Văn bản Huyện đường - Nội dung, tác giả, tác phẩm

Nguyễn Uyên Ngày: 02-08-2024 Lớp 10

8.8 K

Tài liệu tác giả tác phẩm Huyện đường Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Huyện đường lớp 10.

Huyện đường - Ngữ văn lớp 10

I. Tìm hiểu tác phẩm Huyện đường

1. Thể loại: Tuồng

- Nghêu, Sò, Ốc, Hến thuộc loại tuồng đồ (tuồng hài), châm biếm sâu sắc nhiều thói tật trong xã hội và lật tẩy bộ mặt xấu xa của một số kẻ thuộc bộ máy cai trị ở địa phương trong xã hội xưa.

- Đây là tác phẩm tiêu biểu nhất trong di sản tuồng truyền thống và là vở tuồng đồ thuộc loại đặc sắc nhất.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

- Văn bản Nghêu, Sò, Ốc, Hến do Hoàng Châu Kỳ chỉnh lí (1957) gồm có tất cả 3 hồi. Đoạn trích Huyện đường thuộc cảnh I của hồi thứ II, thể hiện cảnh tri huyện và đề lại bàn bạc với nhau về cách nhũng nhiễu người kêu kiện.

- Tích tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến có một số dị bản, kể khác nhau ở một vài chỗ, trong đó có tình tiết đánh ghen ở cuối vở.

3. Tóm tắt

Văn bản kể lại thời gian trước khi vào xử án vụ trộm, tri huyện và đề lại bàn bạc nhau xử thế nào cho có lợi, có thể ăn được tiền.

Huyện đường - Tác giả tác phẩm (mới 2022) | Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức

4. Bố cục: Chia đoạn trích thành 2 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “Vào ra cũng phải chuyên cần”: Tri huyện tự bạch

- Phần 2: Còn lại: Đề lại và tri huyện tính toán, bày mưu để có thể lấy được tiền từ vụ xét xử

5. Giá trị nội dung

- Lên án tố cáo sự mục ruỗng, thối nát nơi quan trường phong kiến.

6. Giá trị nghệ thuật

- Ngôn ngữ châm biếm đả kích, gấy cười.

- Tiếng cười trào phúng, mỉa mai.

II. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Huyện đường

1. Khung cảnh nơi quan trường

- Trên tường là bức hoành phi đề hai chữ “Huyện đường”. Hai bên có hai câu đối. Bên cạnh câu đối phía trái có cửa vào nhà trong

- Một chiếc bàn to để chính giữa. Trên bàn có ống bút, nghiên mực, điếu bình

- Bên trái, bàn giấy của viên đề lại để xây mặt ra khán giả phía phải của sân khấu, trên bàn cũng có nghiên bút và một chồng đơn từ

2. Các nhân vật quan Tri huyện, Đề lại, Lính lệ

* Tri huyện

- Thằng Sò này giàu lắm, chúng mình có thể “ấy” được

- Phải nắm đứa có tóc ai nắm kẻ troc đầu. (cười khoái trá). Xử Ốc năm năm tù, Nghêu phạt đòn năm chục trượng, lí trưởng đòi ăn lót cần phạt trừn giới năm mươi quan tiền.

- Ăn thua là những chỗ khó đấy đấy, lưỡi không xương nhiều đường lắt léo, nói thế nào lại chả được. Thị Hến thì cũng có thể cho về nhưng chưa nên xử vội, vì xử Hến thì phải xử Sò.

* Đề lại

- Ta cứ để tra cứu đã. Thưa còn thằng Ốc, thằng Nghêu, lí trưởng, thị Hến thì liệu xử cho xong, bọn này toàn đầu trọc cả.

- Bẩm quan xử thật sâu sắc, nhưng đã xử Nghêu và Ốc rồi thì lấy gì mà không xử Sò với Hến được.

* Lính lệ

- Nhắc lại ông Trùm, anh xã và chị Hến biết rằng hôm nay quan bận lắm, tôi lẩm bẩm mãi quan mưới chịu xử vụ này đấy.

→ Ta thấy sự tương đồng về bản chấn, thủ đoạn bẩn thỉu, đê tiện giữa các nhân vật ở huyện đường, từ tri huyện đến đề lại và lính lệ.

III. Đọc tác phẩm: Huyện đường

Một đêm nọ, Ốc (kẻ chuyên nghề “đào ngạch") hợp tác với Nghêu (thầy bói) đột nhập nhà trùm Sò (địa chủ) để ăn trộm. Nghêu bị bắt giữ còn ốc chạy thoát được. Đang khi Ốc đem đồ ăn trộm bán cho Thị Hến - một người goá chồng, làm nghề buôn bán – thì trùm Sò và lí trưởng dẫn người ập đến bắt quả tang. Lí trưởng lợi dụng chuyện này đòi Thị Hến đút lót. Việc không thành, tất cả dắt nhau lên huyện đường. Tại đây, Ốc bị phạt tù, Nghêu và lí trưởng bị đánh đòn. Riêng lí trưởng, trùm Sò còn phải chi tiền để hối lộ tri huyện. Nhờ có nhan sắc, Thị Hến không những không bị hạch tội, lại còn được tri huyện và đề lại "chiếu cổ' hẹn hò. Lũ háo sắc ấy (có thêm cả lí trưởng) rơi vào bẫy của Thị Hến khi giáp mặt nhau tại nhà chị ta và bị các bà vợ đến đánh ghen một trận tơi bời. Đoạn trích dưới đây kể lại một cảnh làm việc nơi huyện đường, vào thời điểm diễn ra cuộc kiện tụng giữa các nhân vật liên quan đến vụ trộm.

Cảnh 1

– Bàn giấy của tri huyện.

Trên tường chính giữa là bức hoành phi đề hai chữ “Huyện đường”. Hai bên có hai câu đối. Bên cạnh câu đối phía trái có cửa

vào nhà trong.

Một chiếc bàn to để chính giữa làm bàn giấy của tri huyện, trên bàn có ống bút, nghiên mực, điều bình. Bên trái, bàn giấy của tiên đề lại để xây mặt ra khán giả phía phải của sân khấu, trên bàn cũng có nghiên bút và một chồng đơn từ.

Màn mở: tri huyện từ trong nhà bước ra, ngôi vào ghế.

TRI HUYỆN

(Nói lối)

Quyền trọng trấn nha môn

Bản chúc xung tri huyện

Đỉnh chung đà đủ miếng

Hoa nguyệt cũng quen mùi

Lấy của cây ngọn roi

Làm quan nhờ lỗ khẩu

Sự lí thường phân ấu

Được thua tự đồng tiền

Dân xã nếu không kiêng

Bỏ xuống lao giam kĩ

(một lá, cười)

Quan chúc nghĩ nên thú vị

Vào ra cũng phải chuyên cần

ĐỂ LẠI (bước ra)

Bam quan a!

TRI HUYỆN

Vâng, chào thầy. A, thầy Đế này, hôm nay sao mà

(Nói lối)

Nha lại vắng bẩm thân

Dân xã không đấu cáo

ĐỂ LẠI

Vâng, hôm nay chả thấy ai kiện cáo gì cả. Còn vụ Thị Hến, Nguyễn Sò quan đã định

dứt khoát như thế nào chưa?

TRI HUYỆN

Vụ ấy à? Ý thầy thế nào? (không đợi để lại trả lời) Tôi thì tôi nghĩ cứ để đu đưa như vậy đã. Thằng Sò này giàu lắm, chúng mình có thể “ấy” được.

ĐỂ LẠI

Vâng, ta cứ bảo là để tra cứu đã. Thua còn thằng Ốc, thằng Nghêu, lí trưởng Thị Hến thì liệu xử cho xong bọn này toàn đầu trọc cả.

TRI HUYỆN

Phải, nắm đứa có tóc ai nắm kẻ trọc đầu (cười khoái trá) Xử Ốc năm năm tù, Nghêu phạt đòn năm chục trượng lí trưởng đòi ăn lót cần phạt trừng giới") năm mươi quan tiền.

ĐỀ LẠI

Bẩm quan xử thật sâu sắc, nhưng đã xử Nghêu và Ốc rồi thì lấy lí gì mà không xử Sò và Hến được.

TRI HUYỆN (cười)

Ăn thua là những chỗ khó đấy đấy, lưỡi không xương nhiều đường lắt léo, nói thế nên xử vội, vì xử Hến thì

nào lại chả được. Thị Hến thì cũng có thể cho về nhưng chưa nê phải xử Sò. Thầy hiểu chứ

ĐỂ LẠI

Vâng ạ, quan xử hay lắm. (gọi) Lệ đâu?

LÍNH LỆ A (lễ phép bước ra)

Bẩm quan dạy ạ.

ĐỂ LẠI

Ra đòi vụ Nguyễn Sò vào hầu, cả bên nguyên, bên bị, nhân chứng.

LÍNH LỆ A