Tài liệu tác giả tác phẩm Thị Mầu lên chùa Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo gồm đầy đủ những nét chính về văn bản như: tóm tắt, nội dung chính, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm, dàn ý từ đó giúp học sinh dễ dàng nắm được nội dung bài Thị Mầu lên chùa lớp 10.

Thị Mầu lên chùa - Ngữ văn lớp 10

I. Tác giả văn bản Thị Mầu lên chùa

- Theo Hà Văn Cầu (chủ biên), Hà Văn Cầu – Hà Văn Trụ (biên soạn)

II. Tìm hiểu tác phẩm Thị Mầu lên chùa

1. Thể loại: Chèo

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
- Trích trong vở chèo “ Quan Âm Thị Kính”

3. Phương thức biểu đạt: tự sự

4. Tóm tắt

Mãng Ông có con gái là Thị Kính đến tuổi lấy chồng, song chưa gả cho ai. Thiện Sĩ, học trò, dòng dõi thi thư, đến xin làm rể. Ông bằng lòng cho họ nên vợ nên chồng. Ở nhà Thiện Sĩ chăm chỉ học bài, Thị Kính bên cạnh miệt mài vá may. Đến đêm khuya chàng mệt, ngả lưng yên giấc. Nhìn cằm chồng có chiếc râu mọc ngược, sẵn có dao bén, nàng cầm lấy, định dùng để xén nó đi. Bất ngờ Thiện Sĩ choàng tỉnh thấy thế gạt tay vợ, đứng dậy hét toáng lên thất thần. Mẹ chồng chạy vào, nghe con trai kể, tưởng là con dâu định giết chồng, bèn mắng chửi và đuổi về nhà cha mẹ đẻ. Nàng nghĩ thương thân xót phận đành thay dạng nam nhi, xin vào chùa đi tu, được Sư Cụ nhận lời, đặt cho hiệu là Kính Tâm.Thị Mầu con gái phú ông vốn lẳng lơ trong làng thấy Kính Tâm Tâm đẹp người tốt nết, liền tìm mọi cách dụ Kính Tâm nhưng bị cự tuyệt.

5. Bố cục

- Phần 1: ( từ đầu… có ai như mày không): Thị Màu đi lên chùa

- Phần 2: (còn lại): Nhân vật Thị Kính

6. Giá trị nội dung

- Thị Mầu như đại diện cho bao nỗi khát vọng của người phụ nữ xưa. Tuy những hành động của Mầu trong chùa là điều không nên làm nhưng bởi sự hối thúc, khao khát của tình yêu mà lý trí bị lu mờ.

- Phê phán, hơn nữa, bóc trần cái đạo đức giả của đạo đức quan phong kiến.

7. Giá trị nghệ thuật

- Xây dựng tuyến nhân vật đặc sắc với những tình huống rất đắt giá làm toát lên tính cách nổi bật của nhân vật

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Thị Mầu lên chùa

1. Hình ảnh Thị Mầu khi đến chùa

- “Mầu tôi lên chùa từ mười ba

Tôi lên chùa thấy tiểu mười ba

Thấy sư mười bốn, vãi già mười năm”

- Người ta lên chùa vào mười tư, rằm; còn Thị Mầu lên chùa mười ba.

=> Thị Mầu khác với người thường

=> Ý thơ thể hiện sự ve vãn, đùa cợt với Phật tử ở chùa

- Hành động của Thị Mầu: xông ra nắm tay chú tiểu và trêu ghẹo

=> Lẳng lơ, không đoan chính

- Sự ve vãn không có kết quả, Thị Mầu chuyển qua lời ca trong điệu hát không còn ngọt ngào với chú tiểu

- “Người đâu ở chùa này

Cổ cao ba ngấn, lông mày nét ngang

Ấy mấy thầy tiểu ơ”

=> Thể hiện rõ ý định của tán tỉnh, lả lơi, không quan tâm đến việc vào lễ Phật, khát khao yêu đương của Thị Mầu.

- “Thầy như táo rụng sân đình

Em như gái rở, đi rình của chua”

=> Người phụ nữ trong thời kì thai nghén, người đời gọi là gái rở, thường thèm của chua

- “Tuổi vừa đôi tám, chưa chồng đấy thầy tiểu ơi!

Chưa chồng đây nhá”

=> Cố tình nhấn mạnh tình trạng vẫn còn độc thân, trong trắng của mình

- “Trúc xinh trúc mọc sân đình

Em xinh em đứng một mình chẳng xinh.”

=> Ở trong câu ca dao người phụ nữ đứng một mình, dù đứng ở đâu, góc độ nào vẫn xinh;

=> Thị Mầu thì nó được biến tấu đi, nhằm ghẹo chú tiểu, ẩn ý người phụ nữ xinh đẹp cần phải có đôi có cặp mới xinh, còn đứng một mình sẽ không xinh.

- “Thầy tiểu ơi”

=> Lặp đi lặp lại nhiều lần đã bộc lộ nỗi lòng say mê, yêu thương tha thiết của Thị Mầu.

2. Nhân vật chú tiểu

- Trước những lời vẽ vãn, khiêu gợi của Thị Mầu

+ Giữ khoảng cách, tìm cách từ chối, lẩn tránh

+ Lúc nào cũng tụng kinh “Niệm Nam mô A Di Đà Phật!”

=> Đường hoàng, ngay thẳng

IV. Đọc tác phẩm: Thị Mầu lên chùa

THỊ MẦU: (ra nói) Này chị em ơi!

Nay mười tư mai đã là rằm

Ai muốn ăn oản thì năng lên chùa.

Chị em lên chùa từ bao giờ nhỉ?

TIẾNG ĐẾ:

Mười tư, rằm!

THỊ MẦU:

Thế mà Thị Mầu tôi mang tiếng lẳng lơ

Đò đưa cấm giá' tôi lên chùa từ mười ba.

Mười ba,

Tôi lên chùa thấy tiểu mười ba

Thấy sư mười bốn, vãi già mười lăm

Tôi muốn cho một tháng đôi rằm

Trước vào lễ Phật, sau thăm vãi già

Tôi bước vào lễ Phật Thích Ca

Lễ đức Tam Thế, vua cha Ngọc Hoàng

(xưng danh)

Tôi Thị Mầu con gái phú ông

Thầy mẹ lôi lớn kính một lòng

Tiền cùng gạo lên chùa tiến cúng.

Bạch nhà sư trong ấy, cho chú tiểu ra nhận lễ, cho tôi còn về nào.

KÍNH TÂM:

A di đà Phật! Chào cô lên chùa!

THỊ MẦU:

A di đà Phật!

KÍNH TÂM:

A di đà Phật!

Tam Bảo Như Lai

Của ai phúc nấy

A di đà Phật! Cô cho biết tên để tôi vào lòng sớ!

THỊ MẦU:

Tên em ấy à?

Là Thị Mầu, con gái phú ông

Tuổi vừa đôi tám, chưa chồng đấy thầy tiểu ơi!

Chưa chồng đấy nhá

KÍNH TÂM:

A di đà Phật!

Khấn nguyện thập phương

Kính trình Tam Bảo

Lòng người có đạo

Đem của cúng dàng

Một nén cũng biên

Một đồng cũng kể

Tuy vân bạc lễ

Đãn kiến thành tâm

Phật tổ giám lâm

nam vi sáng tạo

Quỷ thần soi xét!

A di đà Phật! Tôi đã đèn nhang xong, mời cô vào lễ Phật.

THỊ MẦU:

Người đâu mà đẹp như sao băng thế nhỉ?

TIẾNG ĐẾ:

Ai lại đi khen chú tiểu thế cô Mầu ơi!

THỊ MẦU:

Đẹp thì người ta khen chứ sao!

Này chị em ơi,

Người đâu đến ở chùa này

Cổ cao ba ngấn, lông mày nét ngang

Ấy mấy thầy tiểu ơi!

KÍNH TÂM:

Nam mô A di đà Phật

THỊ MẦU:

Ấy mấy thầy tiểu ơi!

TIẾNG ĐẾ:

Mẫu ơi mất bò rồi

THỊ MẦU:

Nhà tao còn ối trâu!

Này thầy tiểu ơi

Thầy như táo rụng sân đình

Em như gái rở, đi rình của chua.

Ấy mấy thầy tiểu ơi!

KÍNH TÂM:

Nam mô A di đà Phật.

TIẾNG ĐẾ:

Mầu ơi nhà mày có mấy chị em? Có ai như mày không?

THỊ MẦU:

Nhà tao có chín chị em, chỉ có mình tao là chín chắn nhất đấy!

TIẾNG ĐẾ:

Dơ lắm! Mầu ơi!

THỊ MẦU:

Kệ tao! Này thầy tiểu ơi, ăn với em miếng trầu đã nào,

rồi để mõ đấy em đánh cho!

KÍNH TÂM:

Nam mô A di đà Phật!

THỊ MẦU:

(hát ghẹo tiểu)

Ấy mấy thầy tiểu ơi

Song đứng trước của chùa

Tôi vào tôi gọi, thầy tiểu chẳng thưa, tôi buồn

Ấy mấy thầy tiểu ơi

Một cành tre, năm bảy cành tre

Phải duyên thời lấy, chớ nghe họ hàng

Ấy mấy thầy tiểu ơi!

Mẫu đơn giồng cảnh nhà thờ

Đôi ta chỉ quyết đợi chờ lấy nhau

Ấy mấy thầy tiểu ơi

Muốn cho có thiếp có chàng

Ba sáu mười tám, cơm hàng có canh

Ấy mấy thầy tiểu ơi!

Trúc xinh trúc mọc sân đình

Em xinh em đứng một mình chẳng xinh!

(nói)

Bỏ mõ em đánh cho nào! Người đâu thấy gái mà lại chạy thế!

(Kính Tâm bỏ chạy)

Chẳng trăm năm cũng một ngày

Gương kia còn đó, tấm áo này còn hơi

Chị em ơi, tôi lấy hơi thầy tiểu xem, chị em nhé!

À, kinh mõ của chú tiểu còn bỏ đó, thế nào cũng phải ra đây.

Tôi tìm chỗ nấp, thế nào tôi cũng nắm tận tay chú tiểu thì tôi mới nghe!

(nấp)

KÍNH TÂM: (ra, nói)

Ngẫm oan trái nhiều phen muốn khóc

Thấy nhân duyên nghĩ lại nực cười

Hẳn vô tình thế mới trêu ngươi

Vì hữu ý nên rằng hoảng mắt

Chú có biết đâu mình cũng chỉ là...

THỊ MẦU: (xông ra, nắm tay Kinh Tâm) Đây rồi nhé!

KÍNH TÂM:

Mô Phật!

THỊ MẦU:

Bỏ mô Phật đi!

KÍNH TÂM:

Cô buông ra để tôi quét chùa kẻo sư phụ người quở chết!

THỊ MẦU:

Đưa chổi đây em quét rồi em nói chuyện này cho mà nghe!

Này chú tiểu ơi!

Mong cho chú tiểu quét sân

Xịch lại cho gần, cầm chổi quét thay

Lá tình không gió mà bay!

Nào, ăn với em miếng giầu đã nào! (Kính Tâm bỏ chạy)

Phải gió ở đâu! Chạy từ bao giờ rồi!

Ới này thầy tiểu ơi!

Muốn rằng cây cải cho xanh

Thài lài, rau dêu tám thành bờ tre

Lắng tai tôi nói cho mà nghe

Tri âm chẳng tỏ tri âm

Để tôi thương vụng nhớ thẩm sầu riêng!

TIẾNG ĐẾ:

Sao lẳng lơ thế, cô Mầu ơi!

THỊ MẦU:

Lẳng lơ đây cũng chẳng mòn

Chính chuyên cũng chẳng sơn son để thờ

(Hạ)

(Theo Hà Văn Cầu (Chủ biên), Hà Văn Cầu – Hà Văn Trụ (biên soạn), Kịch bản chèo, quyển 1, Hội văn nghệ dân gian Việt Nam – NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2014, tr. 272 – 276 và 317 – 320)

Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Tác giả - tác phẩm: Chợ nổi – nét văn hóa sông nước miền Tây

Tác giả - tác phẩm: Thị Mầu lên chùa (chèo cổ)

Tác giả - tác phẩm: Huyện Trìa xử án

Tác giả - tác phẩm: Đàn ghi-ta phím lõm trong dàn nhạc cải lương

Tác giả - tác phẩm: Xã trường – Mẹ Đốp