HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV cho HS xem bộ phim về cậu bé nguyên tử, yêu cầu HS trả lời em đã thu nhận được thông tin gì từ bộ phim trên?

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

GV: Yêu cầu HS nhắc lại các khái niệm: nguyên tử, phân tử, nguyên tố hóa học, đơn chất, hợp chất. Lấy ví dụ.

vd1 : Trong phân tử nước (H₂O)

Tỉ lệ nguyên tử :       H : O = 2:1.

Thứ tự liên kết :     H-O-H

vd2 : Trong phân tử axit sunfuric (H₂SO₄)

Tỉ lệ nguyên tử :       H : S : O = 2: 1 : 4

Thứ tự liên kết :    

GV: Yêu cầu HS nhắc lại các khái niệm: mol,  khối lượng mol nguyên tử, phân tử; thể tích mol chất khí. Lấy ví dụ.

- GV gọi HS lên bảng viết công thức.

GV: Yêu cầu HS nhắc lại công thức tính tỉ khối của khí A so với khí B, tỉ khối của A so với không khí. Lấy ví dụ.

C. LUYỆN TẬP

1. Tính khối lượng mol của các chất sau: H₂SO₄, Na₂SO₄, Cu(NO₃)₃, Al₂O₃.

2. Tính khối lượng mol của các chất sau:

- Tỉ khối của X so với H₂ là 22

- Tỉ khối của X so với so với CO₂ là 1,02

Tiết 2:

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Trò chơi: MẢNH GHÉP HOÀN HẢO

GV chuẩn bị các mảnh ghép về các công thức, chia lớp thành 8-10 nhóm, trong thời gian 3 phút, ghép các công thức tương ứng. Đội nào nhanh và chính xác nhất sẽ giành chiến thắng.

1) Khối lượng m

2) Thể tích khí (đkc)

3) Thể tích khí ở t⁰C, P, V

4) Thể tích dd, C_M

5) Khối lượng chất tan, %C

6) Thể tích dd, D

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

vd : Hòa tan hh gồm (Fe và Zn) trong 500 ml dd HCl 0,4M thu được dd A và 1,792 lít khí Hydro (đkc). Cô cạn dd A thu được 10,52 gam muối khan.

       a) Tính khối lưọng hh ban đầu ?

       b) Tính nồng độ mol các chất trong dd A ?

- GV gọi  HS1 nhắc lại các hợp chất vô cơ như: oxit, axit, bazơ, muối.

- GV gọi HS2 lên bảng viết vd từng tính chất

C. LUYỆN TẬP

1.  Viết phản ứng (nếu có) khi cho H₂SO₄ loãng tác dụng với : Mg, Al₂O₃, K₂CO₃,

      Ba(OH)₂, KOH, Fe(OH)₂.

2. S $\to$ SO₂ $\to$ SO₃ $\to$H₂SO₄ $\to$CuSO₄ $\to$Cu(OH)₂ $\to$CuO $\to$CuCl₂ $\to$Cu(NO₃)₂

I. Các khái niệm về chất

     1. Nguyên tử

- Là hạt vô cùng bé tạo nên các chất

- Nguyên tử gồm có:

   + Hạt nhân mang điện tích dương, nằm ở tâm nguyên tử.

   + Lớp vỏ được tạo bởi các e mang điện tích âm, chuyển động xq hạt nhân và xếp thành từng lớp.

- Hạt nhân tạo bởi hạt p và hạt n.

   + Hạt proton (p) : mang điện tích (+)

   + Hạt nơtron (n) : không mang điện

- Khối lượng nguyên tử

                      m_ngtư = m_p + m_n

- Trong nguyên tử : số p = số e.

vd : Nguyên tử Oxi

   + Hạt nhân có 8p và 8e.

   + Vỏ nguyên tử có 8e chuyển động xq hạt nhân trên 2 lớp .

      2. Phân tử

- Là hạt đại diện cho chất gồm 1 số nguyên tử liên kết với nhau và thể hiện đầy đủ tính chất hóa học của chất.

 - Thông thường phân tử gồm 2 nguyên tử trở lên.

 - Phân tử có thể gồm những nguyên tử cùng lọai : O₂, Cl₂, N₂…,có thể gồm những nguyên tử khác loại : H₂O, CaO, NaOH …

- Phân tử khối là khối lượng của 1 phân tử tính bằng đvc, bằng tổng nguyên tử khối của các nguyên tử trong phân tử.

vd :

  Phân tử khối của CO₂ =12+16.2 = 44 đvc.

* Nếu phân tử bị chia nhỏ thì không còn mang tính chất của chất.

vd : Phân tử CaCO₃ khi nung bị phân hủy thành CaO và CO₂. Hai chất mới tạo thành không còn tính chất của CaCO₃.

 3. Nguyên tố hóa học

- Là tập hợp những nguyên tử của cùng 1 nguyên tố, có cùng số proton.

- Các nguyên tử thuộc cùng 1 nguyên tố có tính chất hóa học giống nhau.

vd : Tập hợp những ngtử Clo (có 17 p trong hạt nhân) làm thành 1 nguyên tố Clo.

4. Đơn chất, hợp chất

a. Đơn chất : Là những chất tạo nên từ 1 nguyên tố hóa học.

vd : Khí Hydro (H₂), khí nitơ (N₂), sắt (Fe), nhôm (Al) …

b. Hợp chất: Là những chất tạo nên từ 2 hay nhiều nguyên tố hóa học.

vd : Nước (H₂O) tạo nên từ 2 ngtố H và O

 H₂SO₄ tạo nên từ 3 nguyên tố H, S và O.

II. Mol

 1. Mol là gì?

Mol là lượng chất chứa 6.10²³ nguyên tử hay phân tử của chất đó.

- Con số 6.10²³ gọi là số Avogadro, ký hiệu là N.

- Đối với phân tử có nhiều nguyên tử, khi nói mol cần phân biệt mol nguyên tử hay mol phân tử.

 2. Khối lượng mol

    * Ký hiệu : M

Khối lượng mol của 1 chất là khối lượng của 1 mol chất đó (tức là khối lượng của N nguyên tử hay phân tử) tính bằng gam, có trị số bằng số nguyên tử khối hay phân tử khối.

vd :

+ K.lượng mol nguyên tử Oxy : M_O = 16 g.

+ K.lượng mol phân tử Oxy :  M= 32g.

+ K.lượng mol phân tử nước : M= 18 g.

 3. Thể tích mol của chất khí 

   Thể tích mol của chất khí là thể tích chiếm bởi 1 mol (tức là chiếm bởi N phân tử) chất khí đó.

- Trong cùng đk nhiệt độ và áp suất, thể tích mol của mọi chất khí đều bằng nhau.

- Ở đkc (t⁰ = 0⁰C, P= 1atm), thể tích mol của mọi chất khí đều bằng 22,4 lít .

    V⁰= V⁰= V⁰= … = 22,4 lít

III. Tỉ khối của chất khí

1. Tỉ khối của khí A so với khí B

Để biểu thị khí A nặng hay nhẹ hơn khí B bao nhiêu lần, ta dùng đại lượng tỉ khối.

              d_A/B =

vd: Khí cacbonic nặng hay nhẹ hơn khí Hydro bao nhiêu lần.

           dco_2/H2   = \(\frac{{{M_{C{O_2}}}}}{{{M_{{H_2}}}}}\) = \(\frac{{44}}{2}\)= 22

Khí cacbonic nặng hơn khí Hydro 22 lần.

2. Tỉ khối của khí A so với không khí

 KK là hỗn hợp nhiều khí, khối lượng mol TB của KK (đkc) bằng 29.

              d_A/KK = \(\frac{{{M_A}}}{{{M_{KK}}}}\) = \(\frac{{{M_A}}}{{29}}\)

vd: Khí SO₂ nặng hay nhẹ hơn không khí  bao nhiêu lần.

           dso_2/KK   = \(\frac{{{M_{S{O_2}}}}}{{{M_{KK}}}}\) = \(\frac{{64}}{{29}}\)= 2,21

 Khí SO₂ nặng hơn không khí 2,21 lần.

IV. Công thức

 1. Tính số mol (n)

   n = \(\frac{m}{M}\)

  n = \(\frac{V}{{22,4}}\)

 n = \(\frac{{PV}}{{RT}}\)

  n = C_M . V

 2. Tính khối lượng dung dịch

  m_dd  = \(\frac{{{m_{ct}}.100}}{{\% C}}\)

  m_dd  =  V. D

V. Phân loại chất vô cơ

1. Oxit: Là hợp chất gồm nguyên tố Oxy và nguyên tố khác.

 a. Oxit bazơ (oxit KL)

           CaO  +  CO₂  $\to$  CaCO₃

          Na₂O  +  2HCl $\to$ 2NaCl + H₂O

 b. Oxit axit (oxit PK)

            SO₂   +  CaO$\to$ CaSO₃

        CO₂  +  2NaOH $\to$ Na₂CO₃ + H₂O

        CO₂  +  NaOH  $\to$ NaHCO₃     

 c. Oxit lưỡng tính (oxit của KL)

  Tác dụng với axit hay baz tạo thành muối

          ZnO  +  2HCl$\to$ ZnCl₂ + H₂O

     ZnO  +  2NaOH$\to$ Na₂ZnO₂ + H₂O

 2. Bazơ : là hợp chất gồm KL kết hợp với  nhóm –OH.

+ Baz tan : NaOH, KOH, Ba(OH)₂, Ca(OH)₂

+Baz không tan : Cu(OH)₂, Fe(OH)₃ ….

·                    Hóa tính

- Làm quỳ tím hóa xanh.

- Tác dụng với Axit, Oxit axit, muối.

       NaOH  +  HCl $\to$  NaCl + H₂O

    2NaOH  +  CO₂  $\to$  Na₂CO₃ + H₂O

 2NaOH  +  FeCl₂ $\to$  2NaCl + Fe(OH)₂

3. Axit : là hợp chất gồm Hydo kết hợp với  gốc axit .

+ Axit mạnh : HCl, H₂SO₄, HNO₃, …

+Axit yếu : H₂S, H₂CO₃, H₂SO₃ ….

·                    Hóa tính

- Làm quỳ tím hóa đỏ .

- Tác dụng với KL trước H, Baz, Oxit baz, muối.

       2HCl +  Fe  $\to$  FeCl₂ + H₂­

         HCl + NaOH   $\to$  NaCl + H₂O

       2HCl + CuO      $\to$  CuCl₂ + H₂O

         HCl +  AgNO₃ $\to$  AgCl¯  + HNO₃

4. Muối : là hợp chất gồm kim lọai kết hợp với gốc axit.

+ Muối tan : NaCl, CuSO₄, KNO₃, …

+Muối không tan : CuS, FeCO₃, AgCl ….

·                    Hóa tính

 Tác dụng với KL đứng trước , axit, baz kiềm , muối.

  CaCO₃ +  2HCl  $\to$  CaCl₂ + H₂O+ CO₂­

  FeCl₂ + 2NaOH   $\to$  Fe(OH)₂ + 2NaCl

  KCl +  AgNO₃     $\to$  AgCl¯  + KNO₃

  CuSO₄  +  Fe       $\to$  FeSO₄  +  Cu¯

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

Tiết 3: A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- Yêu cầu HS nhắc lại khái niệm nguyên tử  (đã học lớp 8), nguyên tử được tạo thành từ những hạt nào? Kí hiệu của các hạt?

GV tóm tắt sơ đồ

                           Hạt nhân (p, n)

Nguyên tử

                            Vỏ (các e)

Như vậy, chúng ta đã biết nguyên tử được cấu tạo từ các hạt nào? Kích thước và khối lượng như thế nào? Bài học hôm nay sẽ giải đáp câu hỏi đó.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Thí nghiệm tìm ra electron và Thí nghiệm tìm ra hạt nhân nguyên tử: (Khuyến khích HS tự đọc)

Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo hạt nhân

- Proton là gì? Khối lượng và điện tích của proton? Nơtron là gì? Khối lượng và điện tích của nơtron?

+ Hạt nhân chưa phải là phần nhỏ nhất của nguyên tử.

+ Hạt nhân gồm các proton và nơtron.

+ Khối lượng và điện tích của proton và nơtron

- Các thí nghiệm đã xác nhận nguyên tử  là có thật, có cấu tạo rất phức tạp. Vậy kích thước và khối lượng của nguyên tử như thế nào?

- Hạt nhân được tạo nên từ các hạt proton và nơtron.

- m_p = m_n = 1,6726. 10^-27kg

- q_p = 1+

   q_n = 0

Hoạt động 3 : Tìm hiểu kích thước và khối lượng của nguyên tử  (Tự học có hướng dẫn)

GV giúp HS hình dung nguyên tử có kích thước rất nhỏ, nếu coi nguyên tử là một khối cầu thì đường kính của nó ~10^–10 m. Hạt nhân có kích thước rất nhỏ so với nguyên tử, đường kính của hạt nhân ~10^–5 nm (nhỏ hơn nguyên tử ~ 10000 lần).

- Có thể dùng đơn vị gam hay kg để đo khối lượng nguyên tử được không? Tại sao người ta sử dụng đơn vị u (đvC) bằng 1/12 khối lượng nguyên tử cacbon làm đơn vị ?

- Dùng các đơn vị như gam hay kg để đo khối lượng nguyên tử rất bất tiện do số lẻ và có số mũ âm rất lớn, như 19,9264.10^–27kg là khối lượng nguyên tử cacbon. Do đó, để thuận tiện hơn trong tính toán, người ta dùng đơn vị u (đvC).

1. Kích thước

- Nguyên tử các nguyên tố khác nhau có kích thước khác nhau.

- Đơn vị đo kích thước nguyên tử là Å, nm.

1 Å = 10^–10m, 1nm = 10 Å

2. Khối lượng 

- m_ngtử = m_p + m_e + m_n

- Do m_e << m_{hạt nhân}

→ m_ngtử = m_p + m_n

- 1đvC = 1u = 1/12 khối lượng nguyên tử C = 1/N

   1u =1,6605.10^-27 kg

C. LUYỆN TẬP

 - Tổng kết các nội dung đã học:

+ Nguyên tử có cấu tạo rỗng và phức tạp.

+ Cách tính khối lượng nguyên tử.

D. VẬN DỤNG VÀ TÌM TÒI MỞ RỘNG

1) Tính khối lượng nguyên tử Hiđro, kẽm, iot theo u. Biết:

m_H­ = 1,6735. 10^-27 kg; m_Zn = 108,58. 10^-27 kg

m_I = 210,725. 10^-27 kg.

2) Tính khối lượng nguyên tử của Beri và oxi theo kg biết: m_Be = 9,012u; m_O = 15,99u.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

Tiết 4: A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

HĐ nhóm: - GV chia lớp thành 4 nhóm, phát phiếu học tập, giấy cỡ lớn và bút cho từng nhóm.

Phiếu học tập số 1

Câu 1: a) Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống:

Thành phần nguyên tử gồm…(1).. và..(2)… …(3)…nguyên tử là phần mang điện dương nằm chính giữa nguyên tử và có cấu tạo gồm các hạt ..(4)…và…(5)….

b) Phiếu học tập số 2:

Nhóm 1, 3:a) Cho nguyên tử Cl có 17p, 18n và 17e. Tính khối lượng nguyên tử và khối lượng hạt nhân của Cl theo đơn vị u. So sánh khối lượng nguyên tử và khối lượng hạt nhân của Cl.

Nhóm 2, 4:b) Cho nguyên tử Cl có 17p, 20n và 17e. Tính khối lượng nguyên tử và khối lượng hạt nhân của Cl theo đơn vị u. So sánh khối lượng nguyên tử và khối lượng hạt nhân của Cl.

2/ Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm phân công nhiệm vụ cho từng thành viên: tiến hành hoàn thành yêu cầu của các phiếu học tập bằng các kiến thức đã học.

3/Báo cáo kết quả và thảo luận

HĐ chung cả lớp:

Phiếu học tập số 1: GV mời một nhóm báo cáo kết quả, các nhóm khác góp ý, bổ sung.

Phiếu học tập số 2: Giáo viên mời nhóm 1 và nhóm 3 trình bày kết quả lên bảng, các nhóm 2, nhóm 4 góp ý, bổ sung.

4/ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

Qua phiếu học tập số 1, HS nhớ lại và vận dụng kiến thức đã học về thành phần nguyên tử vào giải quyết yêu cầu đặt ra. Từ những kiến thức cũ này học sinh sẽ dễ dàng nghiên cứu và tiếp thu được kiến thức của bài mới.

Qua phiếu học tập số 2, GV sử dụng kết quả của các bài toán này để giúp học sinh tìm hiểu các khái niệm số khối và nguyên tử khối trong bài mới.

+ Dự kiến một số khó khăn, vướng mắc của HS:

Vì sao đều là nguyên tử của cùng một nguyên tố clo nhưng có khối lượng nguyên tử và khối lượng hạt nhân khác nhau. Mâu thuẫn đó sẽ được giải quyết khi tìm hiểu khái niệm về nguyên tố hóa học và đồng vị.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo: HĐ hình thành kiến thức.

a) Phiếu học tập số 1

(1), (2): vỏ nguyên tử, hạt nhân.

(3) hạt nhân.

(4) proton

(5) nơtron

Phiếu học tập số 2:

a) m_{nguyên tử} = m_p + m_n + m_e = 35,00935(u)

m_{hạt nhân} = m_p + m_n = 35(u)

so sánh:

\[\frac{{{m_{ng/t}}}}{{{m_{hn}}}}\] ≈1 hay

m_{nguyên tử} ≈ m_{hạt nhân}

b) m_{nguyên tử} = m_p + m_n + m_e = 37,00935(u)

m_{hạt nhân} = m_p + m_n = 37(u)

so sánh:

\[\frac{{{m_{ng/t}}}}{{{m_{hn}}}}\] ≈1 hay

m_{nguyên tử} ≈ m_{hạt nhân}