Khoa học

Nghệ thuật

- Lao động tinh thần trên cơ sở tư duy logic - tư biện.

- Biện pháp chính là trừu tượng hóa.

- Sinh ra sản phẩm vật chất cụ thể

- Các sản phẩm tinh thần chỉ là trung gian.
- Đoạn đường trung gian này càng ngày càng ngắn.

- Kinh nghiệm tri thức là nền tảng.

- Cần có óc tưởng tượng phi thường và khả năng chăm chú thế giới.

- Tách xa các quan niệm triết học - độc lập với các quan hệ này - vì đối tượng của khoa học là tự nhiên.

- Có cơ chế sáng tạo gần gũi với sáng tạo nghệ thuật (thí dụ như những vấn đề đặt ra trong Heuristik - phát hiện học rất đúng với quá trình sáng tác).

- Nhà khoa học có thể làm việc độc lập với các biến động và sinh hoạt xã hội.

- Sự cô đơn tính chất độc lập, cá tính sáng tạo là cần thiết.

- v v

- Lao động tinh thần trên cơ sở cảm quan hình tượng.

- Biện pháp là nhập cảm kết hợp với suy đoán trừu tượng.

- Sinh ra sản phẩm tinh thần không có con đường tác động trực tiếp vào sản xuất vật chất như khoa học.

- Con đường gián tiếp này càng ngày càng dài ra.

- Kinh nghiệm xúc cảm là nền tảng.

- Cần có óc tưởng tượng phi thường nhờ khả năng liên tưởng "vô qui tắc" - cần khả năng chăm chú thế giới.

- Gắn chặt với các quan niệm triết học - đối tượng là con người với tư cách là sản phẩm của xã hội và của tự nhiên (vế thứ hai này hay bị lãng quên một cách vô thức).
- Có cơ chế sáng tạo gần gũi với sáng tạo khoa học.

- Nghệ sĩ chỉ có thể làm việc sáng tạo khi hòa nhập mình với đời sống xã hội - sự ở ẩn chẳng qua là một cách tổ chức công việc mà thôi.

- Sự cô đơn trong suy nghĩ, tính độc lập của nhân cách và cá tính sáng tạo là cần thiết.
- v v