1. Phương trình phản ứng

HCl + NaHSO₄ → H₂SO₄ + NaCl 

2. Điều kiện xảy ra phản ứng

Nhiệt độ thường

3. Cách thức thực hiện phản ứng hóa học

Cho NaHSO4 tác dụng với dung dịch axit HCl.

4. Hiện tượng xảy ra sau khi phản ứng

Kết quả cuối cùng là tạo ra axit sulfuric (H2SO4) và muối clo (NaCl). 

5. Bản chất của các chất tham gia phản ứng

5.1 Bản chất của HCl

HCl (axit clohidric) là một axit mạnh và có tính oxi hóa mạnh

5.2 Bản chất của NaHSO₄

NaHSO4 hoạt động như một chất oxi hóa, cùng với HCl làm cho phản ứng trở nên khả thi. 

6. Tính chất hóa học 

6.1. Tính chất hóa học của HCl

Dung dịch axit HCl có đầy đủ tính chất hoá học của một axit mạnh.

a. Tác dụng chất chỉ thị:

Dung dịch HCl làm quì tím hoá đỏ (nhận biết axit)

HCl → H⁺ + Cl^-

b. Tác dụng với kim loại

Tác dụng với KL (đứng trước H trong dãy Bêkêtôp) tạo muối (với hóa trị thấp của kim loại) và giải phóng khí hidrô (thể hiện tính oxi hóa)

Fe + 2HCl  FeCl₂ + H₂

2Al + 6HCl  2AlCl₃ + 3H₂

Cu + HCl → không có phản ứng

c. Tác dụng với oxit bazo và bazo:

Sản phẩm tạo muối và nước

NaOH + HCl → NaCl + H₂ O

CuO + 2HCl  CuCl₂ + H₂ O

Fe₂ O₃ + 6HCl 2FeCl₃ + 3H₂ O

d. Tác dụng với muối (theo điều kiện phản ứng trao đổi)

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + H₂O + CO₂↑

AgNO₃ + HCl → AgCl↓ + HNO₃

(dùng để nhận biết gốc clorua )

Ngoài tính chất đặc trưng là axit , dung dịch axit HCl đặc còn thể hiện vai trò chất khử khi tác dụng chất oxi hoá mạnh như KMnO₄, MnO₂, K₂ Cr₂O₇, MnO₂, KClO₃ ……

4HCl + MnO₂  MnCl₂ + Cl + 2H₂ O

K₂ Cr₂ O₇ + 14HCl → 3Cl₂ + 2KCl + 2CrCl₃ + 7H₂ O

Hỗn hợp 3 thể tích HCl và 1 thể tích HNO₃ đặc được gọi là hỗn hợp nước cường toan ( cường thuỷ) có khả năng hoà tan được Au ( vàng)

3HCl + HNO₃ → 2Cl + NOCl + 2H₂O

NOCl → NO + Cl

Au + 3Cl → AuCl₃

6.2. Tính chất hóa học của NaHSO4

– NaHSO4 làm đổi màu quỳ tím sang đỏ

– NaHSO4 tác dụng với bazơ như NaOH, KOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2

NaHSO4 + NaOH → Na2SO4 + H2O

NaHSO4 + Ba(OH)2 → BaSO4 + Na2SO4 + H2O

– Tác dụng với kim loại

NaHSO4 + Zn → ZnSO4 + Na2SO4 + H2

NaHSO4 + Na → Na2SO4 + H2

7. Bài tập vận dụng 

Câu 1:Phương trình ion rút gọn của phản ứng cho biết

A. Những ion nào tồn tại trong dung dịch.

B. Nồng độ những ion nào trong dung dịch lớn nhất.

C. Bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.

D. Không tồn tại phân tử trong dung dịch các chất điện li.

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Phương trình ion rút gọn của phản ứng cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.

Câu 2: Phản ứng nào sau đây là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li?

A. 2Al + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂

B. 2HCl + FeS → FeCl₂ + H₂S

C. NaOH + HCl → NaCl + H₂O

D. Cu + 2AgNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2Ag

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau: chất kết tủa, chất điện li yếu, chất khí.

Câu 3: Phương trình ion thu gọn: $C{a}^{2+}+C{O}_3^{2-}\to CaC{O}_3\downarrow$ là của phản ứng xảy ra giữa cặp chất nào sau đây?

(1) CaCl₂ + Na₂CO₃

(2) Ca(OH)₂ + CO₂

(3) Ca(HCO₃)₂ + NaOH

(4) Ca(NO₃)₂ + (NH₄)₂CO₃

A. (1) và (2).

B. (2) và (3).

C. (1) và (4).

D. (2) và (4).

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

(1), (4) có cùng phương trình ion thu gọn là $C{a}^{2+}+C{O}_3^{2-}\to CaC{O}_3\downarrow$

(2) $2O{H}^{-}+S{O}_2\to S{O}_3^{2-}+H_{2}O$

(3) $C{a}^{2+}+HC{O}_3^{-}+O{H}^{-}\to CaC{O}_3\downarrow +H_{2}O$

Câu 4: Phản ứng nào dưới đây là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch?

A. Zn + H₂SO₄ →ZnSO₄ + H₂

B. Fe(NO₃)₃ + 3NaOH → Fe(OH)₃ + 3NaNO₃

C. 2Fe(NO₃)₃ + 2KI → 2Fe(NO₃)₂ + I₂ + 2KNO₃

D. Zn + 2Fe(NO₃)₃ → Zn(NO₃)₂ + 2Fe(NO₃)₂

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

A, C, D là phản ứng oxi hóa khử

B là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch: $F{e}^{3+}+3O{H}^{-}\to Fe{\left(OH\right)}_3\downarrow$

Câu 5: Phương trình $H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$ là phương trình ion thu gọn của phản ứng có phương trình sau:

A. NaOH + NaHCO₃→ Na₂CO₃ + H₂O

B. NaOH + HCl → NaCl + H₂O

C. H₂SO₄ + BaCl₂→ BaSO₄ + 2HCl

D. 3HCl + Fe(OH)₃→ FeCl₃ + 3H₂O

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Phản ứng có phương trình ion $H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$

→ Phản ứng trung hòa axit với bazơ tan sinh ra muối tan và nước.

Câu 6:Cho phương trình phản ứng: KOH + HCl → KCl + H₂O. Phương trình ion rút gọn của phản ứng trên là

A. $H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$

B. $K^{+}+C{l}^{-}\to KCl$

C. $2H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$

D.$H^{+}+2O{H}^{-}\to H_{2}O$

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Phương trình ion thu gọn là: $H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$

Câu 7: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi:

A. các chất phản ứng phải là những chất dễ tan.

B. các chất phản ứng phải là những chất điện li mạnh.

C. một số ion trong dung dịch kết hợp được với nhau tạo thành chất kết tủa hoặc chất khí hoặc chất điện li yếu.

D. phản ứng không phải là thuận nghịch.

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau: chất kết tủa, chất điện li yếu, chất khí.

Câu 8: Cho 26,8 gam hỗn hợp X gồm CaCO₃ và MgCO₃ vào dung dịch HCl vừa đủ, thoát ra 6,72 lít khí (đktc) và dung dịch Y chứa m gam muối clorua. Giá trị của m là

A. 30,1.

B. 31,7.

C. 69,4.

D. 64,0.

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

$n_{C{O}_2}=\mathrm{0,3}mol$

Gọi số mol CaCO₃ và MgCO₃ trong hỗn hợp X lần lượt là x, y mol

Phương trình:

CaCO₃ + $2H^{+}\to C{a}^{2+}+C{O}_2\uparrow +H_{2}O$

BaCO₃ + $2H^{+}\to B{a}^{2+}+C{O}_2\uparrow +H_{2}O$

$\begin{array}{c}\to \left(\begin{array}{c}100x+84y=\mathrm{26,8}\\ x+y=\mathrm{0,3}\end{array}\right)\to \left(\begin{array}{c}x=\mathrm{0,1}\\ y=\mathrm{0,2}\end{array}\right)\left(mol\right)\\ \to m=\mathrm{0,1.111}+\mathrm{0,2.95}=\mathrm{30,1}gam\end{array}$