Tài liệu tác giả tác phẩm Lời tiễn dặn Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Lời tiễn dặn lớp 11.

Tác giả tác phẩm: Lời tiễn dặn - Ngữ văn 11

I. Tìm hiểu tác phẩm Lời tiễn dặn

1. Thể loại

- Lời tiễn dặn thuộc thể loại truyện thơ dân gian.

- Truyện thơ là những truyện kể dài bằng thơ, có sự kết hợp giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình, phản ánh cuộc sống của người nghèo khổ, khát vọng về tình yêu tự do, hạnh phúc và cộng lí.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Tiễn dặn người yêu là truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ là lời của nhân vật trong cuộc kể lại câu truyện tình yêu, hôn nhân của vợ chồng mình. Cốt truyện diễn ra theo 3 chặng: Yêu nhau tha thiết-Chia lìa, đau khổ-Đoàn tụ hạnh phúc.

3. Phương thức biểu đạt: 

Văn bản Lời tiễn dặn có phương thức biểu đạt là tự sự & biểu cảm.

4. Tóm tắt văn bản Lời tiễn dặn

Đoạn trích miêu tả tâm trạng chàng trai trên đường tiễn cô gái về nhà chồng và phải chứng kiến cảnh cô bị chồng đánh đập

5. Bố cục văn bản Lời tiễn dặn

Bố cục: 2 phần

- Phần 1 (từ đầu đến “ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”): Tâm trạng đau buồn, xót xa, quyến luyến của chàng trai khi tiễn người yêu đi lấy chồng.

- Phần 2 (đoạn còn lại): Sự kìm lòng của chàng trai cùng lời khẳng định tình yêu bền chặt, sâu nặng.

6. Giá trị nội dung

Qua tâm trạng đầy đau khổ, rối bời của chàng trai và cô gái, đoạn trích đã khắc hoạ nổi bật tình yêu tha thiết thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai, cô gái Thái.

7. Giá trị nghệ thuật

- Kết hợp tự sự và trữ tình.

- Lối diễn đạt mộc mạc, gần gũi với cách nghĩ cách cảm của người Thái, vừa rất chân tình tha thiết.

- Mượn thiên nhiên để biểu lộ tâm trạng.

II. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Lời tiễn dặn

1. Tâm trạng chàng trai khi đưa tiễn người yêu

- Tình cảm quyến luyến, tha thiết của một tình yêu sâu sắc người đẹp anh yêu cất bước theo chồng.

- Cảm nhận về nổi đau khổ tuyệt vọng của cô gái:

+ Vừa đi vừa ngoảnh lại/Vừa đi vừa ngóng trông: Chàng trai như thấy cô gái vẫn nuối tiếc, vẫn chờ đợi nuôi hy vọng.

+ Mỗi bước đi của cô gái là nỗi đau, nổi nhớ Chân bước xa lòng càng đau càng nhớ.

+ Cô gái ngoảnh lại, ngóng trông,lòng càng đau càng nhớ. Cô giải bày với cảnh vật thiên nhiên: Em tới rừng ớt ngắt lá ới ngồi chờ/ Em tới rừng cà ngắt lá cà ngồi chờ; tới rừng lá ngón ngóng trông.

- Chàng trai đã khẳng định lòng chung thuỷ của mình: Chàng trai mượn hương người yêu lúc này vì suốt đời anh không còn ai yêu thương hơn để lúc chết nhờ có hương của người yêu mà cháy đượm.

- Chàng trai động viên an ủi cô gái Con nhỏ hãy đưa anh ẵm/ Bé xinh hãy đưa anh bồng/ Cho anh bế con dòng đừng ngượng./ Nựng con rồng, con phượng đừng buồn.

+ Con nhỏ, bé xinh, con rồng, con phượng là chỉ con của cô gái với người chồng được anh yêu quý.

→ Câu thơ còn có ý nghĩa đề cao dòng giống của đứa trẻ để làm vừa lòng mẹ nó. Động viên an ủi đấy mà vẫn còn cái gì đó rưng rưng.

- Chàng trai ước hẹn chờ đợi cô gái trong mọi thời gian, mọi tình huống: Đôi ta yêu nhau, đợi đến tháng năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về/Đợi chim tăng ló hót gọi hè/Không lấy đuợc nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông/Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".

→ Lời tiễn dặn thấm sâu tình nghĩa cũng là lời ước hẹn chờ đợi nhau.

⇒ Qua đoạn thơ ta thấy được nỗi đau khổ của của đôi bạn tình và tình yêu mãnh liệt của chàng trai dành cho cô gái. Đồng thời đó cũng là sự chờ đợi, bám víu trong vô vọng, trạng thái bồn chồn, dùng dằng, tủi hổ của cô gái khi bị ép duyên.

2. Tâm trạng, cử chỉ của chàng trai khi ở nhà chồng cô gái

- An ủi, vỗ về khi cô gái bị nhà chồng đánh đập, hắt hủi:

+ Làm thuốc cho cô gái uống;

+ Giúp cô làm việc.

→ Sự quan tâm, chăm sóc ân cần của chàng trai đã trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cô gái.

- Điệp từ chết và những hình ảnh thiên nhiên chỉ sự hóa thân gắn bó khăng khít giữa hai nhân vật trữ tình, khẳng định tình yêu mãnh liệt, thủy chung son sắt của họ.

- Các hình ảnh so sánh tương đồng (tình đôi ta – tình Lú Ủa; Lòng ta thương nhau – bền chắc như vàng, đá) và các điệp ngữ (yêu nhau, yêu trọn) thể hiện khát vọng, ý chí đoàn tụ không gì lay chuyển được.

III. Đọc tác phẩm Lời tiễn dặn

Lời tiễn dặn

(trích Tiễn dặn người yêu – truyện thơ dân tộc Thái)

1. Quẩy gánh qua đồng rộng

Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng.

Vừa đi vừa ngoảnh lại,

Vừa đi vừa ngoái trông

Chân bước xa lòng càng đau nhớ.

Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,

Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,

Tới rừng lá ngón ngóng trông.

Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;

Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,

Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi,

[…]

Xin hãy cho anh kể vóc mảnh

Quấn quanh vai ủ lấy hương người,

Cho mai sau lửa xác đượm hơi,

Một lát bên em thay lời tiễn dặn!

Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,

Bé xinh hãy đưa anh bồng,

Cho anh bế con dòng đừng ngượng

Nụng con rồng con phượng đừng buồn.

[...]

“Đôi ta yêu nhau đợi tới tháng Năm lau nở,

Đợi mùa nước đỏ cá về,

Đợi chi tăng ló hót gọi hè,

Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông

Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già.”

[...]

2 - “Dậy đi em, dậy đi em ơi!

Dậy rũ áo kẻo bọ,

Dậy phủi áo kẻo lấm!

Đầu bù anh chải cho,

Tóc rối đưa anh búi hộ!”

Anh chặt tre về đốt gióng đầu,

Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,

Tơ rối đôi ta cùng gỡ, 

Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;

Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,

Về với người ta thương thuở cũ.

Chết ba năm hình còn treo đó;

Chết thành sông vục nước uống mất lòng

Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm

Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung

Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,

Chết thành hồn, chung một mái, song song.

Hỡi gốc dưa yêu mọc ngoài cồn cát,

Nước ngập gốc đáng lụi, đùng lụi,

Nước ngập rễ đáng bềnh, đùng bềnh.

Đôi ta yêu nhau, tình Lú – Ủa mặn nồng

Lời đã trao thương không lạc mất

Như bán trâu ngoài chợ,

Như thu lúa muôn bông.

Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng

Bền chắc như vàng như đá.

Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cúng,

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,

Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển

Người xiểm xui không ngoảnh, không nghe.

sĩ giới, không nung không cho

(Mạc Phi dịch, Tiễn dặn người yêu – Xống chụ xon xao, NXB Văn học, Hà Nội, 1973, tr. 122 – 124, 126, 138 – 140)

Video bài giảng Ngữ văn 11 Lời tiễn dặn - Kết nối tri thức

Xem thêm các bài tóm tắt Tác giả, tác phẩm Ngữ văn 11 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Tiếp xúc với tác phẩm

Tác giả - tác phẩm: Lời tiễn dặn

Tác giả - tác phẩm: Dương phụ hành

Tác giả - tác phẩm: Thuyền và biển

Tác giả - tác phẩm: Nàng Ờm nhắn nhủ

Tác giả - tác phẩm: Sống, hay không sống – đó là vấn đề