Trong những năm 1918 - 1923 nước Đức có những điểm nổi bật:

* Thứ nhất, những khó khăn của nước Đức sau chiến tranh:

- Đức là nước bại trận, chịu nhiều tổn thất nặng nề: kinh tế, chính trị và quân sự hoàn toàn suy sụp.

- Mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt dẫn tới bùng nổ cuộc cách mạng dân chủ tư sản tháng 11-1918

- Tháng 6-1919, Đức kí Hoà ước Véc-xai với những điều khoản hết sức nặng nề. Điều này đã làm cho nước Đức vốn đã kiệt quệ nay càng thêm rối loạn.

* Thứ hai, phong trào cách mạng dâng cao.

- Tháng 11-1918, cách mạng dân chủ tư sản bùng nổ. Mùa hè năm 1919, nền cộng hoà Vaima ra đời.

- Tháng 12-1918, Đảng Cộng Sản Đức thành lập, trực tiếp lãnh đạo phong trào.

- Đỉnh cao của phong trào là cuộc nổi dậy của công nhân vùng Ba-vi-e (4-1919), dẫn đến sự thành lập nước Cộng hoà Xô viết Ba-vi-e.

- Tháng 10-1923, công nhân Hăm-buốt khởi nghĩa vũ trang nhưng thất bại.

Hình 32, sgk trang 64 nói về cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính của nước Đức trong những năm 1918-1923.

Lạm phát trầm trọng, trẻ em làm diều bằng những đồng mác mất giá. Năm 1914: 1 đô la Mĩ tương đương 4,2 mác, nhưng đến tháng 9-1923: 1 đô la Mĩ tương đương 98 860 000 mác.

Trong những năm 1924 - 1929, nước Đức bước vào thời kì ổn định và khôi phục kinh tế.

* Chính trị:

- Chế độ Cộng hoà Vai-ma được củng cố, quyền lực của giới tư bản cầm quyền được tăng cường.

- Chính phủ tư sản thi hành chính sách đàn áp phong trào đấu tranh của công nhân.

- Các Đảng tư sản công khai tuyên truyền tư tưởng phục thù cho nước Đức.

* Kinh tế:

- Công nghiệp: sản xuất công nghiệp khôi phục và phát triển mạnh. Đến năm 1929, vượt qua Anh, Pháp, đứng đầu châu Âu.

- Các tập đoàn tư bản độc quyền lớn xuất hiện, thâu tóm những ngành kinh tế chính của Đức.

* Đối ngoại: địa vị quốc tế dần dần được phục hồi, gia nhập Hội Quốc liên, kí kết một số hiệp ước với các nước tư bản Châu Âu và Liên Xô.

Chủ nghĩa phát xít thắng thế ở Đức vì:

- Sự bất lực của Chính phủ Đức trước những khó khăn của cuộc khủng hoảng kinh tế.

- Ảnh hưởng của Đảng Quốc xã và Hít-le đối với giới đại tư bản Đức càng ngày càng tăng.

- Đảng Xã hội dân chủ Đức từ chối đề nghị hợp tác với những người cộng sản để thành lập Mặt trận thống nhất chống chủ nghĩa phát xít.

- Nước Đức có đặc trưng là quân phiệt, hiếu chiến. Trong lịch sử, nước Đức được thống nhất bằng cuộc cách mạng “sắt và máu”.

Đức giữa hai cuộc chiến tranh thế giới trải qua những giai đoạn phát triển:

- Giai đoạn 1918 - 1923, sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Đức bước vào thời kì khó khăn, kiệt quệ.

- Giai đoạn 1924 - 1929, Đức bước vào thời kì ổn định và phát triển.

- Giai đoạn 1929 - 1933, thời kì khủng hoảng kinh tế.

- Giai đoạn 1933 - 1939, thời kì Hít-le lên nắm chính quyền và thiết lập chế độ phát xít.

Trong những năm 1933 - 1939, chính phủ Hít-le đã thực hiện các chính sách chính trị, kinh tế, đối ngoại phản động. Cụ thể:

* Chính trị:

- Thiết lập nền chuyên chính độc tài, công khai khủng bố các đảng phái dân chủ tiến bộ, trước hết là Đảng Cộng sản Đức.

- Năm 1934, Hít-le tuyên bố hủy bỏ nền Cộng hòa Vai-ma.

* Kinh tế:

- Tổ chức nền kinh tế theo hướng tập trung, mệnh lệnh, phục vụ nhu cầu quân sự.

- Tháng 7-1933, thành lập Tổng hội đồng kinh tế để điều hành hoạt động của các ngành kinh tế.

⟹ Nền kinh tế Đức thoát khỏi khủng hoảng và phát triển nhanh chóng.

* Đối ngoại:

- Chính quyền Hít-le tăng cường các hoạt động chuẩn bị chiến tranh.

- Tháng 10-1933, Đức tuyên bố rút khỏi Hội Quốc liên để được tự do hành động.

- Năm 1935, ban hành lệnh tổng động viên, tuyên bố thành lập quân đội thường trực và bắt đầu triển khai các hoạt động quân sự.

⟹ Đức trở thành một trại lính khổng lồ và ráo riết tiến hành các kế hoạch gây chiến tranh xâm lược.

Lý thuyết Bài 12: Nước Đức giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918-1939)

I. Nước Đức trong những năm 1918-1929

1. Nước Đức và cao trào cách mạng 1918 - 1923

a) Tình hình nước Đức trong những năm 1918 - 1923

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Đức là nước bại trận, bị chiến tranh tàn phá nghiêm trọng; mâu thuẫn xã hội gay gắt.

=> Cuộc cách mạng dân chủ tư sản tháng 11/1918 đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ cộng hòa tư sản (Cộng hòa Vaima).

- Tháng 6/1919, Đức kí hòa ước Véc-xai với những điều khoản hết sức nặng nề:

+ Mất hết 1/8 đất đai, gần 1/12 dân số, 1/3 mỏ sắt, gần 1/3 mỏ than, 2/5 sản lượng gang, gần 1/3 sản lượng thép và gần 1/7 diện tích trồng trọt.

+ Phải bồi thường một khoản chiến phí là 100 tỷ mác.

=> Nước Đức lâm vào tình trạng khủng hoảng, kiệt quệ:

+ Đồng Mác sụt giá nghiêm trọng.

+ Đời sống các tầng lớp nhân dân khó khăn, khổ cực.

b) Cao trào cách mạng 1918 - 1923

- Từ 1919 - 1923, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân, nhân dân lao động Đức dâng cao dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản Đức => đỉnh cao là sự ra đời của nhà nước Cộng Hoà Ba-vi-e (1919),...

- Từ 10/1923 cao trào cách mạng tạm lắng do sự đàn áp của chính quyền tư sản.

Lạm phát ở Đức năm 1920 - trẻ em dùng tiền làm diều giấy

2. Những năm ổn định tạm thời (1924 - 1929)

- Từ cuối năm 1923 kinh tế, chính trị, xã hội Đức ổn định.

* Về kinh tế

- Năm 1925, sản xuất công nghiệp Đức phát triển mạnh và đến năm 1929 đã đứng đầu châu Âu.

- Quá trình tập trung sản xuất diễn ra mạnh, các tập đoàn tư bản lớn xuất hiện, thâu tóm các ngành kinh tế chính.

* Chính trị:

- Đối nội: chế độ cộng hòa Vaima được củng cố, quyền lực của giới tư bản độc quyền được tăng cường. Đàn áp phong trào đấu tranh của công nhân, công khai tuyên truyền tư tưởng phục thù cho nước Đức.

- Đối ngoại: vị trí quốc tế của Đức được phục hồi. Đức tham gia Hội Quốc liên, ký kế một số Hiệp ước với các nước tư bản châu Âu và Liên Xô.

II. Nước Đức trong những năm 1929-1939

1. Khủng hoảng kinh tế và quá trình Đảng Quốc xã lên cầm quyền

- Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới cuối năm 1929 đã giáng đòn nặng nề làm kinh tế - chính trị - xã hội, Đức khủng hoảng trầm trọng.

+ Năm 1932, sản xuất công nghiệp giảm 47% so với trước khủng hoảng.

+ Hàng nghìn nhà máy, xí nghiệp phải đóng cửa.

+ Số người thất nghiệp: hơn 5 triệu người.

+ Giai cấp tư sản cầm quyền không đủ sức mạnh để duy trì chế độ công hòa tư sản, đưa đất nước vượt qua cuộc khủng hoảng đó.

- Để đối phó lại khủng hoảng, giai cấp tư sản cầm quyền quyết định đưa Hít- le thủ lĩnh Đảng Quốc xã Đức lên nắm chính quyền.

- Đứng đầu Đảng Quốc xã là Hít - le đã:

+ Công khai tuyên truyền tư tưởng phục thù cho nước Đức.

+ Công khai chống công sản và phân biệt chủng tộc.

+ Phát xít hoá bộ máy nhà nước.

+ Thiết lập nền chuyên chính độc tài do Hit - le làm thủ lĩnh tối cao và tuyệt đối.

- Đảng Cộng sản Đức kiên quyết đấu tranh song không ngăn cản được quá trình ấy.

- Ngày 30/1/1933, Hít-le lên làm Thủ tướng => Chủ nghĩa phát xít thắng thế ở Đức, mở ra thời kì đen tối của Lịch sử nước Đức.

Tổng thống Hin-đen-bua trao quyền thủ tướng cho Hít-le (30/1/1933)

2. Nước Đức trong những năm 1933 - 1939

Trong thời kỳ cầm quyền (1933 - 1939) Hít - le đã thực hiện các chính sách tối phản động về chính trị, xã hội, đối ngoại.

*Chính trị

- Công khai khủng bố của Đảng phái dân chủ tiến bộ, vu cáo những người cộng sản đốt cháy nhà Quốc hội, đặt Đảng Cộng sản ra ngoài vòng pháp luật.

- Thủ tiêu nền cộng hòa Viama, thiết lập nền chuyên chính độc tài do Hit-le làm thủ lĩnh tối cao và tuyệt đối.

- Năm 1934, Tổng thống Hin-đen-bua qua đời. Hít-le tuyên bố hủy bỏ hoàn toàn nền cộng hòa Vaima, thay vào đó là nền “Chuyên chế độc tài khủng bố công khai” mà Hít-le là thủ lĩnh tối cao và xưng là quốc trưởng suốt đời.

Hít-le và quân đội phát xít Đức

* Kinh tế

- Tổ chức nền kinh tế theo hướng tập trung mệnh lệnh, phục vụ nhu cầu quân sự.

- Thành lập Tổng hội đồng kinh tế (7/1933), phục hồi công nghiệp, nhất là công nghiệp quân sự, giao thông vận tải, giải quyết thất nghiệp…

=> Nền kinh tế Đức đã thoát khỏi khủng hoảng. Năm 1938, tổng sản lượng công nghiệp của Đức tăng 28% so với giai đoạn trước khủng hoảng và vượt qua một số nước tư bản châu Âu.

*Đối ngoại: tăng cường các hoạt động chuẩn bị chiến tranh

- Nước Đức tuyên bố rút khỏi Hội Quốc liên để được tự do hành động.

- Ra lệnh tổng động viên quân dịch (1935), xây dựng nước Đức trở thành một trại lính khổng lồ.

- Ký với Nhật Bản “Hiệp ước chống Quốc tế Cộng sản” hình thành khối phát xít Đức - Italia - Nhật. Bản.
=> Mục tiêu: Nhằm tiến tới phát động cuộc chiến tranh để phân chia lại thế giới.