Khởi động

Câu hỏi trang 113 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Chia sẻ cảm xúc của em khi nghe hoặc đọc đoạn lời bài hát “Bạn ơi hãy lắng nghe”:

      Hỡi bạn ơi cùng nhau lắng nghe

       Tiếng dòng suối ngoài xa thì thào

Tiếng đàn cả vui đùa đây cát

   Tiếng làn sóng trôi xuôi ào ào.

Dân ca Ba Na – Sưu tầm, dịch lời: Tôn Ngọc Thanh

Lời giải:

Em nghe thấy tiếng suối, tiếng đàn, tiếng sóng,… và thấy yêu quê thiên nhiên.

Khám phá và luyện tập: 

Hãy lắng nghe

Hãy lắng nghe tiếng gió trên bãi mía. Đó là tiếng xào xạc nhè nhẹ của không gian. Hãy lắng nghe tiếng gió trên trà lúa, đó là tiếng thì thầm của ấm no. Tiếng sóng vỗ vào ghềnh đá cần cù suốt ngày này sang tháng khác. Tiếng mưa rào rào như bước chân người đi vội. Tiếng con chim tu hú báo hiệu mùa hè khắc khoải, con chim vít vịt gọi mưa giữa khi trời trong sáng, con cu cườm đánh thức những buổi trưa im vắng đầy ngái ngủ. Con cuốc gõ vào mùa hè buồn thảm bao nhiêu thì con chim sơn ca hót véo von, lảnh lót, rộn rã bấy nhiêu...

Hãy lắng nghe tiếng của thiên nhiên, của quê hương cứ reo lên, hát lên hằng ngày quanh ta. Cây cỏ, chim muông, cả tiếng mưa, tiếng nắng,... lúc nào cũng thầm thì lao xao, náo nức, tí tách,...

Bạn ơi, nếu bạn lắng nghe, bạn sẽ tìm ra được bao điều mới lạ, giống như được nghe một bản hoà nhạc, mỗi âm thanh của mỗi cây đàn đều mang cá tính riêng của mình. Nhưng tất cả hoà vào nhau tạo thành cái diệu kì, nâng hồn ta lên, đầy mê thích.

Theo Băng Sơn

- Trà: (nghĩa trong bài) tập hợp những cây cùng loại, cùng gieo trồng và thu hoạch trong một thời gian, một đợt.

- Chim vít vịt (chim tìm vịt): loài chim nhỏ, có tiếng kêu rất da diết.

Câu 1 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Cách tả tiếng sóng, tiếng gió, tiếng mưa ở đoạn đầu có gì thú vị?

Lời giải:

- Tiếng gió trên bãi mía. Đó là tiếng xào xạc nhè nhẹ của không gian. Tiếng gió trên trà lúa, đó là tiếng thì thầm của ấm no.

- Tiếng sóng vỗ vào ghềnh đá cần cù suốt ngày này sang tháng khác.

- Tiếng mưa rào rào như bước chân người đi vội.

Câu 2 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tiếng của mỗi loài chim được nhắc đến ở đoạn đầu được tả bằng những từ ngữ nào?

Lời giải:

- Tiếng con chim tu hú báo hiệu mùa hè khắc khoải

- Tiếng con chim vít vịt gọi mưa giữa khi trời trong sáng

- Tiếng con cu cườm đánh thức những buổi trưa im vắng đầy ngái ngủ.

- Con cuốc gõ vào mùa hè buồn thảm

- Con chim sơn ca hót véo von, lảnh lót, rộn rã...

Câu 3 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: “Tiếng của thiên nhiên, của quê hương” được tả ở đoạn 2 gợi cho em cảm xúc gì?

Lời giải:

“Tiếng của thiên nhiên, của quê hương” được tả ở đoạn 2 gợi cho em cảm xúc vui tươi, yêu thiên nhiên, đất nước.

Câu 4 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì đến người đọc qua đoạn 3?

Lời giải:

Tác giả muốn gửi gắm thông điệp hắng lắng nghe bởi mỗi âm thanh của mỗi cây đàn đều mang cá tính riêng của mình. Nhưng tất cả hoà vào nhau tạo thành cái diệu kì, nâng hồn ta lên, đầy mê thích.

Câu 5 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Em thích âm thanh nào được tả trong bài? Vì sao?

Lời giải:

Em thích âm thanh tiếng mưa. Vì tiếng mưa rào rào như bước chân người đi vội.

Câu 1 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Thực hiện yêu cầu:

a. Tìm 2 – 3 từ đồng nghĩa và 2 – 3 từ có nghĩa trái ngược với từ "hạnh phúc".

b. Đặt một câu với từ “hạnh phúc”.

Lời giải:

a.

- Từ đồng nghĩa: sung sướng, vui sướng, mãn nguyện, toại nguyện…

- Từ trái nghĩa: bất hạnh, đau khổ, đau buồn, sầu thảm, bi thảm, tuyệt vọng…

b.

Gia đình em rất hạnh phúc.

Câu 2 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc các từ trong khung và thực hiện yêu cầu:

phúc hậu, phúc khảo, phúc lợi, phúc đức, phúc lộc, phúc tra, phúc đáp

a. Tìm các từ chứa “phúc” có nghĩa là "tốt lành, may mắn”.

b. Đặt câu với hai từ tìm được ở bài tập a.

Lời giải:

a. phúc hậu, phúc đức, phúc lộc

b.

Bà của em rất phúc hậu

Gia đình ấy phúc lộc dồi dào.

Câu 3 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc các thành ngữ, tục ngữ sau và thực hiện yêu cầu:

- Trên thuận, dưới hoà.

- Chị ngã, em nâng.

- Chân cứng đá mềm.

- Kính già, yêu trẻ.

- Góp gió thành bão.

- Trong ấm ngoài êm.

a. Những thành ngữ, tục ngữ nào có nội dung nói về những biểu hiện của gia đình hạnh phúc.

b. Đặt câu với một thành ngữ hoặc tục ngữ tìm được ở bài tập a.

Lời giải:

a. Trên thuận, dưới hoà.

Chị ngã, em nâng.

Trong ấm ngoài êm.

b. Gia đình em trong ấm, ngoài êm.

Câu 4 trang 114 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Viết đoạn văn (từ 4 đến 5 câu) chia sẻ niềm vui của em khi làm được một việc tốt.

Lời giải:

Sáng nay, do bố bận việc nên em đến trường từ rất sớm. Lúc ấy, chỉ có bác lao công là đang quét dọn lá khô trên sân trường. Thấy bác làm một mình vất vả, em liền chạy lại xin giúp bác. Mới đầu, bác không đồng ý, nhưng sau thấy em nài nỉ quá bác đành gật đầu. Thế là, em kéo theo cái túi đựng lá khô, chạy theo bác khắp sân, khi thì nhặt lá khô, khi thì mở túi cho bác đổ lá vào. Chỉ một thoáng sau, sân đã sạch sẽ. Lúc ấy, cũng sắp đến giờ học, nên em liền chào bác và chạy ù về lớp. Suốt ngày hôm ây, em cảm thấy rất vui vẻ và phấn khởi vì đã làm được một việc tốt.

Câu 1 trang 115 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Viết bài văn dựa vào dàn ý đã lập ở trang 108.

Lưu ý:

Lời giải:

Trong các câu chuyện em đã được học, em thích nhất là câu chuyện Sự tích cây thì là.

Ngày xưa, các loài cây đều chưa có tên. Một hôm, Trời tập hợp chúng lại để ban cho mỗi loài một cái tên. Các loài cây đều đến thật sớm. Ai ai cũng hớn hở mong chờ được Trời đặt cho một cái tên thật đẹp. Mỗi loài cây đều diện bộ trang phục xinh đẹp nhất và khoe điểm nổi bật nhất của mình.

Cây có hương thơm dịu được Trời đặt tên là lan. Cây có điệu múa nhịp nhàng được đặt là tóc tiên. Loài cây có dáng đứng hiên ngang được gọi là thông. Các loại rau có cũng có mặt đông đủ để xin Trời những cái tên thật đẹp như quế, tía tô, húng,...

Đến cuối ngày, khi Trời đã mệt, một nhành cây nhỏ mới vội vã chạy đến. Nó thở hổn hển, nói:

- Con xin lỗi vì bận chăm sóc bà đang bị bệnh nên con đã đến muộn. Xin Trời hãy thương tình đặt cho con một cái tên.

Cảm động trước lòng hiếu thảo của cây nên Trời không trách phạt mà thương vô cùng. Nhưng lúc này, Trời chưa nghĩ ra được tên gì hay. Ông suy nghĩ mãi rồi ngập ngừng:

– Tên của con... thì là... thì là...

Nhành cây nghe vậy mừng quá, hét toáng lên:

– Tôi có tên rồi! Tên tôi là "thì là”!

Nó vội vàng cảm ơn Trời rồi chạy về nhà khoe với bà của mình. Nó đâu biết rằng “thì là” không phải là tên Trời đặt cho, mà chỉ là lời nói ngập ngừng của ông khi chưa nghĩ ra cho nó một cái tên. Bà khen cậu:

- Con có một cái tên thật đặc biệt!

Muôn loài đều rất yêu thích tên của cậu.

Từ đó, muôn loài gọi nó là cây thì là.

Câu 2 trang 115 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Đọc lại và chỉnh sửa bài viết của em.

Gợi ý:

- Trình tự các sự việc

- Dùng từ, viết câu

- Chi tiết sáng tạo

- Chính tả

- ?

Lời giải:

Em đọc lại và chỉnh sửa bài viết của em.

Vận dụng

Câu hỏi trang 115 Tiếng Việt lớp 5 Tập 1: Ghi lại các từ ngữ gợi tả âm thanh có trong bài “Hãy lắng nghe”.

Lời giải:

Các từ ngữ gợi tả âm thanh có trong bài “Hãy lắng nghe”: xào xạc, nhè nhẹ, thì thầm, rào rào, im vắng, véo von, lảnh lót, rộn rã, thầm thì, lao xao, náo nức, tí tách.