Một số yếu tố hán việt dễ nhầm lẫn và cách phân biệt

Câu hỏi 1 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Phân biệt nghĩa của các yếu tố Hán Việt trong mỗi trường hợp sau:

a. sinh trong từ sinh thành và sinh trong từ sinh viên

b. bá trong từ bá chủ và bá trong cụm từ nhất hô bá ứng

c. bào trong từ đồng bào và bào trong từ chiến bào

d. bằng trong từ công bằng và bằng trong từ bằng hữu

Trả lời:

a.

+ sinh trong từ sinh thành: đẻ ra.

+ sinh trong từ sinh viên: người học.

b.

+ bá trong từ bá chủ: sức mạnh.

+ bá trong cụm từ nhất hô bá ứng: trăm, số nhiều.

c.

+ bào trong từ đồng bào: người.

+ bào trong từ chiến bào: áo.

d.

+ bằng trong từ công bằng: đều, giống nhau.

+ bằng trong từ bằng hữu: bè (bạn bè).

Câu hỏi 2 trang 23 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Tìm một từ Hán Việt có yếu tố đồng âm khác nghĩa với yếu tố được in đậm trong các câu sau:

a. Thành càng kinh ngạc mừng rỡ, vội bắt dế bỏ vào lồng. (Bồ Tùng Linh, Dế chọi)

b. Vào tới cung cho chọi thử với đủ thứ dế kì lạ của các nơi dâng lên như hồ điệp (dế bướm), đường lang (dế bọ ngựa), du lợi đạt (dế đánh dầu), thanh ti đầu (dế trán tơ xanh) thì con nào cũng thua. (Bồ Tùng Linh, Dế chọi)

c. Song Trương có tính đa nghi, đối với vợ phòng ngừa quá sức. (Nguyễn Dữ - Chuyện người con gái Nam Xương)

d. Bấy giờ chàng mới tỉnh ngộ, thấu nỗi oan của vợ, nhưng việc trót đã qua rồi! (Nguyễn Dữ - Chuyện người con gái Nam Xương)

Trả lời:

a. Kinh đô

b. Kì thi

c. Uy nghi

d. Ngộ độc

Câu hỏi 3 trang 23 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Đặt 4 câu, mỗi câu sử dụng một từ tìm được ở bài tập 2.

Trả lời:

- Kinh đô nhà nước Văn Lang được nằm trên một vùng rộng lớn từ ngã Ba Hạc.

- Kì thi tốt nghiệp THPTQG là cột mốc rất quan trọng đối với các bạn học sinh.

- Phong thái của ông ấy thật uy nghi.

- Hôm qua, cô Lan bị ngộ độc phải đi bệnh viện cấp cứu.

Câu hỏi 4 trang 23 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Những từ in đậm trong các câu sau có yếu tố Hán Việt bị dùng sai. Hãy tìm hiểu nghĩa của các yếu tố đó để chỉnh sửa.

a. Mỗi tác phẩm văn học là một chính thể, trong đó, các bộ phận có quan hệ với nhau rất chặt chẽ.

b. Trên thế giới có nhiều hình thức tổ chức nhà nước, thể hiện sự đa dạng về chỉnh thể.

Trả lời:

a.

- Yếu tố sai là chính: Sửa lại là chỉnh thể: một khối thống nhất không thể tách rời.

b.

- Yếu tố sai là chỉnh: Sửa lại là chính thể: dùng để chỉ một chế độ chính trị, cách thức tổ chức nhà nước.

Câu hỏi 5 trang 24 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Nghĩa của từ cải biên khác với nghĩa của từ cải biến như thế nào? Điều gì tạo nên sự khác nhau về nghĩa giữa hai từ đó?

Trả lời:

- Nghĩa của hai từ khác nhau:

+ cải biên: sửa đổi hoặc biên soạn lại cho phù hợp với yêu cầu mới.

+ cải biến: thay đổi, biến đổi.

- Điều tạo nên sự khác nhau giữa hai từ là yếu tố “biên” và “biến”. “Cải biên” chỉ là sửa đổi dựa trên yêu cầu cũ còn “cải biến” là thay đổi, biến đổi hẳn đi.