Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

A. KHỞI ĐỘNG

* Mục tiêu :

-  Kích thích học sinh hứng thú tìm hiểu bài mới

 -  Rèn luyện năng lực tư duy phê phán  cho học sinh.

*  Phương pháp:  trò chơi, gợi mở..

* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

Giáo viên đặt vấn đề qua bài học trước (Bài 5) các em đã biết vai trò quan trọng của Nitơ trong dinh dưỡng của thực vật. Vậy nguồn cung cấp Nitơ cho cây từ đâu? Và chuyển sang bài mới “Nitơ và đời sống thực vật” (Tiếp theo)

SP cần đạt sau khi kết thúc hoạt động:

Học sinh tập trung chú ý;

Suy nghĩ về vấn đề được đặt ra;

Tham gia hoạt động đọc hiểu để tìm câu trả lời của tình huống khởi động,

Từ cách nêu vấn đề gây thắc mắc như trên, giáo viên dẫn học sinh vào các hoạt động mới: Hoạt động hình thành kiến thức.

ĐVĐ: GV giới thiệu sơ lược chương trình sinh 12.

B: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

* Mục tiêu :

- Nêu được các nguồn Nitơ cung cấp cho cây.

- Nêu được các dạng Nitơ cây hấp thụ từ đất.

- Trình bày được các con đường cố định Nitơ và vai trò của quá trình cố định Nitơ bằng con đường          sinh học đối với thực vật và ứng dụng thực tiễn trong ngành trồng trọt.

- Nêu được mối liên hệ giữa liều lượng phân bón hợp lý với sinh trưởng và môi trường.

*  Phương pháp: Thuyết trình , phân tích, giảng bình

* Định hướng năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

- Nitơ là một trong những nguyên tố phổ biến nhất trong tự nhiên, tồn tại trong thạch quyển và khí quyển

GV treo tranh vẽ hình 6.1, giới thiệu tranh

- Trong khí quyển N₂  chiếm khoảng bao nhiêu phần trăm? Tồn tại ở những dạng nào? Cây có thể hấp thụ được không?

GV: ở rễ cây họ đậu có các VSV định đạm sống cộng sinh, chúng sử dụng đường của cây để có năng lượng thực hiện quá trình chuyển hoá N₂  thành NH₃ cây đồng hoá được

Trong thạch quyển- đất: là nguồn chủ yếu cung cấp nitơ cho cây.

- Nitơ trong đất tồn tại ở những dạng nào? Dạng nào cây hấp thụ được?

 Nitơ khoáng từ đất dưới dạng NH₄⁺  và NO₃^-

GV: Dạng NO₃^- dễ bị rửa trôi, còn NH₄⁺  được các hạt keo đất âm giữ lại trên bề mặt nên ít bị nước mưa rửa trôi đi, do đó rất có ý nhĩa đôí với cây.

Dạng nitơ hữu cơ, cây không hấp thu được trực tiếp.

- Vậy tại sao người ta vẫn bón phân xanh và phân chuồng vào đất cho cây?

Yêu cầu HS Qsát hình 6.1 và trả lời:

- Chỉ ra các con đường chuyển hoá nitơ hữu cơ thành nitơ khoáng (NH₄⁺  và NO₃^- )?

GV: Thực chất Q.Tr này diễn ra như sau:

- Q.Tr Amôn hoá:

+ Chất hữu cơ -----> RNH₂ + CO₂ + SP phụ

+ RNH₂  + H₂O ---->    ROH + NH₃

+ NH₃    +   H₂O ---->    NH₄⁺         + OH^-

-  QT nitrat hoá( oxi hóa sinh học):

 NH₃ (NH₄⁺) -------> NO₃^-

Q.Tr này gồm hai giai đoạn và có VK hoá hợp là Nitrosomonas và Nitrobacter:

2NH₃  + O₂   ^Nitrosomonas   HNO₂ +   H₂O

2HNO₂  + O₂      ^Nitrobacter   HNO₃

- Có biện pháp nào ngăn chặn sự mất nitơ theo con đường này không?

GV: Nguồn cung cấp nitơ thứ 2 cho cây là từ nitơ trong không khí. Vậy bằng cách nào cây sử dụng được nguồn nitơ này?

- Hãy chỉ ra trên hình vẽ con đường cố định nitơ phân tử? Sản phẩm của con đường này là gì?

Đó chính là con đường sinh học cố định nitơ..

- Vậy con đường sinh học cố định nitơ là gì? Sản phẩm của con đường này?

- Giả sử không có các VSV cố định nitơ thì điều gì sẽ xảy ra?

- VSV cố điịnh nitơ có những nhóm nào? Nhóm nào

có khả năng bẻ gãy liên kết cộng hoá trị bền vững giữa hai nguyên tử nitơ (N    N) để liên kết với hiđrô tạo ra NH₃ . Trong môi trường nước NH₃  chuyển thành NH₄⁺.

- Bón phân như thế nào là hợp lí?

- Có thể bón phân cho cây bằng những cáh nào? Cơ sở khoa học của các phương pháp đó?

Với PP bón qua lá chỉ thực hiện khi trời không mưa và không nắng quá; dung dịch phân bón phải có nồng độ các ion khoáng thấp.

- Điều gì sẽ xảy ra khi lượng phân bón vượt quá mức tối ưu?

HS quan sát tranh để khai thác kiến thức trong tranh. Kết hợp đọc thông tin trong SGK để trả lời câu hỏi.

- Dạng N₂ chiếm 80% cây không hấp thu được; Dạng NO và NO₂  là độc đối với TV.

- Nitơ tồn tại ở 2 dạng: Nitơ khoáng & Nitơ hữu cơ trong xác các sinh vật.

Cây H.thụ được dưới dạng NH₄⁺ và NO₃^-

- Phải nhờ các VSV đất khoáng hoá (biến nitơ hữu cơ thành nitơ khoáng) thành NH₄⁺  và NO₃^-  cây mới hấp thụ được.

- Nitơ hữu cơ  ^{vi sinh vật}   NH₄⁺      

- Quá trình nitrat:

               NH₄^{+   Nitrosomonas}   NO₂^{-  Nitrobacter}       NO₃^-

-  Đảm bảo độ thoáng cho đất, tạo môi trường có lượng O₂ cao để VSV yếm khí không hoạt động được.

- 5 ----> 6. SP là:

NH₃ (NH₄⁺)

Lượng nitơ trong đất sẽ cạn kiệt dần (VSV cố định nitơ có vai trò to lớn trong việc bù đắp lượng nitơ bị mất đi hàng năm)

HS quan sát hình 6.2: Rễ cây họ đậu.

Đúng loại, đủ số lượng và tỉ lệ các thành phần dinh dưỡng; đúng nhu cầu của giống, loài cây, phù hợp với thời kì sinh trưởng và phát triển của cây; điều kiện đất đai và thời tiết mùa vụ.

- Bón qua rễ, bón qua lá.

- Ảnh hưởng đến cây; đến nông phẩm; đến tính chất của đất và ảnh hưởng đến môi trường nước, môi trường không khí.

III/ NGUỒN CUNG CẤP NITƠ TỰ NHIÊN CHO CÂY.

1. Nitơ trong không khí.

- Ở dạng N₂ :Chiếm khoảng 80 %, nhưng cây không thể hấp thụ được (trừ cây họ đậu, do có các VSV sống cộng sinh ở các nốt sần trên rễ cây có khả năng chuyển hóa N₂  thành NH₃).

- Ở dạng NO và NO₂ : độc hại đối với TV

2. Nitơ trong đất.

- Là nguồn chủ yếu cung cấp nitơ cho cây.

- Nitơ tồn tại ở 2 dạng:

+ Nitơ khoáng (nitơ vô cơ) trong các muối khoáng (Cây HT được dưới dạng NH₄⁺ và NO₃^-)

+ Nitơ hữu cơ trong xác các sinh vật ( Cây không hấp thụ được trực tiếp, phải nhờ VSV đât khoáng hoá thành NH₄⁺  và NO₃^- )

IV/ QÚA TRÌNH CHUYỂN HOÁ NITƠ TRONG ĐẤT VÀ CỐ ĐỊNH NITƠ.

1. Quá trình chuyển hoá nitơ trong đất.

- Nitơ hữu cơ  ^{vi sinh vật}   NH₄⁺      

- Quá trình nitrat:

NH₄^{+  Nitrosomonas} NO₂^{- Nitrobacter}       NO₃^-

- Q.Tr Amôn hoá:

+ Chất hữu cơ -----> RNH₂ + CO₂ + SP phụ

+ RNH₂  + H₂O ---->    ROH + NH₃

+ NH₃    +   H₂O ---->    NH₄⁺         + OH^-

-  QT nitrat hoá( oxi hóa sinh học NH₃ (NH₄⁺) -------> NO₃^-):

Q.Tr này gồm hai giai đoạn và có VK hoá hợp là Nitrosomonas và Nitrobacter:

2NH₃  + O₂   ^Nitrosomonas   HNO₂ +   H₂O

2HNO₂  + O₂      ^Nitrobacter   HNO₃

Trong đất còn xảy ra Q.Tr chuyển hoá NO₃^- thành N ₂  do các VSV kị khí thực hiện.

 2. Quá trình cố định nitơ phân tử.

- Là Q.Tr  liên kết giữa N₂ và H₂ để hình thành nên NH₃

- Con đường này được thực hiện bởi các vi sinh vật cố định nitơ (được gọi là con đường sinh học cố định nitơ)

- VSV cố định nitơ gồm 2 nhóm: + Nhóm VSV sống tự do: VK lam

+ Nhóm VSV sống cộng sinh: VK Rhizobium tạo nốt sần sống cộng sinh ở rễ cây họ Đậu.

Do trong cơ thể của  nhóm VSV này có loại enzim đặc biệt: Nitrôgenaza.

V/ PHÂN BÓN VỚI NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG.

1. Bón phân hợp lí và năng suất cây trồng.

Để cây trồng có năng suất cao phải bón phân hợp lí: đúng loại, đủ số lượng và tỉ lệ các thành phần dinh dưỡng; đúng nhu cầu của giống, loài cây, phù hợp với thời kì sinh trưởng và phát triển của cây; điều kiện đất đai và thời tiết mùa vụ.

2. Các phương pháp bón phân.

- Bón qua rễ (Bón vào đât): Gồm bón lót và bón thúc.

- Bón qua lá:

3. Phân bón và môi trường.

 - Ảnh hưởng đến cây; đến nông phẩm; đến tính chất của đất và ảnh hưởng đến môi trường nước, môi trường không khí.

(Xem thêm SGK)

_ Tích hợp Mt: Thói quen sử dụng phân bón dựa trên cơ sở khoa học, tránh lóng phớ, thất thoỏt.

- Bảo vệ và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyờn thiờn nhiờn đất, nước, không  khí.