Câu 1 trang 55 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc câu thơ, câu văn sau và thực hiện yêu cầu:

a.

Thân dừa bạc phếch tháng năm

Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao.

Trần Đăng Khoa

b. Mặt trời còn khuất sau quả đồi, ảnh một vùng hồng lên nền trời xanh biếc.

Thạch Lam

– Từ "quả" trong câu nào được dùng với nghĩa gốc, từ "quả" trong câu nào được dùng với nghĩa chuyển?

– Tìm thêm 1 – 2 nghĩa chuyển của từ “quả”.

– Đặt câu có từ "quả" với mỗi nghĩa chuyển tìm được.

Lời giải:

- Từ “quả” trong câu a được dùng với nghĩa gốc. Từ “quả” trong câu b được cùng với nghĩa chuyển.

- 1 - 2 nghĩa chuyển của từ “quả”:

+ kết quả (nói tắt)

- Kết quả của trận đấu là đội A thắng.

Câu 2 trang 55 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tra từ điển đề tìm nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ “mặt”, “chân”.

Lời giải:

- Mặt:

+ Nghĩa gốc: phần phía trước, từ trán đến cằm của người, hay phần phía trước của đầu con thú, nơi có các bộ phận như mắt, mũi, mồm.

+ Nghĩa chuyển: phần phẳng ở phía trên hoặc phía ngoài của vật, phân biệt với phần bên dưới hoặc bên trong.

+ Nghĩa chuyển: phần được trừu tượng hoá khỏi chỉnh thể để xem xét, phân biệt với phần đối lập hoặc những phần còn lại...

- Chân:

+ Nghĩa gốc: bộ phận dưới cùng của cơ thể người hay động vật, dùng để đi, đứng, chạy, nhảy, v.v.

+ Nghĩa chuyển: bộ phận dưới cùng của một số đồ dùng, có tác dụng đỡ cho các bộ phận khác.

+ Nghĩa chuyển: phần dưới cùng của một số vật, tiếp giáp và bám chặt vào mặt nền.

Câu 3 trang 55 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Viết 3 – 4 câu là một cảnh đẹp thiên nhiên, trong đó có sử dụng từ “mặt” hoặc từ “chân” được dùng với nghĩa chuyển.

Gợi ý:

Lời giải:

     Con sông của quê hương tôi thật êm đềm và đẹp đẽ. Quanh năm, nước sông vẫn đỏ nặng phù sa đã cung cấp dinh dưỡng cho cánh đồng quê tôi. Buổi sáng, dòng sông như một dải lụa đào thướt tha. Trưa về, nắng đổ xuống làm mặt sông lấp loáng một màu nắng chói chang. Hoàng hôn buông xuống, mặt sông lại nhuộm màu hồng rực. Đến tối, ông trăng tròn vành vạnh nhô lên khỏi rặng tre in bóng xuống mặt sông lung linh. Con sông đã gắn bó với đời sống của người dân nơi đây. Nó đã trở thành người bạn tri kỉ của quê hương, xóm làng. Tôi yêu biết bao con sông của quê hương. Vì vậy, tôi sẽ cố gắng giữ gìn và bảo vệ dòng sông quê hương.