Tailieumoi.vn xin giới thiệu đến các quý thầy cô, các em học sinh đang trong quá trình ôn tập tài liệu Lý thuyết, bài tập Tổng hợp các dạng bài tập Hóa học lớp 12 có đáp án, tài liệu bao gồm 32 trang, đầy đủ lý thuyết, phương pháp giải chi tiết và bài tập có đáp án (có lời giải), giúp các em học sinh có thêm tài liệu tham khảo trong quá trình ôn tập, củng cố kiến thức và chuẩn bị cho kì thi môn Hóa sắp tới. Chúc các em học sinh ôn tập thật hiệu quả và đạt được kết quả như mong đợi.

Mời các quý thầy cô và các em học sinh cùng tham khảo và tải về chi tiết tài liệu dưới đây:

Tổng hợp các dạng bài tập Hóa học 12 có đáp án

Phần 1: Các dạng bài toán phản ứng este hóa và cách giải

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Phản ứng điều chế este

- Điều chế este đơn chức

- Điều chế este đa chức

 

Với  R là gốc hiđrocacbon, 

       R’ là gốc hiđrocacbon, R’ ≠ H

Chú ý: Phản ứng este hóa là phản ứng thuận nghịch (phản ứng không hoàn toàn)

2. Cách tính hiệu suất của phản ứng este hóa

+ Tính theo chất phản ứng: (tính theo chất có khả năng phản ứng hết)

+ Tính theo chất sản phẩm

3. Các định luật thường áp dụng khi giải toán

- Định luật bảo toàn khối lượng: m_{axit pư} + m_{ancol pư} = 

- Định luật bảo toàn nguyên tố.

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Đun nóng 24 gam axit axetic với lượng dư ancol etylic (xúc tác H₂SO₄ đặc), thu được 26,4 gam este. Hiệu suất của phản ứng este hóa là

A. 75%                           

B. 55%                 

C. 60%                           

D. 44%

Hướng dẫn giải:

→ Chọn A

Ví dụ 2: Đun nóng 12 gam CH₃COOH với 12 gam C₂H₅OH (có H₂SO₄làm xúc tác, hiệu suất phản ứng este hoá bằng 50%).Khối lượng este tạo thành là

A. 6,6 gam.                      

B. 4,4 gam                       

C. 8,8 gam.                      

D. 5,5 gam.

Hướng dẫn giải:

→ Chọn C

Ví dụ 3: Đun sôi hỗn hợp X gồm 9 gam axit axetic và 4,6 gam ancol etylic với H₂SO₄ đặc làm xúc tác đến khi phản ứng kết thúc thu được 6,6 gam este. Hiệu suất phản ứng este hóa là

A. 75%.                           

B. 80%.                           

C. 65%.                           

D. 90%.

Hướng dẫn giải:

→ Chọn A

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Thực hiện phản ứng este hóa giữa 4,6 gam ancol etylic với lượng dư axit axetic, thu được 4,4 gam este. Hiệu suất phản ứng este hóa là:

A. 30%

B. 50%

C. 60%

D. 25%

Câu 2: Đun 12 gam axit axetic với 13,8 gam etanol (có H₂SO₄ đặc làm xúc tác) đến khi phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng, thu được 11 gam este. Hiệu suất của phản ứng este hóa là 

A. 50%                            

B. 62,5%                         

C. 55%                            

D. 75%

Câu 3: Đun nóng 4,6 gam HCOOH với 6,0 gam C₂H₅OH (có H₂SO₄ làm xúc tác, hiệu suất phản ứng este hóa bằng 60%). Khối lượng este tạo thành là

A. 4,44 gam          

B. 7,40 gam          

C. 11,10 gam                           

D. 5,55 gam

Câu 4: Tính khối lượng este metyl metacrylat thu được khi đun nóng 215g axit metacrylic với 100g ancol metylic. Giả thiết phản ứng este hóa đạt hiệu suất 60%

A. 125g

B. 150g

C. 175g

D. 200g

Câu 5: Khối lượng isoamyl axetat thu được bằng bao nhiêu gam khi đun nóng 10,56 gam ancol isoamylic (CH₃)₂CH-CH₂-CH₂OH với 10,8 gam axit axetic (xúc tác H₂SO₄ đặc). Biết hiệu suất phản ứng este hóa đạt 80%

A. 15,60 gam

B. 19,50 gam

C. 18,72 gam

D. 12,48 gam

Câu 6: Thực hiện phản ứng este hóa m gam CH₃COOH bằng một lượng vừa đủ C₂H₅OH (xúc tác H₂SO₄ đặc, đun nóng) thu được 1,76 gam este (H=100%). Giá trị của m là

A. 2,1

B. 1,2

C. 2,4

D. 1,4

Câu 7: Cho ancol etylic tác dụng với axit axetic thì thu được 22,0 gam este, H = 25% thì khối lượng ancol phản ứng là

A. 26,0 gam

B. 46,0 gam

C. 92,0 gam

D. 11,5 gam

Câu 8: Hỗn hợp X gồm axit HCOOH và axit CH₃COOH tỉ lệ mol 1:1. Lấy 5,3 gam hỗn hợp X tác dụng với 5,75 gam C₂H₅OH có xúc tác H₂SO₄ đặc thu được m gam hỗn hợp este (hiệu suất của các phản ứng este hóa đều bằng 80%. Giá trị của m là

A. 16,20

B. 6,48

C. 8,10

D. 10,12

Câu 9: Cho 24 gam axit axetic tác dụng với 18,4 gam glixerin (H₂SO₄ đặc đun nóng) thu được 21,8 gam glixerin triaxetat. Hiệu suất của phản ứng là

A. 50%

B. 75%

C. 25%

D. 80%

Câu 10: Đốt cháy hoàn toàn 19,68 gam hỗn hợp Y gồm 2 axit là đồng đẳng kế tiếp thu được 31,68 gam CO₂ và 12,96 gam H₂O. Nếu cho Y tác dụng với rượu etylic, với hiệu suất phản ứng của mỗi axit là 80% thì số gam este thu được là

A. 25,824    

B. 22,464

C. 28,080

D. 32,280

Đáp án minh họa

1B

2B

3A

4B

5D

6B

7B

8B

9B

10B

Phần 2: Các dạng bài toán thủy phân este đơn chức, mạch hở và cách giải

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Phản ứng thủy phân este đơn chức, mạch hở

- Este của ancol

Thủy phân trong môi trường axit 

Thủy phân trong môi trường kiềm (hay gặp NaOH).

- Este có C mang nối đôi liên kết trực tiếp với nguyên tử O của nhóm COO

Este này khi phản ứng thủy phân tạo ra hợp chất có nhóm –OH liên kết trên mạch cacbon mang nối đôi, không bền chuyển vị tạo ra anđehit hoặc xeton.

- Este của phenol 

Do phenol sinh ra sẽ phản ứng với kiềm (hay gặp NaOH) Phản ứng thủy phân este của phenol trong môi trường kiềm tạo 2 muối.

Tổng quát: 

2. Một số định luật và công thức để giải toán

+  Định luật bảo toàn khối lượng: m_este + m_NaOH = m_{muối rắn} + 

+ Định luật bảo toàn nguyên tố.

+ Cô cạn dung dịch sau phản ứng được chất rắn khan, chú ý đến lượng NaOH còn dư hay không.

m_{rắn khan} = m_muối + m_{NaOH (nếu có)}

+ Hỗn hợp este đơn chức có  => Có một este của phenol.

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Xà phòng hóa hoàn toàn 3,7 gam  HCOOC₂H₅ bằng một lượng dung dịch NaOH vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 4,8                   

B. 5,2                             

C. 3,2                             

D. 3,4

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng:

→ Chọn D

Ví dụ 2: Xà phòng hóa hoàn toàn 8,8 gam CH₃COOC₂H₅ trong 150 ml dung dịch NaOH 1M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là

A. 14,80

B. 10,20      

C. 12,30

D. 8,20

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng:

Chất rắn sau phản ứng gồm: CH₃COONa 0,1 mol và NaOH dư 0,15 – 0,1 = 0,05 mol

m = 82.0,1 + 40.0,05 = 10,20 gam

→ Chọn B

Ví dụ 3: Cho 13,6 gam phenyl axetat tác dụng với 200 ml dung dịch NaOH 1,5M đun nóng. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch X. Cô cạn  X thu được a gam chất rắn khan. Giá trị của a là:

A. 12,2 gam

B. 16,2 gam

C. 19,8 gam 

D. 23,8 gam

Hướng dẫn giải:

; n_NaOH = 0,3 mol

Phương trình phản ứng:  

Chất rắn khan gồm:

CH₃COONa          0,1 mol

C₆H₅ONa              0,1 mol

NaOH dư              0,3 - 0,2 = 0,1 mol

→ m = 82.0,1 + 116.0,1 + 40.0,1 = 23,8 gam.

→ Chọn D

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,6 gam CH₃COOC₂H₅ trong dung dịch NaOH vừa đủ, thu được dung dịch chứa m gam muối. Giá trị của m là

A. 19,2                           

B. 9,6                             

C. 8,2                             

D. 16,4

Câu 2: Đun nóng 17,6 gam este CH₃COOCH₂CH₃ với KOH dư. Khối lượng muối sinh ra là (cho K=39)

A. 21,6 g.                         

B. 13,6 g.                         

C. 19,6 g.                         

D. 16,4 g.

Câu 3 : Este X có tỉ khối hơi so với He bằng 21,5. Cho 17,2 gam X tác dụng với dung dịch NaOH dư, thu được dung dịch chứa 16,4 gam muối. Công thức của X là

A. HCOOC₃H₅                                            

B. CH₃COOC₂H₅            

C. C₂H₃COOCH₃                                        

D. CH₃COOC₂H₃

Câu 4: Cho 20,8 gam hỗn hợp gồm metyl fomat và metyl axetat tác dụng với NaOH thì hết 150ml dung dịch NaOH 2M. Khối lượng metyl fomat trong hỗn hợp là

A. 3,7 gam                       

B. 3gam                           

C. 6 gam                          

D. 3,4 gam

Câu 5: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,6 gam hỗn hợp 2 este là etyl axeat và metyl propionat bằng lượng vừa đủ V (ml) dung dịch NaOH 0,5M. Giá trị V đã dùng là

A. 200 ml                       

B. 500 ml                       

C. 400 ml                       

D. 600 ml

Câu 6: Thủy phân hoàn toàn 0,1 mol este đơn chức Y trong 145 ml dung dịch NaOH 1M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được ancol etylic và 10 gam chất rắn khan. Công thức cấu tạo của Y là

A. HCOOC₂H₅.                                                     

B. CH₃COOC₂H₅.

C. C₂H₅COOC₂H₅.                                                

D. C₂H₃COOC₂H₅.

Câu 7: Cho 27,3 gam hỗn hợp X gồm hai este no, đơn chức tác dụng vừa đủ với dung dịch KOH, thu được 30,8 gam hỗn hợp hai muối của 2 axit kế tiếp và 16,1 gam một ancol. Số mol của este có phân tử khối nhỏ hơn trong hỗn hợp X là

A. 0,10 mol.                      

B. 0,20 mol.                      

C. 0,15 mol.                      

D. 0,25 mol.

Câu 8: Cho 0,05 mol hỗn hợp 2 este đơn chức X và Y phản ứng vừa đủ với dung dịch NaOH thu được hỗn hợp các chất hữu cơ Z. Đốt cháy hoàn toàn Z thu được 0,12 mol CO₂ và 0,03 mol Na₂CO₃. Nếu làm bay hơi hỗn hợp Z thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là

A. 2,34                      

B. 4,56                       

C. 5,64                      

D. 3,48

Câu 9: Đốt cháy hoàn toàn 14,24 gam hỗn hợp X chứa 2 este đều no, đơn chức, mạch hở thu được CO₂ và H₂O có tổng khối lượng là 34,72 gam. Mặt khác đun nóng 14,24 gam X với NaOH vừa đủ thu được hỗn Y chứa 2 ancol kế tiếp và hỗn hợp Z chứa 2 muối của hai axit cacboxylic kế tiếp trong đó có a gam muối A và b gam muối b (M_A < M_B). Tỉ lệ gần nhất của a : b là

A. 0,6

B. 1,25

C. 1,2

D. 1,5

Câu 10: Cho 5,44 gam hỗn hợp A gồm hai este đơn chức, mạch hở tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH, thu được 5,92 gam hỗn hợp hai muối của hai axit kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng và một ancol. Đốt cháy hoàn toàn A thu được 3,6 gam nước. Phần trăm khối lượng của este có khối lượng phân tử nhỏ có trong hỗn hợp A gần nhất với giá trị nào sau đây?

A. 63,0%.

B. 60,0%.                                

C. 55,0%.             

D. 48,0%.

 Đáp án minh họa

1D

2C

3D

4C

5C

6B

7D

8B

9B

10A

Phần 3: Các dạng bài toán thủy phân este của phenol và cách giải

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Phương trình phản ứng

Khi thủy phân este của phenol trong môi trường kiềm (hay gặp NaOH), phenol sinh ra sẽ phản ứng với NaOH => Phản ứng tạo 2 muối

Tổng quát với phenol đơn chức: 

Phương trình hóa học:  

Tỉ lệ mol:    1         2                          1                           1            1

Ví dụ:  

=> Nếu phản ứng vừa đủ: 

2. Một số định luật và công thức để giải toán

+ Định luật bảo toàn khối lượng: m_este + m_{NaOH (hoặc KOH)} = m_{muối rắn} +  

+ Định luật bảo toàn nguyên tố.

+ Cô cạn dung dịch sau phản ứng được chất rắn khan, chú ý đến lượng kiềm còn dư hay không.

m_{rắn khan} = m_muối + m_{NaOH hoặc KOH (nếu có)}

+ Hỗn hợp este đơn chức có  => Có một este của phenol.

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Xà phòng hóa hoàn toàn 0,1 mol CH₃COOC₆H₅ bằng NaOH vừa đủ thu được sản phẩm chứa m gam muối. Giá trị của m là

A. 8,2g                            

B. 11,6g                           

C. 19,8g                          

D. 20g

Lời giải

Phương trình phản ứng xảy ra:

→ Chọn C

Ví dụ 2: Cho 13,6 gam phenyl axetat tác dụng với 200 ml dung dịch NaOH 1,5M đun nóng. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch X. Cô cạn  X thu được a gam chất rắn khan. Giá trị của a là:

A. 12,2 gam

B. 16,2 gam

C. 19,8 gam 

D. 23,8 gam

Lời giải

Phương trình phản ứng:  

Chất rắn khan gồm:

CH₃COONa          0,1 mol

C₆H₅ONa              0,1 mol

NaOH dư              0,3 - 0,2 = 0,1 mol

→ m = 82.0,1 + 116.0,1 + 40.0,1 = 23,8 gam.

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Cho 0,1 mol phenyl axetat tác dụng hết với 300 ml dung dịch NaOH 1M. Kết thúc phản ứng, cô cạn dung dịch thì khối lượng chất rắn khan thu được là

A. 16,2 gam.                   

B. 22,0 gam.                   

C. 19,8 gam.                   

D. 23,8 gam.

Câu 2: Cho 23,44 gam hỗn hợp gồm phenyl axetat và etyl benzoat tác dụng vừa đủ với 200 ml dung dịch NaOH 1M, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được m gam rắn khan. Giá trị của m là

A. 27,44                    

B. 29,60                     

C. 29,52                    

D. 25,20.

Câu 3: Thủy phân hoàn toàn 6,8 gam phenyl axetat trong dung dịch KOH dư thu được m gam hỗn hợp muối. Giá trị của m là.

A. 4,1                        

B. 4,9                         

C. 11,5                      

D. 9,9

Câu 4: Cho 0,05 mol hỗn hợp 2 este đơn chức X và Y phản ứng vừa đủ với dung dịch NaOH thu được hỗn hợp các chất hữu cơ Z. Đốt cháy hoàn toàn Z thu được 0,12 mol CO₂ và 0,03 mol Na₂CO₃. Nếu làm bay hơi hỗn hợp Z thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là

A. 2,34                      

B. 4,56                       

C. 5,64                      

D. 3,48        

Câu 5: Cho m gam hỗn hợp X gồm ba este đều đơn chức tác dụng tối đa với 400 ml dung dịch NaOH 1M, thu được hỗn hợp Y gồm hai ancol cùng dãy đồng đẳng và 34,4 gam hỗn hợp muối Z. Đốt cháy hoàn toàn Y, thu được 3,584 lít khí CO₂ (đktc) và 4,68 gam H₂O. Giá trị của m là

A.22,44.     

B.24,24.    

C. 25,14.

D.21,10.

Câu 6: Cho m gam hỗn hợp X gồm ba este đều đơn chức tác dụng tối đa với 350 ml dung dịch NaOH 1M, thu được hỗn hợp Y gồm hai ancol cùng dãy đồng đẳng và 28,6 gam hỗn hợp muối Z. Đốt cháy hoàn toàn Y, thu được 4,48 lít khí CO₂ (đktc) và 6,3 gam H₂O. Giá trị của m là

A. 30,4

B. 20,1

C. 21,9

D. 22,8

Câu 7: Hỗn hợp X gồm metyl fomat, đỉmetyl oxalat, glixerol triaxetat và phenyl axetat. Thủy phân hoàn toàn 47,3 g X trong dung dịch NaOH dư, đun nóng thu được mg hỗn hợp muối và 15,6g hỗn hợp Y gồm các ancol. Cho Y tác dụng với Na dư thu được 5,6 lit khí H₂ (đktc). Mặc khác, đốt cháy hoàn toàn 47,3g X bằng oxi thu được 92,4 g CO₂ và 26,1g H₂O. Giá trị của m là

A. 54,3.   

B. 58,2.   

C. 57,9.   

D. 52,5.

Câu 8: Hỗn hợp X gồm 2 este đơn chức (không chứa nhóm chức nào khác). Cho 0,08 mol hỗn hợp X tác dụng vừa đủ với dung dịch chứa 0,1 mol NaOH thu được ancol etylic nguyên chất và 8,32 gam hỗn hợp chứa 2 muối trong đó có 1 muối tham gia phản ứng tráng bạc. Phần trăm khối lượng của este có phân tử khối lớn hơn trong X là

A. 30,96%.                   

B. 42,37%.                   

C. 33,33%                     

D. 40,32%.

Câu 9: Hỗn hợp E gồm bốn este đều có công thức C₈H₈O₂ và có vòng benzen. Cho 16,32gam E tác dụng tối đa với V ml dung dịch NaOH 1M (đun nóng), thu được hỗn hợp X gồm các ancol và 18,78 gam hỗn hợp muối. Cho toàn bộ X vào bình đựng kim loại Na dư, sau khi phản ứng kết thúc khối lượng chất rắn trong bình tăng 3,83 gam so với ban đầu. Giá trị của V là

A. 120.   

B. 240.      

C. 190.    

D. 100.

Câu 10: Hỗn hợp E gồm bốn este đều có công thức C₈H₈O₂ và có vòng benzen. Cho m gam E tác dụng tối đa với 200 ml dung dịch NaOH 1M (đun nóng), thu được hỗn hợp X gồm các ancol và 20,5 gam hỗn hợp muối. Cho toàn bộ X vào bình đựng kim loại Na dư, sau khi phản ứng kết thúc khối lượng chất rắn trong bình tăng 6,9 gam so với ban đầu. Giá trị của m là

A. 13,60.   

B. 8,16.      

C. 16,32.    

D. 20,40.

Đáp án tham khảo

Phần 4: Các dạng bài toán thủy phân este đa chức và cách giải

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Một số dạng este đa chức thường gặp:

- Este tạo thành từ axit đơn chức và ancol đa chức (n chức): (RCOO)_nR’

 

n_ancol = n_este;  n_muối = n.n_este

- Este tạo thành từ axit đa chức (n chức) và ancol đơn chức: R(COOR’)_n

 

n_ancol = n.n_este; n_muối = n_este

- Este tạo thành từ axit đa chức (n chức) và ancol đa chức (m chức): R_m(COOR’)_n.mR’_n.  

2. Các công thức cần chú ý khi giải toán

+  với m là số chức este được tạo bởi axit và ancol.

+ Định luật bảo toàn khối lượng: m_este + m_kiềm = m_{muối rắn} + m_ancol 

+ Cô cạn dung dịch sau phản ứng được chất rắn khan, chú ý đến lượng kiềm còn dư hay không.

m_{rắn khan} = m_muối + m_{NaOH (hoặc KOH) (nếu có)}

+ n_-COO- = n_{NaOH (hoặc KOH) pứ}

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1 : Este X có công thức phân tử C₇H₁₂O₄, khi cho 16 gam X tác dụng vừa đủ với 200 gam dung dịch NaOH 4% thì thu được một ancol Y và 17,8 gam hỗn hợp hai muối. Công thức cấu tạo của X là

A. CH₃COO(CH₂)₃OOCCH₃                    

B. CH₃COO(CH₂)₂OOCC₂H₅

C. HCOO(CH₂)₃OOCC₂H₅                       

D. HCOO(CH₂)₃OOCCH₃

Hướng dẫn giải:

n_NaOH = 0,2 mol

Este X có CTPT C₇H₁₂O₄   Este X 2 chức.

Thu được 2 muối và 1 ancol  este tạo bởi hai axit đơn chức và ancol hai chức.

Áp dụng ĐLBTKL: m_este + m_NaOH = m_{muối rắn} + m_ancol 

→ m_ancol = 6,2 gam → m_ancol = 62 (g/mol) → ancol Y là: C₂H₄(OH)₂

→ Chọn B

Ví dụ 2: Thủy phân hoàn toàn 0,1 mol este X (mạch hở và chỉ chứa 1 loại nhóm chức) cần dùng vừa đủ 100 ml dung dịch NaOH 3M, thu được 24,6g muối của 1 axit hữu cơ và 9,2 g 1 ancol. Công thức của X là:

A. C₃H₅(COOC₂H₅)₃

B. (HCOO)₃C₃H₅

C. (CH₃COO)₃C₃H₅

D. (CH₃COO)₂C₂H₄

Hướng dẫn giải:

n_NaOH = 0,3 mol

→ Sau phản ứng thu được muối của 1 axit hữu cơ; và 1 ancol 

→ Este tạo bởi axit đơn chức và ancol 3 chức.

Phương trình phản ứng:

 

→  n_ancol = n_este = 0,1 mol ⇒ M_ancol =  = 92g/mol C₃H₅(OH)₃

→ n_muối = 3.n_este = 0,3 mol

→  M_muối =  = 82 CH₃COONa

→ (CH₃COO)₃C₃H₅

→  Chọn C

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Cho 21,8 gam chất hữu cơ A chỉ chứa một loại nhóm chức tác dụng với 1 lít dung dịch NaOH 0,5M thu được 24,6 gam một muối và 0,1 mol rượu B. Lượng NaOH dư có thể trung hòa hết 0,5 lít dung dịch HCl 0,4. Cho biết công thức cấu tạo thu gọn của A?

A.  (CH₃COO)₃C₃H₅

B. (HCOO)₃C₃H₅

C. (C₂H₅COO)₃C₃H₅

D. Kết quả khác

Câu 2: Chất A có công thức C₅H₈O₄ khi đun với dung dịch NaOH thu được muối X và ancol Y. Số mol Y gấp 2 lần số mol X. Biết X nung với vôi tôi xút được CH₄. Công thức của A là

A. (CH₃COO)₂CH₂

B. HOOC-CH₂-COO-C₂H₅

C. CH₃-COO-CH₂-COO-CH₃

D. CH₂(COOCH₃)₂

Câu 3: Khi thủy phân 0,01 mol este x của một rượu đa chức và axit đơn chức, phải dùng 0,8g NaOH. Mặt khác khi thủy phân 32g X cần 16g NaOH thu được 32,8 g muối. CTCT thu gọn của X là

A. (CH₃COO)₂C₂H₄        

B. (CH₂=CHCOO)₃C₂H₃

C. (CH₃COO)₂C₃H₆

D. (C₂H₃COO)₃C₃H₅

Câu 4: Cho 0,1 mol một este X tác dụng vừa đủ với dung dịch chứa 0,2 mol NaOH, thu được hỗn hợp hai muối của hai axit hữu cơ đều đơn chức và 6,2 gam một ancol Y. Y là

A. propan-1,3-điol

B. butan-1-ol

C. propan-1-ol hay propan-1-ol

D. etilenglicol

Câu 5: Este X được tạo thành từ etylen glicol và hai axit cacboxylic đơn chức. Trong phân tử este, số nguyên tử cacbon nhiều hơn số nguyên tử oxi là 1. Khi cho m gam X tác dụng với dung dịch NaOH (dư) thì lượng NaOH đã phản ứng là 10 gam. Giá trị của m là

A.17,5

B.14,5

C.15,5

D.16,5

Câu 6: Một đieste (X) xuất phát từ một ancol đa chức (X₁) và 2 axit đơn chức (không axit nào có phản ứng tráng gương). Khi cho m gam X tác dụng với 200 ml dd NaOH 1M (phản ứng vừa đủ) thu được 17,8 gam hỗn hợp 2 muối và 6,2 gam ancol. Công thức của X là

A. CH₂=CH-COO-CH₂-CH₂-OOC-C₂H₅

B. CH₃COOCH₂CH₂OOCC₂H₅

C. CH₂=CH-COO-CH₂-CH₂-CH₂

D. CH₂=CH-COO-CH₂-CH₂-OOC-CH₃

Câu 7: Cho 0,01 mol một este tác dụng vừa đủ với 100ml dung dịch NaOH 0,2M, đun nóng. Sản phẩm tạo thành gồm một ancol và một muối có số mol bằng nhau và bằng số mol este. Mặt khác, xà phòng hóa hoàn toàn 1,29 gam este đó bằng một lượng vừa đủ 60ml dung dịch KOH 0,25M, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 1,665 gam muối khan. Công thức của este đó là:

A. C₂H₄(COO)₂C₄H₈  

B. C₄H₈(COO)₂C₂H₄  

C. CH₂(COO)₂C₄H₈   

D. C₄H₈(COO)C₃H₆

Câu 8 : Este X có công thức phân tử C₇H₁₀O₄ mạch thẳng. Khi cho 15,8 gam X tác dụng vừa đủ với 200 gam dd NaOH 4% thì thu được một rượu Y và 17,6 gam hỗn hợp 2 muối. Công thức cấu tạo của 2 muối nào sau đây có thể thỏa mãn :

A. C₂H₃COONa và C₂H₅COONa              

B. CH₃COONa và C₂H₃COONa 

C. CH₃COONa và C₃H₅COONa                

D. HCOONa và C₂H₃COONa

Câu 9: Thủy phân hoàn toàn một trieste X cần vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 1M. Sau phản ứng thu được dung dịch Y chứa hai muối có tổng khối lượng là 25,2 gam và 9,2 gam ancol Z. Mặt khác, 67,2 gam X làm mất màu tối đa dung dịch chứa a mol Br₂. Giá trị của a là:

A. 1,5                        

B. 1,2                         

C. 0,9                        

D. 1,8

Câu 10: E là este thuần chức, mạch không phân nhánh. Đun nóng m gam E với 150 ml dung dịch NaOH 2M đến hoàn toàn thu được dung dịch X. Trung hòa X cần 200 ml dung dịch HCl 0,3M thu được dung dịch Y. Cô cạn Y thu được 22,95 gam hỗn hợp 2 muối khan và 11,04 gam hỗn hợp 2 ancol đơn chức. E là:

A. CH₃-CH₂-OOC-CH₂COOCH₃

B.HCOOCH₃ và CH₃COOC₂H₅ 

C. C₂H₅-COO-C₂H₅

D. CH₃CH₂CH₂-OOC-CH₂CH₂COOCH₃ 

Đáp án tham khảo

1A

2C

3C

4D

5D

6B

7B

8B

9A

10D

Phần 5: Các dạng bài toán đốt cháy este và cách giải

A. Lý thuyết và phương pháp giải

- Một số trường hợp thường gặp:

+ Đối với este no, đơn chức, mạch hở:

Bảo toàn O có: n_{O2 phản ứng} =  

+ Đối với este không no, đơn chức, một liên kết đôi C=C mạch hở:

+ Đối với este no, hai chức, mạch hở

+ Tổng quát với mọi este, mạch hở: C_nH_2n+2-2kO_x 

(k là số liên kết π + ν của este, n ≥ 2, k ≥ x ≥ 2)

 

→ Bảo toàn nguyên tố O:  

- Các công thức thường áp dụng:

+ Bảo toàn nguyên tố oxi:  

+ Bảo toàn khối lượng:  

- Bài toán phụ với các bài toán đốt cháy hợp chất hữu cơ: Dẫn sản phẩm cháy đi qua dung dịch kiềm

+ Nếu Ba(OH)₂/Ca(OH)₂ dư:  

+ m_{bình tăng} =  

+ ∆m_{dung dịch} =  - m_↓

Nếu ∆m_{dung dịch} < 0 → khối lượng dung dịch giảm

Nếu ∆m_{dung dịch} > 0 → khối lượng dung dịch tăng

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp X gồm hai este no, đơn chức, mạch hở thu được 4,48 lít khí CO₂ (đktc) và m gam H₂O. Giá trị của m là 

A. 1,8.

B. 2,7

C. 9,0

D. 3,6

Hướng dẫn giải:

 

Hỗn hợp X gồm hai este no, đơn chức, mạch hở  

 

Chọn D.

Ví dụ 2: Đốt cháy hoàn toàn một este no, đơn chức, mạch hở rồi dẫn sản phẩm cháy qua bình đựng dung dịch NaOH dư, thấy khối lượng bình tăng lên 9,3 gam. Số mol H₂O và CO₂ sinh ra lần lượt là

A. 0,10 mol và 0,10 mol

B. 0,15 mol và 0,15 mol

C. 0,25 mol và 0,25 mol

D. 0,25 mol và 0,05 mol

Hướng dẫn giải:

Vì este no, đơn chức mạch hở

 

Mà m_{bình tăng} =  

→ 44x + 18x = 9,3

→ x = 0,15

Vậy 

Chọn B.

Ví dụ 3: Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp X gồm CH₃COOC₂H₃, C₂H₃COOCH₃ và (CH₃COO)₃C₃H₅ cần vừa đủ 17,808 lít khí O₂ (đktc) thu được 30,36 gam CO₂ và 10,26 gam H₂O. Lượng X trên phản ứng tối đa với x mol NaOH. Giá trị của x là

A. 0,18

B. 0,16

C. 0,12

D. 0,20

Hướng dẫn giải:

 

Bảo toàn nguyên tố oxi:  

→ n_O(este) + 2.0,795 = 2.0,69 + 0,57

→ n_O(este) = 0,36 mol

 

→ x = n_NaOH = n_-COO- = 0,18mol 

Chọn A.

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Đốt cháy hoàn toàn este no, đơn chức, mạch hở thu được 4,4 gam CO₂ và y mol H₂O. Giá trị của y là

A. 0,2.

B. 0,1.

C. 1,8

D. 0,5.

Câu 2: Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp hai este no, đơn chức, mạch hở cần dùng vừa đủ 30,24 lít khí O₂ (đktc), sau phản ứng thu được 48,4 gam khí CO₂. Giá trị của m là

A. 68,2

B. 25,0

C. 9,8

D. 43,0

Câu 3: Hỗn hợp X gồm ba chất có công thức là CH₂O₂, C₂H₄O₂, C₄H₈O₂. Đốt cháy hoàn toàn một lượng hỗn hợp X, thu được 0,8 mol H₂O và m gam CO₂. Giá trị của m là

A. 17,92

B. 70,40

C. 35,20

D. 17,60

Câu 4: Đốt cháy hoàn toàn 0,15 mol este thu được 19,8 gam CO₂ và 0,45 mol H₂O. Công thức phân tử este là

A. C₅H₁₀O₂

B. C₃H₆O₂

C. C₄H₈O₂

D. C₂H₄O₂

Câu 5: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol một este X (chứa C, H, O) đơn chức, mạch hở cần dùng vừa đủ V lít khí O₂ (đktc) thu được 6,72 lít khí CO₂ (đktc) và 3,6 gam H₂O. Giá trị của V là

A. 26,88

B. 4,48

C. 6,72

D. 13,44

Câu 6: Đun nóng m gam etyl axetat trong dung dịch NaOH dư thu được 8,2 gam muối. Mặt khác, đốt cháy hoàn toàn lượng este trên bằng O₂ dư thu được bao nhiêu mol CO₂?

A. 0,1 mol

B. 0,2 mol

C. 0,3 mol

D. 0,4 mol

Câu 7: Đun nóng este X đơn chức, mạch hở với NaOH thu được muối và ancol. Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol X thu được 8,96 lít khí CO₂ (đktc). X không có phản ứng tráng gương. Công thức cấu tạo của X là

A. HCOOCH₂CH=CH₂

B. CH₃COOCH₂CH=CH₂

C. CH₂=CHCOOCH₃

D. CH₃COOCH=CH₂

Câu 8: Đốt cháy hoàn toàn 7,8 gam este X thu được 11,44 gam CO₂ và 4,68 gam H₂O. Công thức phân tử của este là

A. C₄H₈O₄

B. C₄H₈O₂

C. C₂H₄O₂

D. C₃H₆O₂

Câu 9: Đốt cháy hoàn toàn 3,7 gam este no, đơn chức, mạch hở X thu được 3,36 lít khí CO₂ (đktc). Số đồng phân cấu tạo của este X là

A. 1

B. 4   

C. 3

D. 2

Câu 10: Đốt cháy hoàn toàn 14,3 gam este X cần vừa đủ 18,2 lít khí O₂ (đktc), thu được CO₂ và H₂O có số mol bằng nhau. Cho 14,3 gam X phản ứng vừa đủ với V ml dung dịch NaOH 0,5M. Giá trị của V là

A. 162,5.

B. 487,5.

C. 325,0.

D. 650,0.

ĐÁP ÁN THAM KHẢO

Câu 1	Câu 2	Câu 3	Câu 4	Câu 5	Câu 6	Câu 7	Câu 8	Câu 9	Câu 10
B	B	C	B	C	D	C	C	D	C

Phần 6: Các dạng bài toán thủy phân chất béo và cách giải

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Phương trình thủy phân

a) Thủy phân trong môi trường axit

Tỉ lệ mol                1                  3                         3                      1

b) Thủy phân trong môi trường bazơ (thường gặp NaOH) - phản ứng xà phòng hóa.

Tỉ lệ mol                 1                    3                     3                       1

+ ĐLBTKL: m _{chất béo} + m_NaOH pư = m_muối  + m _glixerol

+ 

+ M_glixerol = 92 (g/mol)

Lưu ý: Thủy phân chất béo luôn thu được glixerol.

2. Tên và khối lượng phân tử của một số axit béo và triglixerit thường gặp

+) Axit béo và chất béo no:

C₁₅H₃₁COOH: axit panmitic (M =256)          → (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅: tripanmitin (M=806)

C₁₇H₃₅COOH: axit stearic (M = 284)             → (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅: tristearin (M=890)

+) Axit béo và chất béo không no:

C₁₇H₃₃COOH: axit oleic (M=282)                →(C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅: triolein (M=884)     

C₁₇H₃₁COOH: axit linoleic (M=280)             → (C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅: trilinolein (M=878)

B. Ví dụ minh họa

Câu 1: Cho 0,1 mol tristearin ((C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅) tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol. Giá trị của m là

A. 27,6                                    

B. 4,6                             

C. 14,4                                    

D. 9,2

Hướng dẫn giải:

n_{chat beo} = n_glixerol = 0,1mol

m_glixerol = 0,1.92 = 9,2 mol

→ Chọn D

Câu 2: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,8 gam chất béo X cần vừa đủ dung dịch chứa 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12                         

B. 18,36                         

C. 19,04                         

D. 14,68

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng xảy ra:

Áp dụng ĐLBTKL: m_{chất béo} + m_NaOH pư = m _muối + m_glixerol

→ 17,8 + 0,06.40 = m_muối + 0,02.92

→ m_muối = 18,36 gam

→ Chọn B

Câu 3: Xà phòng hóa m gam trigixerit X cần dùng 600 ml dung dịch NaOH 1M thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1. Giá trị của m là

A. 172,0

B. 174,0

C. 176,8

D. 171,6

Lời giải:

n_NaOH = 0,6 mol

Thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1

→ Trigixerit X chứa 2 gốc oleic và 1 gốc panmitic

→ X có dạng: (C₁₇H₃₃COO)₂C₃H₅(C₁₅ H₃₁COO) M_X = 858 (g/mol)

→ m = 0,2.858 = 171,6 g

→ Chọn D

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Cho 17,8 gam tristearin vào dung dịch NaOH dư, đun nóng đến phản ứng hoàn toàn, cô cạn dung dịch thu được a gam xà phòng khan. Giá trị của a là

A. 19,18 gam        

B. 6,12 gam 

C. 1,84 gam          

D. 18,36 gam

Câu 2: Thủy phân hoàn toàn m gam chất béo bằng dung dịch NaOH, đun nóng thu được 9,2 gam glixerol và 91,8 gam muối. Giá trị của m là

A. 89                              

B. 101                                      

C. 85                              

D. 93

Câu 3: Xà phòng hóa hoàn toàn 178 gam tristearin trong dung dịch KOH thu được m gam kali stearat. Giá trị của m là

A. 200,8.                    

B. 183,6.                     

C. 211,6.                    

D. 193,2.

Câu 4: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 16,68 gam                  

B. 17,80 gam                           

C. 18,24 gam                           

D. 18,38 gam

Câu 5: Đun nóng chất béo cần vừa đủ 40kg dung dịch NaOH 15%, giá sử phản ứng xảy ra hoàn toàn. Khối lượng (kg) glixerol thu được là

A. 13,8                           

B. 4,6                             

C. 6,975                         

D. 9,2

Câu 6: Thuỷ phân hoàn toàn 0,1 mol một este X cần dùng vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 1M, thu được một ancol và 89 gam hỗn hợp muối của hai axit béo. Hai axit béo đó là

A. C₁₇H₃₅COOH và C₁₅H₃₁COOH                    

B. C₁₇H₃₁COOH và C₁₇H₃₅COOH

C. C₁₇H₃₃COOH và C₁₅H₃₁COOH                    

D. C₁₇H₃₅COOH và C₁₇H₃₃COOH

Câu 7: Xà phòng hóa hoàn toàn một trieste X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2g glixerol và 83,4 gam muối của một axit béo no Y. Y là:

A. axit axetic                            

B. axit panmitic              

C. axit oleic                    

D. Axit stearic

Câu 8: Thủy phân 265,2 gam chất béo tạo bởi axit béo trong dung dịch KOH đun nóng thu được 288 gam muối kali. Chất béo này có tên gọi là

A. tristearin                    

B. triolein                       

C. trilinolein                            

D. tripanmitin

Câu 9: Thủy phân hoàn toàn 444 gam một lipit thu được 46 gam glixerol và hai loại axit béo. Hai loại axit béo đó là

A. C₁₅H₃₁COOH và C₁₇H₃₅COOH

B. C₁₇H₃₃COOH và C₁₅H₃₁COOH

C. C₁₇H₃₁COOH và C₁₇H₃₃COOH

D. C₁₇H₃₃COOH và C₁₇H₃₅COOH

Câu 10: Đun nóng a gam chất béo X với NaOH dư, sau phản ứng thu được 4,6 gam glixerol, m gam muối oleat và 30,6 gam muối stearat. Giá trị của a và m lần lượt là

A. 15,2 gam và 44,4 gam.

B. 44,4 gam và 15,2 gam.

C. 44 gam và 12 gam

D. 57,4 gam và 15,2 gam

Đáp án tham khảo

1D

2A

3D

4B

5B

6A

7B

8B

9D

10A

Phần 7: Các dạng bài toán đốt cháy chất béo và cách giải

A. Phương pháp giải

1. Phản ứng đốt cháy

Tổng quát: 

                   1                                                        n        (n + 2 – 2k)           mol

Trong đó: k là độ bất bão hòa trong phân tử chất béo (k ≥ 3) và được xác định theo công thức:

2. Áp dụng một số định luật và công thức tính

- Áp dụng công thức đốt cháy hợp chất hữu cơ X có độ bất bão hòa k

- Định luật bảo toàn khối lượng cho phản ứng cháy

        

- Định luật bảo toàn nguyên tố

+ Số nguyên tử C trong hợp chất X = 

B. Ví dụ minh họa

Câu 1: Đốt cháy hoàn toàn m gam triglixerit cần 1,61 mol O₂ thu được 1,14 mol CO₂ và 1,06 mol H₂O. Cho 7,088 gam chất béo trên tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thì khối lượng muối tạo thành là

A. 7,648 gam.                  

B. 6,672 gam.                  

C. 7,312 gam.                  

D. 7,612 gam.

Hướng dẫn giải:

Áp dụng công thức:

n_CB = 0,02 mol

Áp dụng ĐLBTKL: 

→ m_CB = 17,72 gam → M_CB= 886 (g/mol)

Ứng với 7,088 gam chất béo    

→ n_glixerol = n_{chat beo} = 0,008 mol; n_NaOH = 3n_{chat beo} = 0,024 mol

Áp dụng ĐLBTKL: m_{chat beo} + m_NaOH =m_muối + m_glixerol

→ 7,088 + 0,024.40 = m_muối + 0,008.92

→ m_muối = 7,312 gam

→ Chọn C

Ví dụ 2: Đốt cháy hoàn toàn a gam triglixerit X cần vừa đủ 7,8 mol O₂ thu được 5,5 mol CO₂ và 5,2 mol H₂O. Mặt khác cho a gam X phản ứng với vừa đủ dung dịch Br₂. Số mol Br₂ tham gia phản ứng là

A. 0,2                              

B. 0,1                              

C. 0,4                              

D. 0,3

Hướng dẫn giải:

→ n_CB = 0,1 mol

Áp dụng công thức đốt cháy hợp chất hữu cơ X có độ bất bão hòa k

→ k = 4 → có 3π trong COO và 1π trong C=C

→ Chọn B

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Đốt cháy hoàn toàn m gam một triglixerit X cần dùng 1,61 mol O₂, thu được 1,14 mol CO₂ và 1,06 mol H₂O. Cho 26,58 gam X tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thì khối lượng muối tạo thành là

A. 18,28g                       

B. 27,14g                        

C. 27,42g                       

D. 25,02g

Câu 2: Đốt cháy hoàn toàn 17,72g một chất béo cần 1,61 mol O₂ thu được CO₂ và 1,06 mol H₂O. Mặt khác cho 26,58 gam chất béo này vào vừa đủ dd NaOH thì thu được lượng muối là

A. 18,56g                        

B. 27,42g                        

C. 27,14g                        

D. 18,28g

Câu 3: Đốt cháy hoàn toàn 1 mol chất béo, thu được lượng CO₂ và H₂O hơn kém nhau 6 mol. Mặt khác a mol chất béo trên tác dụng tối đa với 600 ml dung dịch Br₂ 1M. Giá trị của a là

A. 0,20.                            

B. 0,30.                                     

C. 0,18.                                     

D. 0,15.

Câu 4: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol triglixetit ta thu được 250,8 gam CO₂ và 90 gam H₂O. Mặt khác 0,1 mol X phản ứng vừa đủ với V lít dung dịch Br₂ 1M. Giá trị của V là

A. 0,7                              

B. 0,3                              

C. 0,5                              

D. 0,4

Câu 5: Hỗn hợp X gồm 2 triglixerit no. Đốt cháy hoàn toàn m gam X cần V lit oxi (đktc) thu được 34,272 lit CO₂ (đktc) và 26,46 gam H₂O. Giá trị của V là

A. 48,720.                                

B. 49,392.                               

C. 49,840.                                

D. 47,152.

Câu 6: Đốt cháy hoàn toàn a gam triglixerit X cần vừa đủ 3,26 mol O₂, thu được 2,28 mol CO₂ và 39,6 gam H₂O. Mặt khác, thủy phân hoàn toàn a gam X trong dung dịch NaOH, đun nóng, thu được dung dịch chứa b gam muối. Giá trị của b là

A. 40,40                  

B. 31,92                  

C. 35,60                  

D. 36,72

Câu 7: Thủy phân hoàn toàn triglixerit X trong dung dịch NaOH, thu được glixerol, natri stearat và natri oleat. Đốt cháy hoàn toàn m gam X cần vừa đủ 3,22 mol O₂, thu được H₂O và 2,28 mol CO₂. Giá trị m là

A. 32,24g.       

B. 30,12g.       

C. 35,44g.       

D. 33,74g

Câu 8: Khi cho chất béo X phản ứng với dung dịch Br₂ thì 1 mol X phản ứng tối đa với 4 mol Br₂. Đốt cháy hoàn toàn a mol X thu được b mol H₂O và V lít CO₂ (đktc). Biểu thức liên hệ giữa V với a, b là?

A. V = 22,4(b + 3a)

B. V = 22,4(b + 7a)

C. V = 22,4(4a – b)

D. V = 22,4(b + 6a)

Câu 9: Đốt cháy hoàn toàn m gam chất béo X (chứa triglixerit của axit stearic, axit panmitic và các axit béo tự do đó). Sau phản ứng thu được 13,44 lít CO₂ (đktc) và 10,44 gam nước. Xà phòng hóa m gam hỗn hợp X với hiệu suất 90% thì khối lượng glixerol thu được là

A. 2,484 gam.                 

B. 0,828 gam.                 

C. 1,656 gam.                 

D. 0,92 gam.

Câu 10: Đốt cháy hoàn toàn a gam triglixerit X cần vừa đủ 0,32 mol O₂ thu được 0,228 mol CO₂ và 0,208 mol H₂O. Mặt khác, cho a gam X vào 45 ml dung dịch hỗn hợp gồm NaOH 0,1M và KOH 0,1M sau phản ứng hoàn toàn cô cạn dung dịch thu được chất rắn chứa m gam muối khan. Giá trị của m là:

A. 3,768

B. 3,712

C. 2,808

D. 3,692

2. Đáp án tham khảo

1C

2B

3D

4C

5A

6D

7C

8D

9B

10D

Phần 8: Các dạng bài toán xác định công thức cấu tạo este, chất béo và cách giải

A. Phương pháp giải

Một số lưu ý khi làm bài tập:

- Áp dụng công thức tính độ bất bão hòa k

- Este đơn chức tạo bởi ancol đơn chức và axit đơn chức: RCOOR’ (R’   H)

- Este được tạo bởi ancol n chức và axit m chức: R_n(COO)_n.mR’_m

- Este no, đơn chức, mạch hở: C_nH_2nO₂ (n ≥ 2)

- Este không no, đa chức:  C_nH_2n-2kO_z

- Đốt cháy thu được  → este no, đơn chức, mạch hở.

- Este đơn chức sau thủy phân tạo 2 muối → este của phenol hoặc đồng đẳng của phenol.

- Sản phẩm sau thủy phân có khả năng làm mất màu nước brom → este chứa C=C.

- Sản phẩm sau thủy phân có khả năng tham gia phản ứng tráng gương 

→ este của axit fomic hoặc gốc rượu có C mang nối đôi gắn trực tiếp với nhóm cacboxyl: RCOOCH = CH - R' 

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Este X có công thức phân tử là C₄H₆O₂ khi thủy phân trong môi trường axit thu được ancol có khả năng làm mất màu nước brom. Công thức cấu tạo thu gọn của X là:

A. CH₃COO-CH=CH₂                       

B. HCOO-CH=CH-CH₃

C. HCOO-CH₂CH=CH₂                     

D. CH₂=CH-COOCH₃

Lời giải

→ Có 2 liên π kết trong đó 1πC=O và 1πC=C

+) Thu được ancol → C mang nối đôi không liên kết trực tiếp với O của COO.

+) Ancol thu được có khả năng làm mất màu brom → ancol chứa C=C

→ Chọn C

Ví dụ 2: Hóa hơi hoàn toàn 4,4 gam một este X mạch hở, thu được thể tích hơi bằng thể tích của 1,6 gam khí oxi (đo ở cùng điều kiện). Mặt khác, thủy phân hoàn toàn 11 gam X bằng dung dịch NaOH dư, thu được 10,25 gam muối. Công thức của X là

A. C₂H₅COOCH₃       

B. CH₃COOC₂H₅       

C. HCOOC₃H₇           

D. C₂H₅COOC₂H₅

Lời giải:

 = n_X = 0,05mol → M_X = 88g → C₄H₈O₂

Xét 11g X : n_X = 0,125 mol = n_RCOONa

→ M_RCOONa = R + 67 = 82g → R = 15(-CH₃)

→ X là CH₃COOC₂H₅

→ Chọn B

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Hợp chất hữu cơ X có CTPT C₉H₁₀O₂. Đun nóng X với dung dịch NaOH dư thu được hỗn hợp 2 muối. CTCT của X là

A. CH₃CH₂COOC₆H₅.    

B. CH₃COOCH₂C₆H₅.

C. HCOOCH₂CH₂C₆H₅. 

D. HCOOCH₂C₆H₄CH₃ 

Câu 2: Cho sơ đồ phản ứng:

Công thức cấu tạo của X thỏa mãn sơ đồ đã cho là

A. CH₂=CHCOOCH₃.                              

B. CH₃COOCH₂CH₃. 

C. HCOOCH₂CH₂CH₃.   

D. CH₃COOCH=CH₂.

Câu 3: Thuỷ phân este đơn chức X trong môi trường kiềm, sau phản ứng thu được dung dịch Y có khả năng tham gia phản ứng tráng bạc. X không là:

A. CH₃COOCH=CH₂.                              

B. HCOOCH=CH₂.

C. CH₃COOC(CH₃)=CH₂.                        

D. HCOOC(CH₃)=CH₂.

Câu 4: Este X hai chức mạch hở có công thức phân tử Từ X thực hiện các phản ứng sau:

Công thức cấu tạo của Y là

A. HOOC-CH=CH-COOH

B. HOOC-CH₂-CH₂-COOH

C. CH₂=CH-COOH

D. HOOC-CH₂-COOH

Câu 5: Thủy phân hoàn toàn 0,1 mol este đơn chức Y trong 145 ml dung dịch NaOH 1M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được ancol etylic và 10 gam chất rắn khan. Công thức cấu tạo của Y là

A. HCOOC₂H₅.                                                     

B. CH₃COOC₂H₅.

C. C₂H₅COOC₂H₅.                                                

D. C₂H₃COOC₂H₅.

Câu 6: Este đơn chức X có tỉ khối hơi so với CH₄ là 6,25. Cho 20 gam X tác dụng với 300 ml dung dịch KOH 1M (đun nóng). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 28 gam chất rắn khan. Công thức cấu tạo của X là

A. CH₃-CH₂-COO-CH=CH₂                     

B. CH₂=CH-COO-CH₂-CH₃.

C. CH₂=CH-CH₂- COO -CH₃.                  

D. CH₃-COO-CH=CH-CH₃.

Câu 7: Thủy phân hoàn toàn 0,1 mol este X bằng NaOH, thu được một muối của axit cacboxylic Y và 7,6g ancol Z. Chất Y có phản ứng tráng bạc, Z hòa tan được Cu(OH)₂ cho dung dịch màu xanh lam. Công thức cấu tạo của X là

A. HCOOCH₂CH₂CHOCOH.                   

B. HCOOCH₂CH(CH₃)OCOH.

C. CH₃COOCH₂CH₂OCOCH₃.                 

D. HCOOCH₂CHOCOCH₃.

Câu 8: Hỗn hợp Z gồm hai este X và Y tạo bởi cùng một ancol và hai axit cacboxylic kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng (MX<MY). Đốt cháy hoàn toàn m gam Z cần dùng 6,16 lít khí O₂ (đktc), thu được 5,6 lít khí CO₂ (đktc) và 4,5 gam H₂O. Công thức este X và giá trị của m tương ứng là

A. (HCOO)₂C₂H₄và 6,6                            

B. HCOOCH₃và 6,7

C. CH₃COOCH₃và 6,7                                                            

D. HCOOC₂H₅và 9,5

Câu 9: Đốt cháy hoàn toàn một lượng hỗn hợp M gồm ancol X, axit cacboxylic Y và este Z (đều no, đơn chức, mạch hở và Y, Z có cùng số nguyên tử cacbon) cần dùng vừa đủ (đktc), sinh ra (đktc). Công thức của Y là

A. HCOOH

B. CH₃CH₂COOH

C. CH₃CH₂CH₂COOH

D. CH₃COOH

Câu 10: Chia 26,4 gam este X làm hai phần bằng nhau:

Phần 1. Đem đốt cháy hoàn toàn thu được 13,44 lít CO₂ (đktc) và 10,8 gam nước

Phần 2. Cho tác dụng hết với 50 gam dung dịch NaOH 20%, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 16,3 gam chất rắn. Công thức cấu tạo thu gọn của X là:

A. C₂H₃COOCH₃                                                  

B. HCOOC₃H₇

C. CH₂=CHCOOCH₃                                            

D. CH₃COOC₂H₅

 Đáp án tham khảo

1A

2D

3C

4D

5B

6A

7B

8B

9D

10D