Tailieumoi.vn giới thiệu giải Chuyên đề học tập Lịch sử lớp 12 Chuyên đề 3: Quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam sách Chân trời sáng tạo hay, chi tiết giúp học sinh xem và so sánh lời giải từ đó biết cách làm Chuyên đề Lịch sử 12. Mời các bạn đón xem:

Giải Chuyên đề Lịch sử 12 Chuyên đề 3: Quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam

1. Một số khái niệm

Mở đầu trang 35 Chuyên đề Lịch Sử 12: Toàn cầu hoá đã tác động đến Việt Nam như thế nào? Quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam đã đạt được những thành tựu gì?

Lời giải:

- Toàn cầu hoa là xu thế khách quan, tác động đến tất cả các quốc gia trên thế giới. Ảnh hưởng của toàn cầu hoá đến Việt Nam có mặt tích cực và tiêu cực.

- Trong quá trình hội nhập quốc tế, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, như:

+ Tham gia và có những đóng góp tích cực trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

+ Tham gia các tổ chức quốc tế, như: Liên hợp quốc; Tổ chức Thương mại thế giới; Diễn đàn Hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương,…

Câu hỏi 1 trang 39 Chuyên đề Lịch Sử 12: Trình bày khái niệm và những biểu hiện của toàn cầu hoá.

Lời giải:

► Khái niệm toàn cầu hoá

- Toàn cầu hoá là một thuật ngữ phản ánh quá trình gia tăng mạnh mẽ các liên kết, tác động và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, dân tộc, khu vực ở quy mô toàn cầu. Theo nghĩa hẹp, toàn cầu hoá chỉ quá trình hình thành thị trường toàn cầu làm tăng sự tương tác, phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế quốc gia.

► Biểu hiện của toàn cầu hoá

- Toàn cầu hoa mở rộng thị trường; đồng thời, mở thêm nhiều thị trường mới, góp phần phát triển mạnh mẽ quan hệ thương mại quốc tế giữa các quốc gia, tạo điều kiện cho các quốc gia chuyên môn hoa sản xuất.

- Sự phát triển và tác động ngày càng lớn của các công ty xuyên quốc gia, thể hiện qua hoạt động thương mại, dầu tư, phát triển nguồn nhân lực và chuyển giao thành tựu khoa học công nghệ.

- Sự hình thành và phát triển của các tổ chức liên kết kinh tế, tài chính.

quốc tế và khu vực đã thúc đẩy sự hợp tác kinh tế giữa các quốc gia, dân tộc trong phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh, giải quyết hiệu quả các vấn để toàn cầu.

- Quá trình trao đổi, giao lưu văn hoa giữa các quốc gia, dân tộc ngày càng gia tăng trên cơ sở quá trình hội nhập quốc tế, tạo điều kiện cho các quốc gia trao đồi ý tưởng, chia sẻ giá trị và tăng cường thực hành văn hóá, từ đó, hình thành các xã hội đa văn hoá.

- Sự phát triển của các vấn đề an ninh phi truyền thống dẫn đến những thách thức an ninh cho các quốc gia, dân tộc, đòi hỏi sự hợp tác giữa các quốc gia; đồng thời, gia tăng vai trò của các tổ chức quốc tế và khu vực trong việc giải quyết các thách thức từ khủng bố quốc tế, nạn buôn người, tội phạm ma tuý,...

Câu hỏi 2 trang 39 Chuyên đề Lịch Sử 12: Hãy chọn và phân tích một tác động tích cực và tiêu cực của toàn cầu hoá đối với Việt Nam.

Lời giải:

► Tác động của toàn cầu hoá

♦ Tác động tích cực

- Về kinh tế:

+ Thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ thương mại quốc tế, tăng cường kết nối các trung tâm kinh tế thế giới thông qua các hoạt động thương mại, tài chính, đầu tư,...

+ Các quốc gia có thể tham gia vào sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế toàn cầu, qua đó, tạo cơ hội việc làm, thúc đẩy kinh tế phát triển, thay đổi trong đời sống xã hội của các quốc gia.

- Về chính trị:

+ Thúc đẩy quá trình củng cố, hoàn thiện các thiết chế và hệ thống luật pháp quốc tế, nhằm đảm bảo một thể chế quốc tế vững mạnh, có khả năng quản trị toàn cầu.

+ Tăng cường sự hợp tác giữa các quốc gia, dân tộc trong việc giải quyết những vấn đề phát triển chung; đồng thời, đối phó hiệu quả với các vấn đề toàn cầu.

+ Gia tăng quá trình phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, nhằm giảm khả năng xảy ra xung đột, chiến tranh, tạo dựng không gian hoà bình cho các quốc gia và khu vực trên thế giới.

- Về văn hoá-xã hội:

+ Thúc đẩy quá trình giao lưu văn hoá, trao đổi và chia sẻ những giá trị xã hội để tăng cường sự hiểu biết giữa các cộng đồng, các quốc gia có nền văn hoá-xã hội khác nhau, từ đó, gia tăng sự hợp tác và giảm xung đột, đối đầu.

+ Tác động tích cực đến giáo dục, y tế, du lịch,... giúp xã hội ngày càng phát triển gần nhau.

- Về khoa học công nghệ: thúc đẩy quá trình giao lưu, trao đổi khoa học, công nghệ giữa các quốc gia trên thế giới, tạo điều kiện cho các quốc gia phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế hiệu quả.

♦ Tác động tiêu cực

- Về kinh tế:

+ Tạo nên sự lệ thuộc lớn về tài chính và công nghệ, gây khó khăn cho các nước vừa và nhỏ trong quá trình phát triển và hội nhập quốc tế.

+ Gia tăng quá trình cạnh tranh kinh tế giữa các quốc gia.

- Về chính trị:

+ Toàn cầu hoá gắn với các tổ chức quốc tế, các công ty xuyên quốc gia, làm cho quyền lực của các quốc gia bị suy giảm trong quan hệ quốc tế.

+ Làm xuất hiện ngày càng nhiều nguy cơ đe doạ an ninh của các quốc gia, chủ yếu là các thách thức từ an ninh phi truyền thống.

- Về văn hoá-xã hội:

+ Nguy cơ mất bản sắc văn hoá của các quốc gia, dân tộc trong quá trình hội nhập quốc tế; tạo nguy cơ xung đột giữa các nền văn hoá.

+ Thúc đẩy quá trình phân hoá giàu nghèo, gia tăng bất bình đẳng xã hội, tệ nạn xã hội,...

Câu hỏi 1 trang 42 Chuyên đề Lịch Sử 12: Hãy giải thích khái niệm hội nhập quốc tế.

Lời giải:

- Hội nhập quốc tế là quá trình liên kết, gắn kết giữa các quốc gia, vùng lãnh thổ với nhau thông qua việc tham gia các tổ chức, thiết chế, cơ chế, hoạt động hợp tác quốc tế vì mục tiêu phát triển của mỗi quốc gia, vùng lãnh thổ, tạo thành sức mạnh tập thể giải quyết những vấn đề chung mà các bên cùng quan tâm.

Câu hỏi 2 trang 42 Chuyên đề Lịch Sử 12: Nêu các lĩnh vực hội nhập quốc tế. Chọn một lĩnh vực cụ thể để cho ví dụ.

Lời giải:

♦ Hội nhập quốc tế được thể hiện ở 4 lĩnh vực cơ bản, là: kinh tế; chính trị; an ninh – quốc phòng và văn hóa-xã hội. Trong đó:

- Hội nhập kinh tế:

+ Là quá trình gắn kết các nền kinh tế của từng nước với khu vực, thế giới thông qua tự do hoá, mở cửa nền kinh tế theo những hình thức khác nhau: từ đơn phương đến song phương; tiểu khu vực hoặc vùng; khu vực, liên khu vực và toàn cầu.

+ Ví dụ: Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO); Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF),…

- Hội nhập chính trị

+ Là quá trình các nước tham gia vào các cơ chế quyền lực tập thể nhằm theo đuổi những mục tiêu nhất định và hành xử phù hợp với các quy định chung. Giai đoạn hội nhập chính trị cao đòi hỏi sự tôn trọng về thể chế chính trị và độ tin cậy hoàn toàn của các thành viên trong hợp tác.

+ Ví dụ: Liên minh châu Âu (EU)

- Hội nhập an ninh-quốc phòng

+ Là quá trình các nước tham gia vào cơ chế hợp tác vì mục tiêu duy trì hoà bình và an ninh. Các nước trong quá trình hội nhập phải tham gia vào các thoả thuận song phương hay đa phương về an ninh quốc phòng trên cơ sở các nguyên tắc chia sẻ và liên kết mục tiêu chung, tiến hành các hoạt động chung về đảm bảo an ninh-quốc phòng,...

+ Ví dụ: Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO); Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE),…

- Hội nhập văn hoá-xã hội

+ Là quá trình các nước mở cửa, trao đổi văn hoá với các nước khác thông qua việc chia sẻ các giá trị văn hoá, tinh thần với thế giới; tiếp thu các giá trị văn hoá tiến bộ của thế giới để bổ sung và làm giàu nền văn hoá dân tộc. Các nước tham gia hội nhập sẽ gắn kết trong các tổ chức hợp tác, phát triển văn hoá-giáo dục, xã hội khu vực và hợp tác chặt chẽ với các nước thành viên hướng tới xây dựng một cộng đồng văn hoá-xã hội rộng lớn hơn trên phạm vi khu vực và toàn cầu.

+ Ví dụ: Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoa của Liên hợp quốc (UNESCO).

2. Việt Nam hội nhập khu vực và quốc tế

Câu hỏi trang 44 Chuyên đề Lịch Sử 12: Giải thích những tác động tích cực và tiêu cực của toàn cầu hoá đối với Việt Nam. Cho ví dụ minh hoạ

Lời giải:

♦ Tác động tích cực

- Về kinh tế, toàn cầu hoá tạo điều kiện cho Việt Nam gắn kết với nền kinh tế thế giới thông qua các hoạt động thương mại tự do, đầu tư quốc tế, tham gia vào các tổ chức kinh tế quốc tế khu vực và thế giới như WB, WTO, IMF, APEC,...

- Về chính trị, toàn cầu hoá đã tạo điều kiện cho Việt Nam mở rộng quan hệ đối ngoại, đối tác chiến lược, qua đó, tăng cường ảnh hưởng chính trị, nâng cao vị thế và uy tín quốc gia trên trường quốc tế.

- Về văn hoá-xã hội:

+ Tạo điều kiện cho Việt Nam tăng cường giao lưu, tiếp biến văn hoá với các quốc gia khác trong khu vực, trên thế giới, từ đó, tiếp thu những giá trị văn hoá mới bổ sung làm phong phú và đa dạng cho văn hoá Việt Nam.

+ Giúp Việt Nam giải quyết hiệu quả các vấn đề giáo dục, xã hội, phục vụ tốt cho sự phát triển và hội nhập đất nước.

♦ Tác động tiêu cực

- Về kinh tế:

+ Tạo môi trường cạnh tranh gay gắt giữa các nền kinh tế, Việt Nam phải chịu sức ép cạnh tranh với các nền kinh tế khác ở khu vực và thế giới.

+ Nguy cơ lệ thuộc vào các nguồn vốn đầu tư và công nghệ nước ngoài, Việt Nam dễ bị tác động bởi những biến động của tình hình kinh tế toàn cầu.

- Về chính trị:

+ Chủ quyền, an ninh quốc gia, đặc biệt là các vấn đề an ninh phi truyền thống: tội phạm quốc tế, khủng bố, tội phạm mạng, dịch bệnh,... có thể đe doạ đến sự ổn định chính trị của đất nước.

+ Trong quá trình cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt giữa các nước lớn, khả năng cao Việt Nam sẽ phải đối mặt với sức ép về an ninh và chính trị từ các nước lớn.

- Về văn hoá-xã hội:

+ Đưa đến nguy cơ suy thoái về đạo đức, lối sống của người Việt Nam.

+ Nhiều giá trị văn hoá truyền thống của Việt Nam đứng trước nguy cơ bị mai một.

- Về khoa học-công nghệ:

+ Việt Nam phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu về khoa học, công nghệ so với các nước khác trong khu vực và thế giới;

+ Việt Nam còn phải đối phó với các loại tội phạm công nghệ cao xuyên quốc gia.

- Về môi trường: toàn cầu hoá làm gia tăng ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu ở Việt Nam.

Câu hỏi 1 trang 48 Chuyên đề Lịch Sử 12: Phân tích vai trò và đóng góp của Việt Nam trong tổ chức ASEAN.

Lời giải:

- Về kinh tế: Việt Nam có nhiều nỗ lực trong việc thúc đẩy sự hợp tác kinh tế; khoa học – kĩ thuật giữa các nước ASEAN

- Về chính trị: Việt Nam phát huy vai trò nòng cốt, dẫn dắt, điều phối thông qua việc đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN vào các năm 2010 và 2020; đồng thời, chủ trì và đăng cai tổ chức nhiều hội nghị, sự kiện quan trọng.

- Về đối ngoại:

+ Việt Nam tích cực thúc đẩy kết nạp Lào, Mi-an-ma (năm 1997) và Cam-pu-chia (năm 1999) vào ASEAN - đóng góp quan trọng trong việc xác định mục tiêu, phương hướng phát triển và hình thành các quyết sách lớn của ASEAN (Tầm nhìn ASEAN năm 2020, Hiến chương ASEAN, Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025, Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN,.

+ Việt Nam đã đóng góp tích cực để ASEAN ra Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), thúc đẩy triển khai đàm phán với Trung Quốc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC),…

- Về văn hóa-xã hội: Việt Nam là nước đi đầu trong khu vực lên ý tưởng về một Cộng đồng Văn hoá - Xã hội, tổ chức thành công rất nhiều sự kiện quan trọng cấp Bộ trưởng thuộc Cộng đồng Văn hoa - Xã hội ASEAN.

Câu hỏi 2 trang 48 Chuyên đề Lịch Sử 12: Nêu những nét chính về quá trình Việt Nam tham gia các tổ chức quốc tế

Lời giải:

- Hội nhập kinh tế:

+ Sau năm 1976, Việt Nam đã chủ động tham gia Hội đồng tương trợ kinh tế (1978), Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM) (1996), Diễn đàn hợp tác châu Á - Thái Bình Dương (APEC) (1998)

+ Năm 2007, Việt Nam trở thành thành viên của WTO. Năm 2018, kí kết Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP); tham gia kí Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), tạo cơ sở cho quá trình đẩy mạnh tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

- Năm 2021, Việt Nam có quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư với 230 nước và vùng lãnh thổ.

- Hội nhập chính trị - đối ngoại:

+ Việt Nam là thành viên của Liên hợp quốc (1977), Hội đồng tương trợ kinh tế (1978), Liên minh Nghị viện thế giới (1979), Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) (1991), Diễn đàn Hợp tác Á-Âu (ASEM) (1996), (APEC) (1998),...

+ Việt Nam hai lần được bầu làm Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (nhiệm kì 2008 – 2009 và nhiệm kì 2020- 2021) và Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (nhiệm kì 2014 - 2016 và nhiệm kì 2023 - 2025).

+ Đăng cai và chủ trì tổ chức thành công nhiều hội nghị quốc tế quan trọng, như Hội nghị cấp cao Tổ chức các nước sử dụng tiếng Pháp (năm 1997), Hội nghị cấp cao ASEM (năm

2005), Hội nghị cấp cao APEC (các năm 2006 và 2017), ...

+ Từ năm 2014, Việt Nam đã cử một số sĩ quan và đơn vị quân đội, sĩ quan công an tham gia lực lượng gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc.

- Hội nhập văn hóa – xã hội: Theo chuẩn do Ngân hàng thế giới (WB), Việt Nam đã “hoàn thành sớm hơn so với kế hoạch toàn cầu: giảm một nửa tỉ lệ nghèo vào năm 2015", mà Mục tiêu Thiên niên kỉ (MDGs) của Liên hợp quốc đã đề ra, được đánh giá là nước có tốc độ giảm nghèo nhanh nhất khu vực Đông Nam Á.

Luyện tập (trang 48)

Luyện tập trang 48 Chuyên đề Lịch Sử 12: Lập bảng thống kê các sự kiện quan trọng trong tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Lời giải:

(*) Tham khảo: các sự kiện quan trọng trong tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Vận dụng (trang 48)

Vận dụng trang 48 Chuyên đề Lịch Sử 12: Hãy thiết kế một bài thuyết trình ngắn về triển vọng hội nhập quốc tế của Việt Nam trong thời gian tới và trình bày cho thầy, cô, các bạn cùng biết.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Triển vọng hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam

► Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam trong triển khai hội nhập kinh tế quốc tế

Hiệp định Thương mại tự do (FTA) thế hệ mới có phạm vi rộng hơn, vượt ra ngoài lĩnh vực thương mại, dịch vụ, đầu tư và đề cập nhiều đến những vấn đề phi thương mại như thể chế, pháp lý trong các lĩnh vực về lao động, môi trường, sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp (DN) và mua sắm chính phủ… Dưới ảnh hưởng rất mạnh về thể chế của các FTA này khi đi vào có hiệu lực, Việt Nam sẽ có cơ hội cơ cấu lại xuất, nhập khẩu cho lành mạnh hơn và tránh phụ thuộc quá mức vào một thị trường. Qua đó nâng cao kim ngạch hai chiều và đa chiều với các nước thành viên.

Cơ hội đối với Nhà nước.

Việc ký kết và phê chuẩn Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cùng với Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA) được kỳ vọng là sẽ mang tới làn sóng hội nhập thứ hai, mạnh mẽ hơn cho nền kinh tế Việt Nam. Khác với các FTA thế hệ trước vốn chủ yếu quan tâm ảnh hưởng tới chính sách thuế quan tại biên giới, các FTA  thế hệ mới quy định nhiều cam kết liên quan trực tiếp tới thể chế và chính sách pháp luật quốc gia.

Đối tác của Việt Nam trong các FTA này đều là những đối tác lớn, như: EU, Nhật Bản, Hàn Quốc… Do đó, giai đoạn hội nhập mới này không chỉ tác động mạnh và toàn diện tới triển vọng phát triển thị trường của các DN mà còn tới cả môi trường kinh doanh và hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đây cũng là cơ hội để tái cơ cấu sản xuất nền kinh tế với việc tăng cường phát triển chuỗi cung ứng quốc gia, tăng cường tỷ lệ nội địa hóa và gia tăng phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ.

Cơ hội đối với DN.

– Khác với các thị trường truyền thống của Việt Nam, vốn là Trung Quốc và các nước ASEAN với nhiều điểm tương đồng về cơ cấu hàng hóa, sự cạnh tranh về chất lượng và giá cả dẫn tới thâm hụt thương mại lớn, các FTA thế hệ mới là cơ hội giúp DN Việt Nam tiếp cận các thị trường châu Âu, châu Mỹ với cơ cấu hàng hóa nghiêng về các sản phẩm máy móc kỹ thuật cao, vừa ít cạnh tranh với hàng hóa Việt Nam, vừa cung cấp những mặt hàng máy móc thiết bị mà Việt Nam còn thiếu. Tuy nhiên, đây cũng là những thị trường vô cùng khó tính. Các DN Việt Nam sẽ phải thực sự thay đổi về tư duy, mô hình kinh doanh cũng như hạ tầng kỹ thuật để có thể đáp ứng với những tiêu chuẩn ngặt nghèo của các thị trường này.

– Khi các hàng rào bảo hộ được gỡ bỏ, lợi thế tương đối và phân công lao động quốc tế sẽ có bước chuyển dịch. Với những thuận lợi về vị trí địa lý, kinh tế mở, nền chính trị ổn định, đặc biệt là nguồn lao động dồi dào, Việt Nam sẽ có lợi thế cao trong những ngành sản xuất yêu cầu nhiều nhân công như: dệt, may, giày dép, điện tử, hàng tiêu dùng, nông nghiệp công nghệ cao… Những bước tiến lớn về khoa học – công nghệ (KHCN) cũng sẽ mở ra những hướng đi mới về phương thức kinh doanh, quản lý.

– Các nước tiếp tục cắt giảm thuế theo như cam kết tạo ra cơ hội cạnh tranh hàng hóa. Thị trường trong nước trở nên dồi dào và phong phú hơn với các sản phẩm ngoại. Hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam cũng được tăng sức cạnh tranh về giá, các DN Việt Nam sẽ được mở thêm nhiều cánh cửa cho thị trường xuất khẩu. Điều này không chỉ tạo thêm động lực cho sản xuất mà còn mở rộng thị phần kinh doanh cho các DN trong nước.

– Việt Nam mở cửa với một lộ trình rõ ràng.  Việc thể chế kinh tế thị trường được đẩy mạnh hoàn thiện hóa và đổi mới mô hình tăng trưởng sẽ giúp các DN thuận lợi hơn trong việc  phát triển kinh doanh và thị trường Việt Nam sẽ thu hút được nhiều vốn đầu tư hơn từ nước ngoài.

Thách thức từ hội nhập kinh tế quốc tế

Mặc dù có nhiều bước phát triển nhảy vọt, song nền kinh tế Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với các nước trong khu vực và trên thế giới; tiềm lực kinh tế của Việt Nam còn yếu, nền kinh tế vẫn còn “mỏng manh” trước những tác động tiêu cực từ hội nhập kinh tế quốc tế (HNKTQT); lực lượng lao động còn thiếu kinh nghiệm, chưa thích ứng được với những yêu cầu của thời kỳ mới, cụ thể:

– Công tác nghiên cứu, dự báo những biến động của nền kinh tế thế giới còn chưa tương xứng với yêu cầu của HNKTQT. Cho đến nay, chiến lược HNKTQT mà Việt Nam đưa ra vẫn chưa được toàn diện, cụ thể, phù hợp với điều kiện chung của đất nước dẫn đến việc chưa tận dụng được hết lợi ích của HNKTQT trong việc làm tăng nguồn lực cho phát triển kinh tế, thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước1.

– Trình độ phát triển khoa học – kỹ thuật còn kém, đặc biệt là khoa học ứng dụng chậm phát triển. Quá trình chuyển giao công nghệ chậm, ít công nghệ mới. Lao động có chuyên môn còn thiếu.

– Năng lực cạnh tranh của sản phẩm, DN và của cả nền kinh tế còn thấp hơn so với nhiều nước trong khu vực. Những lợi thế lớn của DN như tỷ lệ sử dụng lao động cao, giá lao động thấp đang bị cạnh tranh gay gắt từ các nước trong khu vực, tài nguyên thiên nhiên cũng sẽ dần mất đi.

– Với các FTA thế hệ mới mà Việt Nam đang và sẽ tham gia, các quy tắc xuất xứ đều theo định hướng gia tăng giá trị tại Việt Nam trong các sản phẩm xuất khẩu với các thành viên khu vực FTA. Đây là một vấn đề bất lợi vì nước ta chủ yếu nhập khẩu nguyên phụ liệu từ nước ngoài để gia công hàng xuất khẩu. Vì vậy, nếu không chuyển đổi vùng nguyên liệu, các sản phẩm hàng hóa của Việt Nam sẽ không được hưởng các ưu đãi thuế. Ngoài ra, các tiêu chuẩn kỹ thuật như: bao bì, đóng gói, nhãn mác, dư lượng kháng sinh và dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là những rào cản chính ngăn cản hàng nông sản Việt Nam ra nước ngoài. Những vấn đề này cần sự phối hợp của các cấp chính quyền, DN xuất khẩu, nhập khẩu và người dân để xây dựng chuỗi cung ứng nhất quán, đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật phục vụ xuất khẩu.

 ► Triển vọng thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế trong 10 năm tới

Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh Hội nhập kinh tế quốc tế trên mọi tầng nấc hợp tác, trong đó Cộng đồng ASEAN giữ vai trò trọng tâm.

Trải qua hơn 30 năm đổi mới, công tác đối ngoại Việt Nam ngày càng mở rộng và đi vào chiều sâu, nâng tầm cả ở cấp song phương, khu vực, liên khu vực và quốc tế. Trong số 200 quốc gia và vùng lãnh thổ có quan hệ thương mại với Việt Nam, có 28 thị trường xuất khẩu với kim ngạch trên 1 tỷ USD năm 20172. Việt Nam cũng đã tham gia ký kết và đàm phán 16 FTA, trong đó có 4 hiệp định song phương và 12 hiệp định đa phương ở tầm khu vực và toàn cầu, bao phủ 55 nước và thị trường trên thế giới 2.

Tiến trình đàm phán FTA tiếp tục được đẩy mạnh. Sau thành công khi CPTPP được đi vào thực thi, Việt Nam đang chuyển sự tập trung sang đẩy mạnh việc ký kết FTA với EU – một FTA thế hệ mới khác với đối tác xuất khẩu lớn thứ hai của nước ta. Việc thực thi các tiêu chuẩn của ILO đặt ra nhiều vấn đề về mặt thể chế nhưng sẽ không thể ngăn cản được tiến trình HNKTQT của Việt Nam. Ngoài ra, tiến trình đàm phán các FTA khác cũng đang được triển khai, tăng cường kết nối về mặt kinh tế của Việt Nam với nhiều đối tác hơn nữa.

Đối ngoại đa phương trở thành một trụ cột quan trọng trong đường lối đối ngoại của Việt Nam3.  Năm 2020, Việt Nam một lần nữa giữ vai trò Chủ tịch ASEAN với những trọng trách lớn trong việc mở rộng hợp tác và phát triển Cộng đồng kinh tế AEC, đóng vai trò nòng cốt, đẩy mạnh thực hiện thành công Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, nâng cao khả năng thích ứng của ASEAN trước những đổi thay của môi trường khu vực và quốc tế, giữ vững vai trò, vị thế của ASEAN ở khu vực cũng như phát huy vai trò của ASEAN ở tầm toàn cầu. Đây được đánh giá là phép thử cho sự trưởng thành, là cơ hội tốt để phát huy khả năng của Việt Nam trong việc dẫn dắt Cộng đồng ASEAN, quảng bá đất nước để khu vực và thế giới hiểu hơn về Việt Nam4.

Bên cạnh đó, Việt Nam trở thành thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc nhiệm kỳ 2020 – 2021. Đây là lần thứ hai Việt Nam ứng cử vị trí này và hiện tại đang là ứng cử viên duy nhất từ nhóm nước khu vực châu Á – Thái Bình Dương.  Có thể nói, đây là dịp để Việt Nam thể hiện tiếng nói ngày càng có trọng lượng tại ASEAN, thể hiện các kỹ năng ngoại giao mềm và tăng cường HNKTQT. Là một thành viên của Hội đồng Bảo an, nước ta sẽ có nhiều cơ hội hơn để tham gia vào việc quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến khu vực và thế giới.

Thứ hai, hội nhập kinh tế sâu rộng và đi vào triển khai các cam kết tiêu chuẩn cao.

Chỉ thị 26/CT-TTg ngày 04/9/2018 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh HNKTQT theo hướng hiệu lực và hiệu quả hơn có nêu: “tiếp tục chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện, trong đó hội nhập kinh tế quốc tế là trọng tâm, hội nhập trên các lĩnh vực khác phải tạo thuận lợi cho hội nhập kinh tế”.  Theo đó, HNKTQT tiếp tục là trọng tâm của tiến trình hội nhập quốc tế. Đồng thời, mở rộng nội hàm hội nhập quốc tế sang đẩy mạnh hội nhập ở các lĩnh vực khác, với mục tiêu cuối cùng là hỗ trợ phát triển kinh tế.

Ngày 08/8/2018, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 25-CT/TW về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030. Đây là văn bản chỉ đạo đầu tiên của Đảng về công tác đối ngoại đa phương của đất nước, đưa đối ngoại đa phương thành một nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, là một định hướng chiến lược quan trọng hàng đầu và là một phương thức hiệu quả thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược – xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chỉ thị đã xác định mục tiêu của công tác đối ngoại đa phương là: “nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt hoặc hòa giải tại các diễn đàn, tổ chức đa phương có tầm quan trọng chiến lược đối với đất nước”.

Thứ ba, phát triển khoa học – kỹ thuật và công nghệ số.

Trước sự nổi lên mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam nhắm tới một cơ hội để “đi tắt đón đầu”, tập trung vào các ngành khoa học – công nghệ (KHCN) tiên tiến và qua đó bắt kịp với trình độ phát triển của thế giới khi các quốc gia cạnh tranh bằng sáng tạo mà không phải chỉ bằng các yếu tố truyền thống như tự do thương mại, quy mô, kinh nghiệm, lao động hay vốn đầu tư. Mục tiêu phát triển hợp tác quốc tế về KHCN đến năm 2020 là đưa Việt Nam lọt vào nhóm 3 nước mạnh nhất về KHCN trong ASEAN, trong một số lĩnh vực KHCN Việt Nam sẽ đứng đầu ASEAN.

Để đưa những mục tiêu trên vào hiện thực, Việt Nam đã khởi động Chương trình “Made in Viet Nam 4.0” – sáng kiến thúc đẩy các ngành công nghiệp dựa trên chính sách mới, tư duy quản lý mới và những công nghệ mới. Năm 2018, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp cùng các bộ, ngành tổ chức nhiều sự kiện quy mô quốc tế như Industry 4.0; Chương trình kết nối Mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam; Diễn đàn kinh tế thế giới về ASEAN; Ngày hội khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo Quốc gia – Techfest 2018,… cùng hàng loạt các dự án hợp tác tại bộ, ngành, DN khác trong chương trình Mạng lưới đổi mới sáng tạo người Việt. Những hoạt động này thể hiện một cơ chế chính sách thu hút người tài của Đảng và Nhà nước, hoàn thiện dần môi trường pháp lý trong lĩnh vực KHCN.

Thứ tư, gia tăng vai trò đi đầu dẫn dắt xu thế Hội nhập kinh tế quốc tế

Với chủ trương tham gia HNKTQT với tâm thế chủ động, sẵn sàng đóng góp, xây dựng, đề xuất trong các sân chơi quốc tế, Việt Nam hướng tới việc trở thành một trong những nước đi đầu dẫn dắt xu hướng HNKTQT của thế giới. Hướng đi này vừa góp phần hoàn thiện thể chế và các yếu tố thúc đẩy hội nhập của nước ta, vừa giúp tăng cường thu hút vốn đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng và kinh tế – xã hội.

Vị thế của Việt Nam đã tăng lên đáng kể khi đã tổ chức thành công năm APEC 2017. Đặc biệt, có 4 sáng kiến mà Việt Nam đề xuất đã nhận được sự đồng tình của các thành viên APEC, trong đó tập trung vào hỗ trợ các quốc gia đang phát triển tiếp cận vốn, thị trường, tăng cường chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực. Tuy nhiên, trọng tâm trong chính sách ngoại giao đa phương của Việt Nam trong thời gian tới là ASEAN với việc đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020. Hiện tại, ASEAN đang là trung tâm hợp tác và liên kết quốc tế của khu vực được coi là động lực phát triển chính của kinh tế thế giới – khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Thứ năm, thông qua Hội nhập kinh tế quốc tế để làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác, đặc biệt là các đối tác chủ chốt.

Sự ràng buộc về lợi ích dẫn tới hòa bình và hợp tác, tập trung phát triển kinh tế được cho là một trong những động lực thúc đẩy xu hướng HNKTQT của thế giới. Với hơn 50 đối tác cùng tham gia các FTA và hơn 200 đối tác thương mại trên khắp thế giới, Việt Nam cũng đã xây dựng được một mạng lưới hợp tác quốc tế rộng lớn. Trong khi đó, khu vực châu Á – Thái Bình Dương đang là một điểm nóng trong quan hệ quốc tế. Với vị trí địa kinh tế và địa chính trị quan trọng, thị trường đông dân với dân số trẻ và nền kinh tế phát triển năng động, khu vực này đang bị các cường quốc ra sức tranh giành ảnh hưởng.

Trong vòng hơn một thập kỷ qua, các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Nhật Bản,… đều đưa ra những chính sách để tăng cường sự hiện diện của mình tại khu vực này. Tuy nhiên, trong bối cảnh hòa bình, hợp tác và phát triển kinh tế đang là xu thế chi phối quan hệ quốc tế, tranh giành ảnh hưởng đồng nghĩa với việc tăng cường hợp tác về kinh tế, quốc phòng – an ninh. Đây là cơ hội để tăng cường ràng buộc về lợi ích giữa Việt Nam và các nước đối tác, đặc biệt là khi các nước lớn đều là những đối tác quan trọng của nước ta.

Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) hội tụ 21 nền kinh tế thành viên đã trở thành động lực của tăng trưởng và liên kết toàn cầu, là trung tâm đầu tư, KHCN, đóng góp gần 50% tổng đầu tư, thương mại và gần 60% GDP toàn cầu. Đây cũng là khu vực có hơn một nửa trong số 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới và dự báo sẽ chiếm tỷ trọng gần 70% GDP toàn cầu vào năm 2050. Trên hết, APEC quy tụ 14 trong số  28 đối tác chiến lược đối tác toàn diện và các đối tác kinh tế, thương mại quan trọng hàng đầu của nước ta. Các đối tác trong APEC chiếm tới 75% kim ngạch xuất nhập khẩu, 78% tổng vốn đầu tư trực tiếp và 79% lượng khách du lịch quốc tế của Việt Nam. 14 trong 16 FTA mà ta đã, đang đàm phán và ký kết là với 17 trên 20 thành viên APEC5.

Được gọi một cái tên khác là Hiệp định ASEAN+6 do là hiệp định mở rộng của FTA giữa ASEAN và 6 nước đối tác đã từng ký FTA với ASEAN trước đây, Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện Khu vực RCEP hướng tới kết nối hai nền kinh tế lớn nhất khu vực là Nhật Bản và Trung Quốc với các nền kinh tế phát triển nhanh như Ấn Độ và Việt Nam. Chiếm tới gần một nửa dân số thế giới và khoảng 30% GDP toàn cầu, hiệp định này là cơ hội cho nền kinh tế Việt Nam được tiếp cận với một thị trường khổng lồ. Ngoài ra, tham gia Hiệp định này đều là đối tác quan trọng của Việt Nam, như: Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc và các nước ASEAN.

Với việc đẩy mạnh HNKTQT với các nước đối tác quan trọng, tăng cường ràng buộc về lợi ích, Việt Nam đã nhận được nhiều thành quả quan trọng: Việt Nam là một trong số ít các quốc gia được quyền đăng cai APEC hai lần; là ứng cử viên duy nhất từ nhóm các nước châu Á – Thái Bình Dương được đề cử ủy viên không thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc; có 69 quốc gia trên thế giới công nhận nền kinh tế thị trường của nước ta. Những kết quả này càng tạo động lực cho Việt Nam tăng cường hơn nữa HNKTQT, không chỉ với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội mà còn là tăng cường vị thế quốc gia và vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế.

Xem thêm các bài giải Chuyên đề học tập Lịch sử 12 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác: