi trường nước. Ví dụ: Ao nuôi xây dựng trên vùng đất phèn thường có môi trường nước với độ pH thấp, hàm lượng sắt cao.

Ảnh hưởng từ quá trình vận hành hệ thống nuôi

Trong quá trình nuôi, người nuôi cung cấp thức ăn cho động vật thuỷ sản, bổ sung vào hệ thống nuôi các loại chế phẩm sinh học, hoá chất xử lí môi trường, thuốc phòng và điều trị bệnh. Các chất bổ sung đều tạo ra chất thải trong nước và nền đáy ao nuôi, gây ra tác động nhất định lên môi trường nuôi thuỷ sản. Tuy nhiên, việc đưa thức ăn vào hệ thống nuôi là yếu tố chính tạo ra chất thải và gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng môi trường nước hệ thống nuôi.

Thời điểm

Biện pháp

Trước khi nuôi

- Quản lí nguồn nước và dự trữ nguồn nước:

+ Người nuôi cần đánh giá trữ lượng nguồn nước cấp để đảm bảo nguồn nước luôn đầy đủ và chủ động cho hệ thống nuôi trong suốt quá trình nuôi.

+ Trước khi sử dụng cho nuôi thuỷ sản, cần quan trắc một số thông số cơ bản về thuỷ lí, thuỷ hoá và thuỷ sinh vật để đảm bảo nguồn nước đạt yêu cầu và phù hợp cho từng đối tượng nuôi.

Trong khi nuôi

- Quản lí các yếu tố thủy lí: Độ trong và mà nước, nhiệt độ

- Quản lí các yếu tố thủy hóa: Hàm lượng oxygen hòa tan, pH, chất hữu cơ, khí độc, độ mặn

- Quản lí yếu tố thủy sinh

Sau khi nuôi

Nước thải sau nuôi cần được thu gom để xử lí, không thải trực tiếp ra môi trường ngoài để tránh lây lan mầm bệnh và ô nhiễm môi trường tự nhiên. Nước thải từ các ao nuôi thường được thu gom và dẫn về các ao, mương lắng thải trong trại nuôi để xử lí trước khi thải ra ngoài hoặc tái sử dụng cho vụ nuôi sau.

Thời điểm

Biện pháp

Trước khi nuôi

- Trước khi cấp nước vào ao, nền đáy ao nuôi cần được nạo vét, bón vôi và phơi đáy để khử trùng, diệt tạp và giảm độ chua.

- Lấy nước vào hệ thống nuôi qua túi lọc để loại bỏ sinh vật tạp và cặn vẫn.

- Khử trùng nước bằng hoá chất như chlorine, BKC, thuốc tím (KMnO₄), Iodine,... để tiêu diệt vi sinh vật gây hại.

- Sử dụng chế phẩm sinh học để tạo hệ vi sinh có lợi sau khi khử trùng nước từ 2 đến 3 ngày

Sau khi nuôi

- Sử dụng ao lắng:

Ao lắng cần được nạo vét định kì sau vài năm sử dụng để loại bỏ bùn đáy và tạo độ sâu cho ao, giúp duy trì khả năng chứa và lắng tụ chất thải. Có thể bổ sung chế phẩm sinh học hoặc trồng thực vật thuỷ sinh dễ tăng cường xử lí chất thải trong ao lắng. Ao cũng có thể được thả thêm một số loài cá ăn mùn bã hữu cơ hoặc ăn lọc tảo để tận dụng chất dinh dưỡng hữu cơ.

- Nước tưới cây trồng:

Ở một số vùng, nước thải từ ao nuôi cá nước ngọt có thể được sử dụng để tưới cho cây, còn gọi là mô hình nuôi kết hợp.

Ứng dụng

Hình thức

Ứng dụng của vi sinh vật để xử lí chất thải hữu cơ trong hệ thống nuôi thuỷ sản

+ Vi sinh vật dị dưỡng có khả năng phân huỷ chất hữu cơ để tạo chất dinh dưỡng sử dụng trong quá trình tăng sinh khối của chúng. Ngoài ra, một số loại enzyme phân huỷ cũng được tổng hợp để bổ sung vào chế phẩm sinh học, nhằm hỗ trợ và tăng cường quá trình phân huỷ chất hữu cơ.

+ Một số nhóm vi sinh vật thường được sử dụng như: Lactobacillus, Bacillus, nấm men Saccharomyces.....

+ Vi sinh vật dị dưỡng được nghiên cứu và đưa vào các sản phẩm xử lí môi trường (chế phẩm sinh học) để định kì bổ sung vào ao, bể nuôi hoặc được kết hợp trong các công nghệ xử lí môi trường nuôi hiện dại, đặc biệt là công nghệ biofloc.

Ứng dụng của công nghệ sinh học để xử lí khi độc trong môi trường nuôi thuỷ sản

+ Trong quá trình nuôi thuỷ sản, công nghệ sinh học đã được ứng dụng bằng cách sử dụng các chủng vi sinh vật có tác dụng phân giải khí độc trong nước và nền đáy như NH₃ và H₂S.

+ Công nghệ sinh học đã áp dụng để chọn lọc và phân lập được các chủng vi khuẩn Nitrosomonas và Nitrobacter có khả năng xử lí môi trường tốt. Các nhóm vi khuẩn này đã được sử dụng ở dạng chế phẩm sinh học để bón vào hệ thống nuôi hoặc kết hợp vào các công nghệ xử lí môi trường, đặc biệt là công nghệ lọc sinh học.

Ứng dụng của công nghệ sinh học để xử lí vi sinh vật gây hại

Vi sinh vật gây hại trong hệ thống nuôi chủ yếu là các nhóm vi khuẩn gây bệnh cho vật nuôi. Việc bổ sung các nhóm vi sinh vật có lợi vào hệ thống nuôi để xử lí môi trường nuôi giúp chúng phát triển chiếm ưu thế trong nước và nền đáy ao nuôi. Nhờ đó, ngoài tác dụng xử lí môi trường, các nhóm vi sinh vật có lợi cũng phát triển lấn át và cạnh tranh với các nhóm vi khuẩn gây bệnh, ức chế khả năng phát triển chúng.