Với tóm tắt lý thuyết Hóa học lớp 12 Peptit và protein hay, chi tiết cùng với 16 câu hỏi trắc nghiệm chọn lọc có đáp án giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Hóa học lớp 12.

Hóa học 12 Bài 11: Peptit và protein

A. Lý thuyết Peptit và protein

PEPTIT

I. Khái niệm, phân loại

Bài giảng: Bài 11: Peptit và protein - Cô Nguyễn Thị Thu (Giáo viên VietJack)

1. Khái niệm

    - Liên kết của nhóm CO với nhóm NH giữa hai đơn vị α-amino axit được loại là liên kết peptit

    - Peptit là những hợp chất chứa từ 2 đến 50 gốc α-amino axit liên kết với nhau bằng các liên kết petit

2. Phân loại

    Các peptit được phân thành hai loại:

    a) Oligopeptit: gồm các peptit có từ 2 đến 10 gốc α - amino axit và được gọi tương ứng là đipeptit, tripeptit, …

    b) Polipeptit: gồm các peptit có từ 11 đến 50 gốc α - amino axit. Polipeptit là cơ sở tạo nên protein.

II. Cấu tạo, đồng phân, danh pháp

1. Cấu tạo

    Phân tử peptit hợp thành từ các gốc α - amino axit nối với nhau bởi liên kết peptit theo một trật tự nhất định: amino axit đầu N còn nhóm –NH₂, amino axit đầu C còn nhóm –COOH.

2. Đồng phân

    Nếu phân tử peptit chứa n gốc α-amino axit khác nhau thì số đồng phân loại peptit sẽ là n!

3. Danh pháp

    Tên của peptit được hình thành bằng cách ghép tên gốc axyl của các α-amino axit bắt đầu từ đầu N, rồi kết thúc bằng tên của axit đầu C (được giữ nguyên).

    Ví dụ:

    Glyxylalanyl valin (Gly – Ala – Val)

III. Tính chất vật lý

    Các peptit thường ở thể rắn, có nhiệt độ nóng chảy cao và dễ tan trong nước

IV. Tính chất hóa học

1. Phản ứng màu biure

    - Dựa vào phản ứng mẫu của biure: H₂N–CO–NH–CO–NH₂ + Cu(OH)₂ → phức chất màu tím đặc trưng

    - Amino axit và đipeptit không cho phản ứng này. Các tripeptit trở lên tác dụng với Cu(OH)₂ tạo phức chất màu tím

2. Phản ứng thủy phân

    - Điều kiện thủy phân: xúc tác axit hoặc kiềm và đun nóng

    - Sản phẩm: các α-amino axit

B. Protein

I. Khái niệm, phân loại

1. Đặc điểm

    - Protein là những polipeptit cao phân tử có phân tử khối từ vài chục nghìn đến vài triệu.

2. Phân loại

    - Protein được phân thành 2 loại:

       + Protein đơn giản: được tạo thành chỉ từ các α-amino axit

       + Protein phức tạp: được tạo thành từ các protein đơn giản kết hợp với các phân tử không phải protein (phi protein) như axit nucleic, lipit, cacbohiđrat...

II. Tính chất vật lý

1. Hình dạng:

    - Dạng sợi: như keratin (trong tóc), miozin (trong cơ), fibroin (trong tơ tằm)

    - Dạng cầu: như anbumin (trong lòng trắng trứng), hemoglobin (trong máu)

2. Tính tan: Protein hình sợi không tan, protein hình cầu tan

3. Sự đông tụ: Là sự đông lại của protein và tách ra khỏi dung dịch khi đun nóng hoặc thêm axit, bazơ, muối

III. Tính chất hóa học

1. Phản ứng thủy phân

    - Điều kiện thủy phân: xúc tác axit hoặc kiềm và đun nóng hoặc xúc tác enzim

    - Sản phẩm: các α-amino axit

2. Phản ứng màu

IV. Enzim và axit nuclei

1. Enzim

    Hầu hết có bản chất l protein, xc tc cho cc qu trình h a học đặc biệt là trong cơ thể sinh vật. Enzim được gọi là chất xúc tác sinh học và có đặc điểm:

       + Tính chọn lọc (đặc hiệu) cao: mỗi enzim chỉ xúc tác cho một phản ứng nhất định.

       + Hoạt tính cao: tốc độ phản ứng nhờ xúc tác enzim rất cao, gấp 10⁹ – 10¹¹ chất xúc tác hóa học.

2. Axit nucleic

    Axit nucleic là một polieste của axit photphoric và pentozơ:

       + Nếu pentozơ là ribozơ, axit nucleic kí hiệu ARN.

       + Nếu pentozơ là đeoxiribozơ, axit nucleic kí hiệu ADN.

       + Phân tử khối ADN từ 4 – 8 triệu, thường tồn tại ở dạng xoắn kép.

       + Phân tử khối ARN nhỏ hơn ADN, thường tồn tại ở dạng xoắn đơn.

    *Lưu ý

    Một số công thức hay dùng:

    a. Công thức phân tử của amin:

    - Amin đơn chức: C_xH_yN (y ≤ 2x + 3)

    - Amin đơn chức no: C_nH_2n+1NH₂ hay C_nH_2n+3N

    - Amin đa chức: C_xH_yN_t (y ≤ 2x + 2 + t)

    - Amin đa chức no: C_nH_2n+2-z(NH₂)_z hay C_nH_2n+2+zN_z

    - Amin thơm (đồng đẳng của anilin): C_nH_2n-5N (n ≥ 6)

    b. Công thức phân tử C_xH_yO₂N có các đồng phân cấu tạo mạch hở thường gặp:

    - Amino axit H₂N–R–COOH

    - Este của amino axit H₂N–R–COOR’

    - Muối amoni của axit ankanoic RCOONH₄ và RCOOH₃NR’

    - Hợp chất nitro R–NO₂

B. Trắc nghiệm Peptit và protein

Bài 1: Cho các phát biểu sau :

(a) Protein bị thủy phân khi đun nóng với dung dịch axit.

(b) Tripeptit có khả năng tham gia phản ứng màu biure.

(c) Trong phân tử Gly-Ala-Gly có chứa 3 liên kết peptit.

(d) Hợp chất H₂N-CH₂-CO-NH-CH₂-CH₂-COOH là đipeptit.

Trong các phát biểu trên, số phát biểu đúng là

A 4.    B. 3.    C. 1.    D. 2.

Bài 2: Đun nóng 14,6 gam Gly-Ala với lượng dư dung dịch HCl, thu được dung dịch chứa m gam muối. Giá trị của m là

A. 18,25.    B. 21,90.    C. 23,70.    D. 21,85.

Đáp án: C

 

Bảo toàn khối lượng ⇒ m = 14,6 + 0,1.18 + 0,2.36,5 = 23,7 gam

Bài 3: Đốt cháy hoàn toàn 6,6 gam Gly-Gly, hấp thụ toàn bộ sản phẩm cháy vào dung dịch Ca(OH)₂ dư, thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là

A. 20.     B. 10.     C.30.    D. 40.

Đáp án: A

⇒ n_CaCO3 = n_CO2 = 0,05.4 = 0,2 mol

⇒ m = 20 gam

Bài 4: Hỗn hợp X gồm chất Y (C₂H₈N₂O₄) và chất z (C₄H₈N₂O₃); trong đó, Y là muối của axit đa chức, Z là đipeptit mạch hở. Cho 25,6 gam X tác dụng với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được 0,2 mol khí. Mặt khác 25,6 gam X tác dụng với dung dịch HCl dư, thu được m gam chất hữu cơ. Giá trị của m là:

A. 20,15.    B. 31,30.    C. 23,80.    D. 16,95.

Đáp án: B

Y là NH₄OOC-COONH₄; Z là Gly- Gly

NH₄OOC-COONH₄ + 2 NaOH → NaOOC-COONa + 2NH₃↑ + 2H₂O

n_NH3 = 0,2 mol ⇒ n_NH4OOC-COONH₄ = 0,1 mol

m = 0,1. 90 + 0,2. (75 + 36,5) = 31,3 gam

Bài 5: Thủy phân hoàn toàn m gam hỗn hợp T gồm 3 peptit mạch hở X, Y và Z bằng dung dịch NaOH, thu được 22,55 gam hỗn hợp các muối natri của glyxin, alanin và valin. Mặt khác, nếu đốt cháy hoàn toàn m gam thì cần 17,64 lít khí oxi (đktc), thu được 0,8 gam H2O. Giá trị của m gần giá trị nào nhất sau đây ?

A. 16     B.13     C.14     D. 15

Đáp án: A

Bảo toàn khối lượng: m = 22,55 + 0,075.18 – 0,2.40 = 15,9 gam

Bài 6: Thủy phân hoàn toàn 13,02 gam tripeptit mạch hở X (được tạơ nên từ hai a-amino axit có cùng công thức dạng H₂NC_xH_yCOOH) bằng dung dịch NaOH dư, thu được 19,14 gam muối. Mặt khác thủy phân hoàn toàn 13,02 gam X bằng dung dịch HC1 dư, thu được m gam muối. Giá trị của m là

A. 19,59.    B. 21,75.     C. 15,18.    D. 24,75.

Bài 7: Đipeptit mạch hở X và tripeptit mạch hở Y đều được tạo nên từ một amino axit (no, mạch hở, trong phân từ chứa một nhóm -NH2 và một nhóm -COOH). Đốt cháy hoàn toàn 0,05 mol Y, thu được tổng khối lượng CO₂ và H₂O bằng 27,45 gam. Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol X, sản phẩm thu được cho lội từ từ qua nước vôi trong dư, tạo ra m gam kết tủa. Giá trị của m là:

A. 60.     B. 30.     C. 15.    D. 45.

Bài 8: Hợp chất nào sau đây thuộc loại đipeptit ?

A. H₂N-CH₂-CONH-CH₂-CO-NH-CH₂-COOH.

B. H₂N-CH₂-CO-NH-CH(CH₃)-COOH.

C. H₂N-CH₂-CH₂-CO-NH-CH₂-CH₂-COOH.

D. H₂N-CH₂-CH₂-CO-CH₂-COOH.

Bài 9: Thủy phân không hoàn toàn pentapeptit Gly-Ala-Val-Ala-Gly, thu được tối đa bao nhiêu đipeptit mạch hở chứa Gly ?

A. 1    B. 3    C. 2    D. 4

Bài 10: Đun nóng chất H₂N-CH₂-CONH-CH(CH₃)-CONH-CH₂-COOH trong dung dịch HCl (dư), sau khi các phản ứng kết thúc thu được sản phẩm là

A. H₂N-CH₂-COOH, H₂N-CH₂-CH₂-COOH.

B. H₃N+-CH₂-COOHCl-, H₃N+-CH₂-CH₂-C00HCl-.

C. ₃N+-CH₂-COOHCl-, H₃N+-CH(CH₃)-COOHCl-.

D. H₂N-CH₂-COOH, H₂N-CH(CH₃)-COOH.

A. 5.    B. 3.    C. 2.    D. 4.

Bài 12: Peptit nào sau đây không có phản ứng màu biure ?

A. Ala-Gly.    B. Ala-Ala-Gly-Gly.

C. Ala-Gly-Gly.    D. Gly-Ala-Gly.

Bài 13: Số đipeptit tối đa có thể tạo ra từ một hỗn hợp gồm alanin và glyxin là

A.4.    B. 1.    C. 3.    D. 2.

Bài 14: Phát biểu nào sau đây sai ?

A. Trong phân từ đipeptit mạch hở có hai liên kết peptit.

B. Tất cả các peptit đều có khả năng tham gia phản ứng thủy phân,

C. Tripeptit Gly-Ala-Gly có phản ứng màu biure với Cu(OH)₂.

D. Protein đorn giản được tạo thành từ các gốc a-amino axit.

Bài 15: Thủy phân 21,9 gam Gly-Ala trong dung dịch NaOH dư thu được m gam muối. Giá trị của m là

A.25,2.     B.31,2.    C. 27,9.     D. 30,9.

Đáp án: B

M_Gly-Ala = 75 + 89 -18 = 146;

m = m_Gly-Ma + m_Ala-Na = 0,15.(97+111) = 31,2 gam

Bài 16: Khi thủy phân hoàn toàn 500 gam protein X thì thu được 178 gam alanin. Nêu phân từ khối của X là 50 000 thì số mắt xích alanin trong phân tử X là

A. 100.     B. 178.    C. 500.    D. 200.