Với tóm tắt lý thuyết Sinh học lớp 11 Bài 26: Sinh sản ở động vật sách Chân trời sáng tạo hay, chi tiết cùng với bài tập trắc nghiệm chọn lọc có đáp án giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Sinh học 11.

Sinh học lớp 11 Bài 26: Sinh sản ở động vật

A. Lý thuyết Sinh học 11 Bài 26: Sinh sản ở động vật

I. Sinh sản vô tính

1. Phân đôi

– Cơ thể mẹ bị phân đôi tạo thành hai cơ thể con có kích thước gần bằng nhau. 

– Hình thức này gặp ở đa số các động vật nguyên sinh như trùng roi, trùng giày, amip và một số động vật đa bào bậc thấp như giun dẹp, hải quỳ.

2. Nảy chồi

– Cơ thể con xuất phát từ chồi mọc ra từ cơ thể mẹ. Cơ thể con có thể tách khỏi cơ thể mẹ hoặc vẫn dính liền với cơ thể mẹ tạo thành quần thể (san hô). 

– Hình thức này gặp ở một số động vật thuộc ngành Bọt biển và Ruột khoang (san hô, thuỷ tức,...).

3. Phân mảnh

– Cơ thể mẹ bị phân thành hai hoặc nhiều mảnh, mỗi mảnh tái sinh các phần đã mất tạo thành cơ thể hoàn chỉnh. 

– Hình thức này gặp ở bọt biển, giun nhiều tơ, hải tiêu, sao biển,...

4. Trinh sinh

– Trinh sinh là hình thức sinh sản vô tính khi trứng phát triển thành cơ thể con mà không qua thụ tinh. 

– Cơ thể con sinh ra bằng hình thức trinh sinh có bộ nhiễm sắc thể đơn bội (ở ong, kiến, mối) hoặc lưỡng bội (ở rồng Komodo, cá mập đầu búa, cá răng cưa).

– Các loài sinh sản trinh sinh thường xen kẽ với sinh sản hữu tính. 

II. Sinh sản hữu tính

1. Quá trình hình thành tinh trùng và trứng

Khi động vật đến giai đoạn trưởng thành, các tế bào sinh dục sơ khai chuyển sang giai đoạn chín và thực hiện quá trình giảm phân để hình thành giao tử (n). Quá trình sinh tinh và sinh trứng được mô tả ở 

2. Quá trình thụ tinh

Có rất nhiều tinh trùng tiếp cận trứng, tiết enzyme để phá vỡ màng trứng, nhưng chỉ có một tinh trùng thụ tinh cho trứng, chúng giải phóng nhân đơn bội (n) và hợp nhất với nhân của trứng để tạo hợp tử. Có hai hình thức thụ tinh:

– Thụ tinh ngoài

– Thụ tinh trong

3. Sự phát triển phôi thai

– Sau khi hợp tử hình thành, tiến hành phân chia (nguyên phân) liên tục để tạo thành phôi và phân hoá dần thành các cơ quan để tạo thành cơ thể hoàn chỉnh. 

– Quá trình phát triển của phôi thai có thể diễn ra trong trứng (bò sát, chim,...) hoặc trong tử cung (thủ có nhau), thời gian phát triển của phôi thai tuỳ thuộc vào từng loài.

4. Sự đẻ

– Động vật đẻ trứng

– Động vật đẻ trứng thai (noãn thai sinh)

– Động vật đẻ con

III. Điều hòa sinh sản ở động vật

1. Cơ chế điều hoà sinh tinh

– Quá trình sinh tinh ở động vật được điều hoà bởi hệ thần kinh và các hormone sinh dục đực. 

– Các hormone này tác động theo hai chiều, kích thích và ức chế ngược (liên hệ ngược). 

– Các kích thích từ môi trường được cơ quan thần kinh tiếp nhận và điều khiển cơ thể tổng hợp hormone sinh dục đực, các hormone này kích thích tinh hoàn sản sinh ra tinh trùng. 

– Khi hàm lượng hormone sinh dục đực tăng cao sẽ gây ức chế quá trình sinh tinh trùng.

2. Cơ chế điều hoà sinh trứng

– Ở động vật, quá trình sinh trứng diễn ra ở một giai đoạn nhất định, từ lúc cơ thể trưởng thành cho đến thời kì mãn dục và diễn ra theo chu kì. 

– Quá trình sinh trứng ở động vật được điều hoà bởi hệ thần kinh và các hormone sinh dục cái. Các hormone này tác động theo hai chiều, kích thích và ức chế ngược. 

– Trong mỗi chu kì, các kích thích từ môi trường được cơ quan thần kinh tiếp nhận và điều khiển cơ thể tổng hợp hormone sinh dục cái, các hormone này kích thích quá trình trứng chín và rụng. 

– Khi hàm lượng hormone sinh dục cái tăng cao sẽ gây ức chế quá trình sinh trứng.

IV. Điều khiển sinh sản ở động vật

1. Điều khiển thay đổi số con

– Kích thích trứng chín và rụng

– Thay đổi các yếu tố môi trường

– Nuôi cấy phôi

– Thụ tinh nhân tạo

2. Điều khiển giới tính theo nhu cầu

Trong chăn nuôi, có thể sử dụng các biện pháp để điều khiển giới tính của vật nuôi theo nhu cầu của con người.

– Sử dụng kĩ thuật lọc, li tâm, điện di để tách riêng tinh trùng X và Y.

– Sử dụng hormone nhân tạo, lai tạo để sản xuất cá rô phi siêu đực. 

V. Sinh đẻ có kế hoạch ở người

1. Khái niệm

Sinh đẻ có kế hoạch là chủ động về số con, thời điểm sinh con và khoảng cách sinh con sao cho phù hợp với việc nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.

2. Các biện pháp tránh thai

– Dựa vào cơ chế thụ tinh, thụ thai, có thể phân các biện pháp tránh thai thành ba nhóm:

+ Ngăn không cho trứng chín và rụng: sử dụng các loại thuốc tránh thai.

+ Ngăn không cho tinh trùng gặp trứng: sử dụng bao cao su, xuất tinh ngoài, triệt sản, tính vòng kinh,...

+ Ngăn không cho trứng đã thu tinh làm tổ ở tử cung: sử dụng viên tránh thai khẩn cấp, dụng cụ tử cung.

– Mỗi biện pháp tránh thai đều có ưu, nhược điểm và hiệu quả tránh thai khác nhau. Cần tìm hiểu kĩ mỗi biện pháp và đi khám để được bác sĩ tư vấn cụ thể.

- Nạo phá thai không được coi là biện pháp sinh đẻ có kế hoạch.

- Việc chủ động sử dụng các biện pháp tránh thai giúp phụ nữ hạn chế mang thai ngoài ý muốn và nạo phá thai, góp phần nâng cao chất lượng dân số, sức khoẻ sinh sản cho người dân.

B. Bài tập trắc nghiệm Sinh học 11 Bài 26: Sinh sản ở động vật

Câu 1 : Testosterone nồng độ cao sẽ

A. ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

B. ức chế tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH

C. kích thích tuyến yên và vùng dưới đồi tăng tiết GnRH, FSH và LH

D. ức chế vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

Đáp án : A

Phương pháp giải :

Testosterone nồng độ cao sẽ ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

Câu 2 : Sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể

A. sinh ra một hay nhiều cá thể giống hoặc khác mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng

B. luôn xinh ra nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng

C. sinh ra một hay nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng

D. luôn sinh ra chỉ một cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng

Đáp án : C

Phương pháp giải :

Sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể sinh ra một hay nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng

Câu 3 : Tại sao thời kỳ mang thai không có trứng chín và rụng?

A. Vì khi nhau thai được hình thành thì thể vàng tiết ra hoocmon progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

B. Vì khi nhau thai được hình thành sẽ tiết ra hóc môn kích dục nhau thai (HCG) duy trì thể vàng tiết ra hoocmon progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

C. Vì khi nhau thai được hình thành sẽ tiết ra hoocmôn kích dục nhau thai ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

D. Vì khi nhau thai được hình thành sẽ duy trì thể vàng tiết ra hoocmon progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

Đáp án : A

Phương pháp giải :

Thời kỳ mang thai không có trứng chín và rụng vì: khi nhau thai được hình thành thì thể vàng tiết ra hoocmon progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

Câu 4 : Điều không đúng với sinh sản vô tính ở động vật là

A. cá thể có thể sống độc lập, đơn lẻ vẫn sinh sản bình thường

B. đảm bảo sự ổn định về mặt di truyền qua các  thế hệ cơ thể

C. tạo ra số lượng lớn con cháu trong thời gian ngắn

D. có khả năng thích nghi cao với sự thay đổi của điều kiện môi trường

Đáp án : D

Phương pháp giải :

Điều không đúng với sinh sản vô tính ở động vật là có khả năng thích nghi cao với sự thay đổi của điều kiện môi trường

Câu 5 : Trong cơ chế điều hòa sinh trứng FSH kích thích

A. phát triển nang trứng

B. tuyến yên tiết hoocmon

C. nang trứng chín và rụng trứng, hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng

D. dạ con phát triển chuẩn bị cho hợp tử làm tổ

Đáp án : A

Phương pháp giải :

Trong cơ chế điều hòa sinh trứng FSH kích thích phát triển nang trứng

Câu 6 : Khi nói về hình thức trinh sản trinh sinh, chỉ ra phát biểu sai:

A. Không cần sự tham gia của giao tử đực

B. Xảy ra ở động vật bậc thấp

C. Chỉ sinh ra những cá thể mang giới tính đực

D. Không có quá trình giảm phân

Đáp án : D

Phương pháp giải :

Khi nói về hình thức trinh sản trinh sinh, phát biểu không có quá trình giảm phân là sai

Câu 7 : Điều không đúng khi nói về hình thức thụ tinh ở động vật là

A. thụ tinh ngoài là sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái diễn ra bên ngoài cơ thể con cái

B. thụ tinh ngoài là sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái diễn ra bên trong cơ thể con cái

C. thụ tinh trong làm tăng tỷ lệ sống sót của con non

D. thụ tinh ngoài làm tăng hiệu quả thụ tinh

Đáp án : D

Phương pháp giải :

Điều không đúng khi nói về hình thức thụ tinh ở động vật là thụ tinh ngoài làm tăng hiệu quả thụ tinh

Câu 8 : Sinh sản vô tính ở động vật có các hình thức nào sau đây?

A. Phân đôi, nảy chồi, phân mảnh, tái sinh

B. Phân đôi, nảy chồi, phân mảnh, trinh sinh

C. Phân đôi, tái sinh, bào tử, sinh dưỡng

D. Phân đôi, tiếp hợp, phân mảnh, tái sinh

Đáp án : B

Phương pháp giải :

Sinh sản vô tính ở động vật có các hình thức: Phân đôi, nảy chồi, phân mảnh, trinh sinh

Câu 9 : Ở nam giới, hoocmon nào sau đây sẽ kích thích quá trình sản sinh tinh trùng

A. GnRH, FSH, LH, testosteron

B. GnRH, FSH, LH, tiroxin

C. GnRH, FSH, LH, progesterone

D. FSH, LH, estrogen, progesteron

Đáp án : A

Phương pháp giải :

Ở nam giới, hormone GnRH, FSH, LH, testosteron sẽ kích thích quá trình sản sinh tinh trùng

Câu 10 : Hình thức sinh sản vừa có ở động vật không xương sống vừa ở động vật có xương sống là

A. Nảy chồi      

B. Trinh sinh

C. Phân mảnh      

D. Phân đôi

Đáp án : B

Phương pháp giải :

Hình thức sinh sản vừa có ở động vật không xương sống vừa ở động vật có xương sống là trinh sinh

Xem thêm các bài tóm tắt Lý thuyết Sinh học lớp 11 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác: