Câu 1 trang 70 Tiếng Việt lớp 5: Đọc bài văn sau và trả lời câu hỏi:

Vịnh Hạ Long

     Vịnh Hạ Long là một thắng cảnh có một không hai của đất nước Việt Nam.

     Cái đẹp của Hạ Long trước hết là sự kì vĩ của thiên nhiên. Trên một diện tích hẹp mọc lên hàng nghìn đảo nhấp nhô khuất khúc như rồng chầu phượng múa. Đảo có chỗ sừng sững chạy dài như bức tường thành vững chãi, ngăn khơi với lộng, nối mặt biển với chân trời. Có chỗ đảo dàn ra thưa thớt, hòn này với hòn kia biệt lập, xa trông như quân cờ bày chon von trên mặt biển. Tùy theo sự phân bố của đảo, mặt vịnh Hạ Long lúc tỏa mênh mông, lúc thu hẹp lại thành ao, thành vũng, lúc bị kẹp giữa hai triền đảo như một dòng suối, lúc uốn quanh chân đảo như dải lụa xanh.

     Thiên nhiên Hạ Long chẳng những kì vĩ mà còn duyên dáng. Nét duyên dáng của Hạ Long chính là cái tươi mát của sóng nước, cái rạng rỡ của đất trời. Sóng nước Hạ Long quanh năm trong xanh. Đất trời Hạ Long bốn mùa sáng nắng. Bốn mùa Hạ Long mang trên mình một màu xanh đằm thắm: xanh biếc của biển, xanh lam của núi, xanh lục của trời. Màu xanh ấy như trường cửu, lúc nào cũng bát ngát, cũng trẻ trung, cũng phơi phới.

      Tuy bốn mùa là vậy, nhưng mỗi mùa Hạ Long lại có những nét riêng biệt, hấp dẫn lòng người. Mùa xuân của Hạ Long là mùa sương và cá mực. Mùa hè của Hạ Long là mùa mùa gió nồm nam và cá ngừ, cá vược. Mùa thu của Hạ Long là mùa trăng biển và tôm he… Song quyến rũ hơn cả vẫn là mùa hè của Hạ Long. Những ngày hè đi bên bờ biển Hạ Long ta có cảm giác như đi trước cửa gió. Ngọn gió lúc êm ả như ru, lúc phần phật như quạt, mang cái trong lành, cái tươi mát của đại dương vào đất liền, làm sảng khoái tâm hồn ta. Trong tiếng gió thổi, ta nghe tiếng thông reo, tiếng sóng vỗ, tiếng ve ran và cả tiếng máy, tiếng xe, tiếng cần trục từ trên các tầng than, bến cảng vòng lại. Những âm thanh của sự sống trăm ngả tụ về, theo gió ngân lên vang vọng.

      Núi non, sóng nước tươi đẹp của Hạ Long là một bộ phận của non sông Việt Nam gấm vóc mà nhân dân ta đời nọ tiếp đời kia mãi mãi giữ gìn.

Theo Thi Sảnh

a) Xác định phần mở bài, thân bài, kết bài của bài văn trên.

b) Phần thân bài gồm có mấy đoạn ? Mỗi đoạn miêu tả những gì ?

c) Những câu văn in đậm có vai trò gì trong mỗi đoạn và trong cả bài ?

Phương pháp giải:

Phần a: Em đọc bài và nêu rõ các phần:

- Mở bài: giới thiệu chung về Vịnh Hạ Long.

- Thân bài: miêu tả đặc điểm của thiên nhiên, cảnh vật nơi đây.

- Kết bài: Cảm nghĩ của tác giả.

Phần b: Em chú ý phần thân bài và các câu in đậm, từ đó chỉ ra các đoạn và nội dung chính của đoạn.

Phần c: Em đọc kĩ các câu văn in đậm, cho biết nội dung của câu văn đối với đoạn và sự liên kết của chúng với những nội dung phía trước.

Trả lời:

a) Xác định các phần trong đoạn văn trên:

- Mở bài: Câu mở đầu (Vịnh Hạ Long là một thắng cảnh có một không hai của đất nước Việt Nam).

- Thân bài: Gồm 3 đoạn tiếp theo, mỗi đoạn tả một đặc điểm của cảnh.

- Kết bài: Câu văn cuối (Núi non, sóng nước ...mãi mãi giữ gìn).

b) Nội dung chính của mỗi đoạn phần thân bài: 

- Đoạn 1 (Cái đẹp của Hạ Long... như dải lụa xanh.): Tả sự kì vĩ của vịnh Hạ Long với hàng nghìn hòn đảo.

- Đoạn 2 (Thiên nhiên Hạ Long chẳng những kì vĩ... cũng phơi phới.): Tả vẻ duyên dáng của vịnh Hạ Long.

- Đoạn 3 (Tuy bốn mùa là vậy... ngân lên vang vọng.): Tả những nét riêng biệt, hấp dẫn của Hạ Long qua mỗi mùa.

c) Các câu văn in đậm có vai trò mở đầu mỗi đoạn, nêu ý bao trùm toàn đoạn. Xét trong toàn bài, những câu văn đó còn có tác dụng chuyển đoạn, nối kết các đoạn với nhau. 

Câu 2 trang 72 Tiếng Việt lớp 5: Dưới đây là thân bài của một bài văn tả cảnh Tây Nguyên. Em hãy lựa chọn câu mở đoạn thích hợp nhất từ những câu cho sẵn dưới mỗi đoạn.

Đoạn 1:

[…] Phần phía nam của dải Trường Sơn nằm ở đây với nhiều ngọn núi cao từ 2000 đến 2600 mét, quanh năm mây phủ trắng đầu. Bên những chóp núi cao là những thảm rừng dày. Có nhiều khu nguyên sinh từ bao đời nay chưa in dấu chân người.

a) Tây Nguyên là miền đất núi non điệp trùng.

b) Tây Nguyên có núi cao chất ngất, có rừng cây đại ngàn.

c) Đến với Tây Nguyên là đến với mảnh đất của những cánh rừng hoang sơ.

Đoạn 2:

[…] Những đồi tranh vàng óng lao xao trong gió nhẹ. Những đồi đất đỏ như vung úp nối nhau chạy tít tắp tận chân trời. Đó đây, những cụm rừng xanh thẫm như ốc đảo nổi lên giữa thảo nguyên. Những đồn điền cà phê, chè,… tươi tốt mênh mông. Những rẫy lúa, nương ngô bên những mái nhà sàn thấp thoáng trải dài ven bờ suối, hoặc quây quần trên những ngọn đồi. 

Theo AY DUN và LÊ TẤN

a) Nhưng Tây Nguyên đâu chỉ có núi cao và rừng rậm. Tây Nguyên còn là miền đất của những dòng sông cuồn cuộn, những dòng suối nên thơ.

b) Nhưng Tây Nguyên đâu chỉ có núi, có rừng. Tây Nguyên còn là miền đất âm vang tiếng cồng chiêng từ ngàn đời.

c) Nhưng Tây Nguyên đâu chỉ có núi cao và rừng rậm. Tây Nguyên còn có những thảo nguyên rực rỡ trong nắng dịu mùa xuân, như những tấm thảm lụa muôn màu, muôn sắc.

Phương pháp giải:

Em hãy chú ý tới nội dung chính của mỗi đoạn và chọn câu mở đoạn có nội dung bao trùm.

Trả lời:

- Đoạn 1: Ta điền câu (b): Tây Nguyên có núi cao chất ngất, có rừng cây đại ngàn.

  Sở dĩ ta chọn câu này làm câu mở đoạn vì câu văn nói đến hai đặc điểm của Tây Nguyên đó là núi cao và rừng cây nguyên thuỷ.

- Đoạn 2: Ta điền câu (c): Nhưng Tây Nguyên đâu chỉ có núi cao và rừng rậm. Tây Nguyên còn có những thảo nguyên rực rỡ trong nắng dịu mùa xuân, như những tấm thảm lụa muôn màu, muôn sắc.

  Ta chọn câu này vì nó vừa có quan hệ từ (tiếp nối hai đoạn) vừa tiếp tục giới thiệu đặc điểm của địa hình Tây Nguyên - vùng đất của những thảo nguyên muôn màu sắc.

Câu 3 trang 72 Tiếng Việt lớp 5: Hãy viết câu mở đoạn cho một trong hai đoạn văn ở bài tập 2 theo ý của riêng em.

Phương pháp giải:

Em chú ý tới nội dung chính của mỗi đoạn và viết câu có nghĩa bao trùm nội dung toàn đoạn đó. 

Trả lời:

- Đoạn 1:

+ Đến với Tây Nguyên ta sẽ hiểu thế nào là núi cao và rừng rậm.

+ Vẻ đẹp của Tây Nguyên trước hết là ở núi non hùng vĩ và những thảm rừng dày.

- Đoạn 2:

+ Tây Nguyên không chỉ là mảnh đất của núi rừng, nơi đây còn hấp dẫn khách du lịch bởi những thảo nguyên tươi đẹp, muôn sắc màu.

+ Tây Nguyên đâu chỉ có núi cao và rừng rậm, nơi đây còn tự hào về những thảo nguyên rực rỡ sắc màu.