Phong cách

ngôn ngữ

Đặc điểm nhận diện

1

Phong cách ngôn ngữ

khoa học

Dùng trong những văn bản thuộc lĩnh vực nghiên cứu, học tập và phổ biến 

khoa học, đặc trưng cho các mục đích diễn đạt chuyên môn sâu

2

Phong cách ngôn ngữ

báo chí (thông tấn)

Kiểu diễn đạt dùng trong các loại văn bản thuộc lĩnh vực truyền thông của xã

hội về tất cả các vấn đề thời sự.

3

Phong cách ngôn ngữ

chính luận

Dùng trong lĩnh vực chính trị - xã hội, người giao tiếp thường bày tỏ chính

kiến , bộc lộ công khai quan điểm tư tưởng, tình cảm của mình với những vấn

đề thời sự nóng hổi của xã hội

4

Phong cách ngôn ngữ

nghệ thuật

-Dùng chủ yếu trong tác phẩm văn chương, không chỉ có chức năng thông tin

mà còn thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người; từ ngữ trau chuốt, tinh 

luyện...

5

Phong cách ngôn ngữ

hành chính

-Dùng trong các văn bản thuộc lĩnh vực giao tiếp điều hành và quản lí xã hội.

6

Phong cách ngôn ngữ

sinh hoạt

- Sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp hàng ngày, mang tính tự nhiên, thoải mái

và sinh động, ít trau chuốt…trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm trong giao

tiếp với tư cách cá nhân.

Phương thức

Đặc điểm nhận diện

Thể loại

Tự sự

Trình bày các sự việc (sự kiện) có quan hệ nhân quả dẫn đến kết

quả. (diễn biến sự việc)

- Tác phẩm văn học nghệ

thuật (truyện, tiểu 

thuyết)

Miêu tả

Tái hiện các tính chất, thuộc tính sự vật, hiện tượng, giúp con 

người cảm nhận và hiểu được chúng.

- Văn tả cảnh, tả người,

vật...

- Đoạn văn miêu tả trong

tác phẩm tự sự.

Biểu cảm

Bày tỏ trực tiếp hoặc gián tiếp tình cảm, cảm xúc của con người tr

ước những vấn đề tự nhiên, xã hội, sự vật...

- Điện mừng, thăm hỏi,

chia buồn

- Tác phẩm văn học: thơ

trữ tình, tùy bút.

Thuyết minh

Trình bày thuộc tính, cấu tạo, nguyên nhân, kết quả có ích hoặc 

có hại của sự vật hiện tượng, để người đọc có tri thức và có thái

độ đúng đắn với chúng.

- Thuyết minh sản phẩm

- Giới thiệu di tích, thắng

cảnh, nhân vật

- Trình bày tri thức và 

phương pháp trong khoa

học.

Nghị luận

Trình bày ý kiến đánh giá, bàn luận, trình bày tư tưởng, chủ 

trương quan điểm của con người đối với tự nhiên, xã hội, qua các 

luận điểm, luận cứ và lập luận thuyết phục.

- Cáo, hịch, chiếu, biểu.

- Xã luận, bình luận, lời

kêu gọi.

- Sách lí luận.

- Tranh luận về một vấn 

đề chính trị, xã hội, văn 

hóa.

Hành chính –

công vụ

- Trình bày theo mẫu chung và chịu trách nhiệm về pháp lí các ý

kiến, nguyện vọng của cá nhân, tập thể đối với cơ quan quản lí.

- Đơn từ

- Báo cáo

- Đề nghị

TT

Thao tác lập luận

Đặc điểm nhận diện

1

Giải thích

Giải thích là vận dụng tri thức để hiểu vấn đề nghị luận một cách rõ ràng và giúp người 

khác hiểu đúng ý của mình.

2

Phân tích

Phân tích là chia tách đối tượng, sự vật hiện tượng thành nhiều bộ phận, yếu tố nhỏ để đi

sâu xem xét kĩ lưỡng nội dung và mối liên hệ bên trong của đối tượng.

3

Chứng minh

Chứng minh là đưa ra những cứ liệu – dẫn chứng xác đáng để làm sáng tỏ một lí lẽ một ý

kiến để thuyết phục người đọc người nghe tin tưởng vào vấn đề. ( Đưa lí lẽ trước - Chọn

dẫn chứng và đưa dẫn chứng. Cần thiết phải phân tích dẫn chứng để lập luận CM thuyết 

phục hơn. Đôi khi thuyết minh trước rồi trích dẫn chứng sau.)

4

Bác bỏ

Bác bỏ là chỉ ra ý kiến sai trái của vấn đề trên cơ sở đó đưa ra nhận định đúng đắn và bảo vệ ý kiến lập trường đúng đắn của mình.

5

Bình luận

Bình luận là bàn bạc đánh giá vấn đề, sự việc, hiện tượng… đúng hay sai, hay / dở; tốt /

xấu, lợi / hại…; để nhận thức đối tượng, cách ứng xử phù hợp và có phương châm hành

động đúng.

6

So sánh

So sánh là một thao tác lập luận nhằm đối chiếu hai hay nhiều sự vật, đối tượng hoặc là c

ác mặt của một sự vật để chỉ ra những nét giống nhau hay khác nhau, từ đó thấy được

giá trị của từng sự vật hoặc một sự vật mà mình quan tâm.

Hai sự vật cùng loại có nhiều điểm giống nhau thì gọi là so sánh tương đồng, có nhiều 

điểm đối chọi nhau thì gọi là so sánh tương phản.

Biện pháp tu từ

Hiệu quả nghệ thuật (Tác dụng nghệ thuật)

So sánh

Giúp sự vật, sự việc được miêu tả sinh động, cụ thể tác động đến trí tưởng tượng, gợi hình 

dung và cảm xúc

Ẩn dụ

Cách diễn đạt mang tính hàm súc, cô đọng, giá trị biểu đạt cao, gợi những liên tưởng ý nhị,

sâu sắc.

Nhân hóa

Làm cho đối tượng hiện ra sinh động, gần gũi, có tâm trạng và có hồn gần với con người

Hoán dụ

Diễn tả sinh động nội dung thông báo và gợi những liên tưởng ý vị, sâu sắc

Điệp từ/ngữ/

cấu trúc

Nhấn mạnh, tô đậm ấn tượng – tăng giá trị biểu cảm, tạo âm hưởng nhịp điệu cho câu văn,

câu thơ.

Nói giảm

Làm giảm nhẹ đi ý muốn nói (đau thương, mất mát) nhằm thể hiện sự trân trọng

Thậm xưng

Tô đậm, phóng đại về đối tượng

Câu hỏi tu từ

Bộc lộ, xoáy sâu cảm xúc (có thể là những băn khoăn, ý khẳng định…)

Đảo ngữ

Nhấn mạnh, gây ấn tượng sâu đậm về phần được đảo lên

Đối

Tạo sự cân đối, đăng đối hài hòa

Im lặng

Tạo điểm nhấn, gợi sự lắng đọng cảm xúc

Liệt kê

Diễn tả cụ thể, toàn diện nhiều mặt

Các phép liên kết

Đặc điểm nhận diện

Phép lặp từ ngữ

Lặp lại ở câu đứng sau những từ ngữ đã có ở câu trước

Phép liên tưởng (đồng nghĩa / trái nghĩa)

Sử dụng ở câu đứng sau những từ ngữ đồng nghĩa/ trái nghĩa hoặc cùng

trường tư tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước

Phép thế

Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế các từ ngữ

đã có ở câu trước

Phép nối

Sử dụng ở câu sau các từ ngữ biểu thị quan hệ (nối kết)với câu trước

STT

Các dạng bài, câu hỏi

thường gặp

Phương pháp giải

Cách lựa chọn phương án đúng

Cách trình bày

1

Phong cách ngôn ngữ

Căn cứ vào nội dung văn bản và ghi chú

phía dưới văn bản

Cần nắm chắc đặc trưng cơ bản của từng

phong cách ngôn ngữ

Trả lời ngắn gọn tên của phong

cách ngôn ngữ

2

Phương thức biểu đạt

- Xác định phương thức biểu đạt chính 

trong văn bản : chỉ nêu một phương thức

biểu đạt chính

- Xác định các phương thức biểu đạt trong

văn bản : nêu từ hai phương thức biểu 

đạt trở lên.

Để xác định phương thức biểu đạt, cần 

căn cứ vào nội dung, mục đích của văn

bản. Cần nắm chắc các dấu hiệu nhận 

biết của từng phương thức

Trả lời ngắn gọn tên của phương

thức biểu đạt

3

Các phép liên kết

Căn cứ vào các từ liên kết và dấu hiệu

đặc trưng của từng phép liên kết đã học.

-Trả lời phép liên kết và nêu cụ 

thể từ ngữ liên kết

4

Các thao tác lập luận

Dựa vào dấu hiệu đặc trưng của từng 

thao tác lập luận để xác định phương án

trả lời đúng.

Trả lời tên thao tác lập luận và 

nêu biểu hiện cụ thể từ ngữ hoặc

ý của thao tác

5

Các biện pháp tu từ

Nắm chắc khái niệm của từng biện pháp 

tu từ để xác định đó là biện pháp tu từ

nào? Qua đó thấy được về mặt nội dung 

đoạn trích viết về ai/ cái gì, như thế nào.

Về mặt hình thức biện pháp làm cho câu

văn trở lên sinh động hấp dẫn ấn tượng

hơn...

Trả lời tên biện pháp tu từ và nêu

cụ thể từ ngữ liên quan đến phép

tu từ đó

6

Nội dung chính

Xác định nội dung chính của văn bản/ Văn

bản đề cập đến điều gì?/ Hãy xác định

chủ đề của văn bản, Tình cảm, cảm xúc 

của tác giả được thể hiện trong văn bản

Căn cứ vào :

- Câu chủ đề ở đầu hoặc cuối văn bản.

- Những cụm từ lặp đi lặp lại nhiều lần

- Nhan đề của văn bản

* Đối với văn bản phi nghệ thuật

(khoa học, báo chí,...): xác định 

từ then chốt, câu chủ đề 

- liên kết thông tin 

- khái quát thông tin

- xác định nội dung chính        

* Đối với văn bản nghệ thuật: 

chú ý đến ý nghĩa những hình

ảnh, từ ngữ đắt, câu hay, nhân

vật, chi tiết đặc sắc, giọng điệu 

của văn bản,..--> xác định chủ 

đề

=>Nêu ngắn gọn, chính xác, bao

quát vấn đề chính

7

Đặt nhan đề

Căn cứ vào :

- Câu chủ đề ở đầu hoặc cuối văn bản.

- Những cụm từ lặp đi lặp lại nhiều lần

Nhan đề ngắn gọn, bao quát vấn

đề chính của văn bản.

8

Từ bài đọc hiểu trên anh

( chị ) rút ra cho bản 

thân mình một bài học 

sâu sắc nhất/ một thông

điệp ý nghĩa nhất.

Nên rút ra thông điệp có tầm khái quát 

nhất chứ đừng rút thông điệp quá ngắn

gọn, quá cá nhân.

- Thông điệp sâu sắc nhất đối với

tôi là…

- Theo tôi đây là thông điệp ý 

nghĩa nhất vì nó cho tôi thấy … 

hoặc nó cho tôi nhận ra rằng …

-Khẳng định thông điệp này 

không chỉ có ý nghĩa với riêng tôi

mà chắc chắn còn có ý nghĩa với

tất cả mọi người.

9

Anh ( chị) suy nghĩ thế

nào về …

Anh (chị) hiểu như thế 

nào về  …

Xác định nhận định này đúng hay sai, 

mình tán thành hay không tán thành rồi 

nêu ra một vài ý kiến quan niệm của cá 

nhân để lí giải một cách hợp lý nhất.

Theo tôi vấn đề này có ý nghĩa

như sau …

10

Tại sao tác giả lại nói …

Xác định câu trả lời dựa trên 3 căn cứ:

- Vì theo tác giả … ( những ý tác giả đã 

nêu trong tác phẩm)

- Vì theo bản thân … ( suy nghĩ của bản 

thân về vấn đề)

- Lật ngược lại vấn đề ( nếu không như 

vậy thì sao …)

Theo tôi tác giả nói như vậy vì …