Thực hành Tiếng Việt: Câu rút gọn

Câu hỏi 1 trang 121 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Tìm câu rút gọn trong các lời thoại kịch sau và cho biết thành phần nào của câu bị tỉnh lược.

Giu-li-ét: - Chỉ có tên họ chàng là thù địch của em thôi. Nhưng nếu chẳng phải là người họ Môn-ta-ghiu thì chàng cũng vẫn là chàng. Chàng ơi! Hãy mang tên họ nào khác đi! Thế nào là họ Môn-ta-ghiu nhỉ? [...] Rô-mê-ô chàng ơi, chàng hãy từ bỏ tên họ đi. Cái tên kia đâu có phải xương thịt của chàng, chàng hãy đổi nó lấy cả tấm thân em.
Rô-mê-ô: - Đúng là từ miệng nàng nói ra nhé! Chỉ cần được nàng gọi là người yêu là tôi xin tức thì nhận tên thánh mới; từ nay trở đi, tôi không muốn bao giờ là Rô-mê-ô nữa.

(Sếch-xpia, Rô-mê-ô và Giu-li-ét)

Lời giải:

- Câu rút gọn:

Chỉ có tên họ chàng là thù địch của em thôi...

=> Rút gọn thành phần chủ ngữ.

Hãy mang tên họ nào khác đi!

=> Rút gọn thành phần chủ ngữ.

Câu hỏi 2 trang 122 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Dựa vào ngữ cảnh, hãy chuyển các câu rút gọn tìm được ở bài tập 1 thành câu đầy đủ. So sánh câu rút gọn và câu đầy đủ để làm rõ tác dụng của việc dùng câu rút gọn trong ngữ cảnh.

Lời giải:

* Chuyển câu:

- Chàng à, chỉ có tên họ chàng là thù địch của em thôi.

- Chàng hãy mang tên họ nào khác đi!

* So sánh:

- Việc sử dụng câu rút gọn để cung cấp thông tin cần thiết, cốt lõi trong ngữ cảnh cả hai nhân vật đang muốn bày tỏ tình yêu thương. 

Câu hỏi 3 trang 122 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Những câu văn in đậm sau rút gọn thành phần nào? Nêu tác dụng của việc rút gọn câu trong các ngữ cảnh.

a. - Nhưng chiếc tàu chuyển động chứ?

- Thưa ngài, không! Nó bập bềnh trên sóng, chứ chẳng chuyển động chút nào.

(Giuyn Véc - nơ, Hai vạn dặm dưới biển)

b. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần.

(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)

Lời giải:

a.

- Rút gọn thành phần vị ngữ.

- Tác dụng: Tránh lặp lại thông tin không cần thiết, chỉ để lại thông tin cần thiết.

b.

- Rút gọn chủ ngữ và vị ngữ, chỉ giữ lại bổ ngữ.

- Tác dụng: Chỉ thể hiện thông tin cần thiết.

Câu hỏi 4 trang 122 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Đọc các đoạn văn và thực hiện yêu cầu bên dưới.

a. - Anh đã nhìn thấy chim chìa vôi nó bay từ bãi cát vào bờ bao giờ chưa?

- Chưa

- Tổ chim sẽ bị chìm mất.

(Nguyễn Quang Thiều, Bầy chim chìa vôi)

b. Tôi đi đứng oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu. Cho ra kiểu cách con nhà võ.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

c. - Cậu làm trò gì thế? Sao lại ăn trộm hòn đá này?

- Chúng ta không ăn trộm! - Hắn nhún vai. - Chúng ta chỉ mượn tạm thôi! Dùng xong sẽ mang trả lại! Tớ cũng tò mò muốn biết nơi nào được gọi là trung tâm của vũ trụ.

(Hà Thủy Nguyên, Thiên Mã)

d. Mặt trời lại rọi lên ngày thứ sáu của tôi trên đảo Thanh Luân một cách thật quá là đầy đủ. Tôi dậy từ canh tư. Còn tối đất, cố đi mãi trên đá đầu sư, ra thấu đầu mũi đảo. Và ngồi đó rình mặt trời lên.

(Nguyễn Tuân, Cô Tô)

Yêu cầu:

(1) Chỉ ra câu rút gọn.

(2) Khôi phục các thành phần bị tỉnh lược để câu rút gọn thành câu đầy đủ.

(3) Nêu tác dụng của câu rút gọn trong mỗi trường hợp. 

Lời giải:

a.

- Câu rút gọn: Chưa

- Khôi phục: Tôi chưa nhìn thấy chim chìa vôi nó bay từ bãi cát vào bờ.

- Tác dụng của câu rút gọn: Tập trung vào thông tin cần trao đổi.

b.

- Câu rút gọn: Cho ra kiểu cách con nhà võ.

- Khôi phục: Tôi làm như vậy để cho ra kiểu cách con nhà võ.

- Tác dụng của câu rút gọn: Tập trung vào thông tin cần trao đổi.

c.

- Câu rút gọn: Sao lại ăn trộm hòn đá này; Dùng xong sẽ mang trả lại.

- Khôi phục:

+ Sao cậu lại ăn trộm hòn đá này.

+ Dùng xong tớ sẽ mang trả lại.

- Tác dụng của câu rút gọn: Tập trung vào thông tin cần trao đổi.

d.

- Câu rút gọn: Còn tối đất, cố đi mãi trên đá đầu sư, ra thấu đầu mũi đảo. Và ngồi đó rình mặt trời lên.

- Khôi phục: Tôi dậy từ canh tư khi trời còn tối đất, tôi cố đi mãi trên đá đầu sư ra thấu đầu mũi đảo. Và tôi ngồi đó rình mặt trời lên.

- Tác dụng: Tập trung vào thông tin cần trao đổi. Tránh lặp lại thông tin câu trước.