Những cuộc đấu tranh tiêu biểu chống thực dân của nhân dân châu Phi bao gồm:

- Ở An-giê-ri, cuộc khởi nghĩa của Áp-đen Ca-đe (1830-1847) đã thu hút đông đảo nhân dân tham gia đấu tranh.

- Ở Ai Cập (1879), phong trào đấu tranh của một số nhà tri thức và sĩ quan yêu nước do Át-mét A-ra-bi lãnh đạo, đã thành lập tổ chức chính trị bí mật “Ai Cập trẻ”.

- Ở Xu-đăng, thực dân Anh đã vấp phải phong trào đấu tranh mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của Mu-ha-mét Át-mét (1882-1898).

- Ở Ê-ti-ô-pi-a, ngay từ năm 1889, khi thực dân Italia tiến hành đánh chiếm đã vấp phải sự đấu tranh quyết liệt của nhân dân ở đây. Quân đội Ê-ti-ô-pi-a tuy bị tổn thất nặng nề, nhưng đã giữ vững được nền độc lập của Tổ quốc.

- Cùng với Ê-ti-ô-pi-a, Li-bê-ri-a cũng giữ vững được độc lập trước sự xâm lược của các nước thực dân phương Tây.

Những nét lớn của lịch sử châu Phi thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX:

- Các nước thực dân châu Âu tiến hành quá trình xâm lược và thống trị các nước châu Phi.

- Dưới ách thống trị hà khắc của các nước thực dân, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở châu Phi diễn ra quyết liệt.

- Tuy nhiên, do còn nhiều hạn chế nên các phong trào đấu tranh đều thất bại.

* Bảng: Các cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Mĩ Latinh đầu thế kỉ XIX

Chính sách bành trướng của Mĩ đối với khu vực Mĩ Latinh được biểu hiện:

- Năm 1823, Mĩ đưa ra học thuyết Mơn-rô: “Châu Mĩ của người châu Mĩ”.

- Năm 1889, tổ chức “Liên minh dân tộc các nước cộng hòa châu Mĩ” được thành lập, gọi tắt là Liên Mĩ, dưới sự chỉ huy của chính quyền Oa-sinh-tơn.

- Dùng sức mạnh quân sự để gây chiến tranh với các nước tư bản khác để tranh giành sự ảnh hưởng. Chẳng hạn, năm 1898, Mĩ gây chiến với Tây Ban Nha để sau đó chiếm Phi-lip-pin, Cu-ba, Pu-éc-tô Ri-cô,…

- Từ đầu thế kỉ XX, Mĩ khống chế nền kinh tế các nước Mĩ Latinh bằng cách áp dụng chính sách “Cái gậy lớn” và “Ngoại giao đồng đôla” để tiến tới khống chế về chính trị, lần lượt xâm chiếm các nước Mĩ Lainh.

- Mĩ từng bước biến khu vực Mĩ Latinh thành “sân sau” của mình.

1. Châu Phi

- Châu Phi là lục địa lớn thứ 2 trên thế giới, giàu tài nguyên khoáng sản.

- Châu Phi có nền văn minh cổ đại rực rỡ.

a) Các đế quốc xâm lược phân chia châu Phi

- Từ giữa thế kỉ XIX, thực dân châu Âu bắt đầu xâm lược châu Phi.

- Vào những năm 70, 80 của thế kỉ XIX, sau khi hoàn thành kênh đào Xuy-ê, các nước tư bản phương Tây đua nhau xâu xé châu Phi.

- Đầu thế kỉ XX việc phân chia thuộc địa giữa các đế quốc ở châu Phi căn bản đã hoàn thành.

b) Các cuộc đấu tranh tiêu biểu của nhân dân châu Phi

Chế độ cai trị hà khắc của chủ nghĩa thực dân đã làm bùng lên phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi.

=> Phong trào đấu tranh chống thực dân của nhân dân châu Phi đều thất bại (trừ Êtiôpia).

Lược đồ thuộc địa của các nước đế quốc ở châu Phi đầu thế kỉ XX

c) Nguyên nhân thất bại và ý nghĩa lịch sử

* Nguyên nhân thất bại: chênh lệch lực lượng, trình độ tổ chức thấp, bị thực dân đàn áp.

* Ý nghĩa:

- Thể hiện tinh thần yêu nước, tạo tiền đề cho giai đoạn sau - đầu thế kỉ XX.

- Phong trào đấu tranh ở châu Phi bao gồm đấu tranh bảo vệ độc lập và đấu tranh chống ách đô hộ của chủ nghĩa thực dân.

2. Khu vực Mĩ Latinh

- Mĩ La-tinh: là một phần lãnh thổ rộng lớn của châu Mĩ. Gồm một phần Bắc Mĩ, toàn bộ Trung Mĩ, Nam Mĩ và những quần đảo ở vùng biển Ca-ri-bê. Sở dĩ gọi đây là khu vực Mĩ La-tinh vì cư dân ở đây nói tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha (ngữ hệ La-tinh).

- Trước khi bị xâm lược, Mĩ La-tinh là một khu vực có lịch sử văn hóa lâu đời, giàu tài nguyên. Cư dân bản địa ở đây là người Inđian, chủ nhân của nhiều văn hóa cổ nổi tiếng, văn hóa May-a, văn hóa In-ca, văn hóa A-dơ-tếch.

a) Chế độ thực dân ở Mĩ La-tinh

- Đầu thế kỉ XIX, đa số các nước Mĩ Latinh đều là thuộc địa của Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha.

- Chủ nghĩa thực dân đã thiết lập chế độ thống trị phản động, dã man, tàn khốc:

+ Tàn sát dồn đuổi cư dân bản địa, chiếm đất đai lập đồn điền.

+ Đưa người Châu Phi sang để khai thác tài nguyên (vàng và bạc, người ta còn chở từ châu Mĩ về Tây Ban Nha đường, ca cao, gỗ, đá quý, ngọc trai, cánh kiến, thuốc lá, bông, ….)

=> Các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Mĩ Latinh diễn ra quyết liệt và nhiều nước giành độc lập ngay từ đầu thế kỉ XIX.

b) Phong trào đấu tranh giành độc lập

* Nhận xét:

- Đầu thế kỉ XX, phong trào đấu tranh giành độc lập ở Mĩ Latinh diễn ra sôi nổi, quyết liệt.

- Kết quả hầu hết khu vực đã thoát khỏi ách thống trị của thực dân Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha trở thành quốc gia độc lập.

Lược đồ khu vực Mĩ Latinh đầu thế kỉ XIX

c) Tình hình Mĩ La-tinh sau khi giành độc lập và chính sách bành trướng của Mĩ

* Tình hình Mĩ La-tinh sau khi giành độc lập

- Sau khi giành độc lập, các nước Mĩ La-tinh có tiến bộ về kinh tế xã hội:

+ Braxin trồng nhiều bông và cao su, cung cấp một nửa cà phê cho thị trường thế giới.

+ Achentina sản xuất len, da cừu, thịt bò xuất khẩu sang Anh... Các đồn điền trồng lúa mì, cây công nghiệp, chăn nuôi lấy thịt, sữa và lông phát triển mạnh trở thành nguồn hàng xuất khẩu có giá trị của nhiều nước. Dân số tăng nhanh do người nhập cư ngày càng đông.

*Chính sách bành trướng của Mĩ

- Mĩ âm mưu biến Mĩ Latinh thành “sân sau” của Mĩ ở Mĩ La-tinh.

- Mĩ đã đưa ra thủ đoạn tuyên truyền học thuyết: “Châu Mĩ của người châu Mĩ” (1823), thành lập “Liên minh dân tộc các nước cộng hòa châu Mĩ” (Liên Mỹ) dưới sự chỉ huy của Oasinhtơn.

- Năm 1898, Mỹ hất cẳng Tây Ban Nha khỏi châu Mĩ.

- Đầu thế kỉ XX, Mĩ dùng chính sách “Cái gậy lớn” và “Ngoại giao đô la” để khống chế khu vực này.

=> Chính quyền Oa-sinh-tơn đã khống chế, biến khu vực Mĩ La-tinh trở thành “sân sau” của đế quốc Mĩ.