Tài liệu tác giả tác phẩm Gai Ngữ văn lớp 11 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Gai lớp 11.

Tác giả tác phẩm: Gai - Ngữ văn 11

I. Tác giả Mai Văn Phấn

- Sinh năm 1955

- Quê quán: Kim Sơn, Ninh Bình

- Cuộc đời:

+ Năm 1974, ông nhập ngũ, rồi xuất ngũ năm 1981 và theo học Ngôn ngữ học và Văn hóa Nga tại Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội. Năm 1983, ông tiếp tục tu nghiệp tại Trường Đại học Sư phạm Maxim Gorky, Minsk (Thủ đô của Byelorussian SSR).

+ Ở Việt Nam, Mai Văn Phấn đã xuất bản 16 cuốn thơ và một cuốn sách, phê bình - tiểu luận; 29 cuốn thơ xuất bản ở nước ngoài. Thơ của ông đã được dịch ra hơn 40 thứ tiếng; xuất hiện trong hơn 50 tuyển tập thơ và tạp chí quốc tế.

+ Mai Văn Phấn giành giải thưởng văn học Cikada 2017 của Thụy Điển. Giải Cikada được sáng lập năm 2004 và được trao cho các nhà thơ Đông Á, nơi "cảm quan thơ ca của họ chỉ ra tính bất khả xâm phạm của đời sống".

II. Tìm hiểu tác phẩm Gai

1. Thể loại Thơ tự do

2. Phương thức biểu đạt

- Văn bản có phương thức biểu đạt chính là tự sự, miêu tả.

3. Xuất xứ

- In trong Giọt nắng, Hội Văn nghệ Hải Phòng, 1992, tr.36)

4. Bố cục

2 phần:

+ Phần 1: 4 câu đầu – Mối quan hệ giữa các hình ảnh đối lập.

+ Phần 2: 4 câu cuối – Sự chuyển đổi của các hình ảnh.

5. Giá trị nội dung

- Văn bản đề cập đến hình ảnh “bông hồng” và “gai” đồng thời thể hiện vẻ đẹp của bông hoa trong hồn nở ra từ vết gai cao là biểu tượng của cái đẹp tinh thần đạt được khi con người vượt qua mất mát, chông gai trên hành trình tìm kiếm sự hoàn thiện.

6. Giá trị nghệ thuật

- Văn bản ngắn gọn, súc tích, cô đọng, cung cấp đầy đủ thông tin.

- Văn phong, ngôn từ rõ ràng, mạch lạc.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Gai

1. Bốn câu thơ đầu

- Mối quan hệ giữa các hình ảnh trong bốn dòng thơ đầu: Sự đối lập giữa hai từ chỉ thời gian (sớm – chiều), hai hình ảnh (hoa hồng – gai).

- Ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh “hoa hồng” và “gai cào”: hoa hồng tượng trưng cho cái đẹp, hành động hái hoa là biểu tượng của hành trình đi tìm cái đẹp; gai tượng trưng cho nỗi đớn đau, cái giá phải trả trên hành trình gian khổ đó, gai cào là sự chấp nhận cái giá phải trả để đến với cái đẹp.

2. Bốn câu thơ cuối

- Sự chuyển đổi của các hình ảnh trong bốn dòng thơ cuối: Từ gai cao đến sẹo lên xanh biếc, gai đơm hoa, từ bông hoa hồng có thực mà chủ thể trữ tình muốn hái đến bông hoa hồng trong tâm hồn nở ra từ vết gai cao; sự chuyển biến từ nỗi đau đớn sang sự thăng hoa, niềm hạnh phúc khi chạm đến một cái đẹp cao hơn, thuần khiết hơn. Nỗi đau khi đã vượt qua sẽ trở nên những trải nghiệm đẹp đẽ, làm tâm hồn con người phong phú thêm.

- Dòng thơ đầu tiên và dòng thơ cuối cùng cho ta thấy ý nghĩa của hình ảnh “hoa trong mỗi dòng thơ, từ đó, thấy được ý nghĩa của việc lặp lại hình ảnh “hoa” lần thứ hai.

- Sự trở lại của hình ảnh “hoa ở cuối bài cho thấy bản thân sự trải nghiệm nỗi đau sẽ mang lại những cái đẹp mới mẻ, cao quý hơn. Bông hoa trong hồn nở ra từ vết gai cao là biểu tượng của cái đẹp tinh thần đạt được khi con người vượt qua mất mát, chông gai trên hành trình tìm kiếm sự hoàn thiện.

3. Bản chất của quá trình sáng tạo nghệ thuật

- Quá trình hái hoa phải trả giá bằng những vết gai cao và những bông hoa trong hồn nở ra từ vết gai cào đó có thể hiểu là biểu tượng của quá trình sáng tạo nghệ thuật. Hành trình sáng tạo là hành trình đi tìm cái đẹp vô cùng gian khổ, trong đó người nghệ sĩ phải thâm nhập, trải nghiệm, hoá thân để sống cùng những nỗi đau của kiếp người để sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật có giá trị trường tồn.

IV. Đọc tác phẩm Gai

Sớm

Hái bông hoa hồng

Chiều

Gai cào mộng mị.

Sẹo

Lên xanh biếc thế

Gai

Trong hồn đơm hoa.

V. Văn mẫu

Đề bài: Phân tích tác phẩm Gai

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến khi bàn luận về thơ Mai Văn Phấn đã viết rằng: “Nếu có một nhà thơ nào đó đang luôn tự đổi mới thơ mình và phá vỡ các nhịp điệu mòn cũ trong các thể nghiệm thơ hôm nay, theo tôi, người đó phải là Mai Văn Phấn.” Thơ của Mai Văn Phấn là như vậy, luôn có những đặc điểm riêng khiến người ta vừa đọc một lần đã ghi nhớ. Bài thơ “Gai” của ông cũng là một trong những tác phẩm như vậy.

Ngay từ tựa đề, “Gai” đã gợi ra cho chúng ta nhiều những suy nghĩ, những liên tưởng thật ấn tượng. Gai là biểu tượng cho sự gai góc, cứng rắn, mạnh mẽ của con người. Còn đối với tác phẩm “Gai” của tác giả Mai Văn Phấn, tác giả đã tập trung vào miêu tả những chiếc gai của loài hoa hồng. Hoa hồng đẹp, kiêu hãnh là vậy nhưng lại được bao bọc xung quanh bởi gai nhọn. Gai nhọn tua tủa đâm ra khiến con người ta phải rỉ máu mỗi khi chạm vào hoa hồng. Thế nhưng, vượt qua được những khó khăn, đau đớn ấy thì con người mới có thể giữ được vẻ đẹp của hoa hồng cho riêng mình.

“Sớm

Hái bông hoa hồng

Chiều

Gai cào mộng mị”

Không gian như được vẽ ra với hai không gian tương phản, đối lập với nhau là thời gian sáng và tối. Hai không gian tương phản như tượng trưng cho những điều mà người nghệ sĩ cống hiến cho cuộc đời nghệ thuật của mình. “Hái hoa hồng” là ẩn dụ cho những thành công, những giải thưởng mà người nghệ sĩ đạt được trong cuộc sống của họ. Là những điều mà người đời nhìn thấy được khi nói về họ. Nhưng ẩn đằng sau những hào quang rực rỡ ấy, người nghệ sĩ đã phải nếm trải biết bao nhiêu đắng cay, khổ cực, thậm chí là cả những lúc phải đánh đổi bằng máu và nước mắt để đạt được thành công ấy. Nếu như buổi sáng là thời gian để họ tỏa sáng, thì khi trời đã tối là thời gian để họ rèn luyện mình đạt được những thành công đó. Sáng tạo nghệ thuật là cả một quá trình cần sự cố gắng không ngừng nghỉ. Các nhà văn, nhà thơ không những chỉ tìm nguồn cảm hứng cho thơ của mình, mà còn phải không ngừng trau dồi vốn từ vựng, vốn tri thức của mình. Thế nhưng, những trái ngọt mà họ gặt hái được là không thể phủ nhận.

“Sẹo

Lên xanh biếc thế

Gai

Trong hồn đơm hoa”

Những vết sẹo được tạo nên bởi gai nhọn không chỉ làm cho con người đau đớn, mà còn ngược lại làm con người càng ngày trở nên mạnh mẽ, gai góc để đối diện với cuộc đời sóng gió ngoài kia. Những chiếc gai của con người sẽ mọc lên từ những vết sẹo ấy của bản thân mình. Những chiếc gai ấy không chỉ có công dụng làm đau người khác, mà còn để bảo vệ vẻ đẹp của bông hoa ấy. Gai từ trong cành và cũng trong hồn đơm ra hoa.

Bài thơ sử dụng những hình ảnh ẩn dụ nhiều tầng bậc, ngôn ngữ giàu sức gợi đặc biệt là thể thơ tự do, ngắt nhịp linh hoạt, độc đáo, một số các từ ngữ như sớm, chiều, sẹo, gai được ngắt riêng thành từng câu thơ gợi ra chiêm nghiệm độc đáo trong lòng độc giả. Bài thơ khá tiêu biểu cho những nét đặc trưng trong thơ của Mai Văn Phấn, hồn thơ rộng mở, khoáng đạt và có nhiều tầng bậc ý nghĩa về cuộc sống.

Có thể nói rằng bài thơ “Gai” đã cho chúng ta thấy được chân thật những đặc điểm nổi bật của thơ ca Mai Văn Phấn. Tác phẩm cũng trở thành một trong những tác phẩm nổi bật của thơ ca hiện đại Việt Nam.