Tailieumoi.vn xin giới thiệu đến các quý thầy cô, các em học sinh lớp 9 tài liệu sơ đồ tư duy bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ hay nhất, gồm 10 trang đầy đủ những nét chính về văn bản như:
Các nội dung được Giáo viên nhiều năm kinh nghiệm biên soạn chi tiết giúp học sinh dễ dàng hệ thống hóa kiến thức từ đó dễ dàng nắm vững được nội dung tác phẩm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ Ngữ văn lớp 9.
Mời quí bạn đọc tải xuống để xem đầy đủ tài liệu Sơ đồ tư duy bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ dễ nhớ, ngắn nhất - Ngữ văn lớp 9:
KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ
I. Tác giả
- Nguyễn Khoa Điềm (1943), quê ông ở Thừa Thiên Huế trong gia đình trí thức cách mạng.
- Nguyễn Khoa Điềm là gương mặt tiêu biểu trong thế hệ các nhà thơ chống Mĩ.
- Thơ Nguyễn Khoa Điềm không cầu kì về hình thức, câu chữ tự nhiên, đời thường, lời thơ nhẹ nhàng, tha thiết nhưng cũng đậm chất suy tư, dồn nén cảm xúc, thể hiện tâm tư của người trí thức tham gia vào cuộc chiến đấu của nhân dân.
- Tác phẩm tiêu biểu: “Đất ngoại ô” (thơ, 1973), “Cửa thép” (kí, 1972), “Mặt đường khát vọng” (trường ca, 1974)….
II. Tìm hiểu chung tác phẩm
1. Thể loại: Thơ tự do
2. Hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ:
- Bài thơ được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác năm 1971 – những năm tháng quyết liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ. Giai đoạn này, cuộc sống của bộ đội và nhân dân ta trên các chiến khu rất gian nan, thiếu thốn. Ở những chiến khu miền rừng núi, cán bộ và nhân dân ta vừa bám rẫy, bám rừng vừa gia tăng sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu bảo vệ căn cứ.
3. Bố cục: 3 phần
- Phần 1: (11 câu đầu): Lời ru khi mẹ giã gạo.
- Phần 2: (11 câu tiếp): Lời ru khi lao động sản xuất.
- Phần 3: (12 câu cuối): Lời ru khi mẹ cùng dân làng tham gia chiến đấu.
4. Giá trị nội dung
Bài thơ là khúc hát ru, cũng là lời tâm tình tha thiết của người mẹ Tà – ôi đối với đứa con yêu đang từng ngày lớn lên trên lưng mẹ. Bài thơ bộc lộ tình yêu thương đằm thắm của người mẹ đối với con, tình cảm gắn bó với quê hương, với cuộc sống lao động và chiến đấu nơi núi rừng chiến khu, dù còn gian nan vất vả; đồng thời gửi gắm ước vọng con mau lớn khôn, khỏe mạnh, trở thành công dân của một đất nước tự do.
5. Giá trị nghệ thuật
Bài thơ như những điệp khúc của lời ru vừa ngọt ngào, trìu mến vừa tha thiết, mãnh liệt, với mỗi khúc ru lại mở ra một trường cảm xúc mới. Bài thơ có nhiều hình ảnh đẹp, giàu sức biểu đạt và biểu cảm.
III. Dàn ý phân tích tác phẩm
1. Tình cảm của người mẹ Tà-ôi trong khúc hát ru thứ nhất
- Hình ảnh người mẹ dân tộc Tà-ôi xuất hiện trong công việc vô cùng vất vả, nặng nhọc:
+ Hình ảnh “nhịp chày nghiêng” giàu giá trị tạo hình, gợi lên vóc dáng nghiêng nghiêng trong công việc của mẹ.
+ Hình ảnh “giấc ngủ em nghiêng” gợi về một giấc ngủ chao nghiêng, đung đưa theo nhịp chày của mẹ.
+ Giữa những hình ảnh liệt kê: “mồ hôi, vai gầy” để đặc tả, tô đậm sự vất vả trong lao động của mẹ.
- Giữa những công việc vất vả như thế, tình yêu thương mẹ dành cho con càng thêm sâu sắc:
+ Hình ảnh “vai mẹ gầy” gợi vóc dáng mẹ gầy, lam lũ của mẹ nhưng cũng chính đôi vai gầy ấy cũng chính là chiếc gối đưa con vào giấc ngủ êm.
+ Câu thơ “lưng đưa nôi và tim hát thành lời” là hình ảnh mới lạ của bà mẹ Tà-ôi đưa nôi cho con bằng tấm lưng và hát bằng cả trái tim yêu thương sâu lắng.
- Trong lời ru của mẹ, mẹ đã gửi gắm, mong muốn bao điều tốt đẹp cho con:
+ Mẹ thương con, yêu con sâu sắc và tình thương của mẹ cứ lớn dần và được chuyển hóa, mở rộng sang tình thương bộ đội.
+ Hình ảnh “hạt gạo trắng ngần” mẹ mơ gợi lên một cuộc sống no đủ, êm đềm sẽ đến với con.
+ Hình ảnh “vung chày lún sân” cho thấy mẹ không chỉ mong con có một cuộc sống no đủ mà còn ước con khỏe mạnh, lao động giỏi.
⇒ Khúc hát ru thứ nhất đã cho thấy tấm lòng bao la, vĩ đại của người mẹ, mẹ vừa là mẹ, vừa là gia đình, vừa là người mẹ của kháng chiến, của đất nước.
2. Lời ru khi lao động sản xuất
- Hình ảnh “lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ” là một hình ảnh tương phản:
+ Gợi thiên nhiên, khung cảnh mênh mông, heo hút của núi rừng Ka-lưi.
+ Gợi vóc dáng nhỏ bé, hao gầy của mẹ trong lao động, sản xuất.
⇒ Câu thơ đã nhấn mạnh sự nhọc nhằn, vất vả của mẹ.
- Tác giả đã sáng tạo hình ảnh ẩn dụ “Mặt trời của mẹ” để diễn tả tình yêu thương vô bờ bến của mẹ:
+ “Mặt trời của bắp” đó là mặt trời thực của thiên nhiên, của vũ trụ tỏa hơi ấm đến muôn nơi.
+ “Mặt trời của mẹ” là sự sáng tạo độc đáo, ẩn dụ cho con. Mẹ muốn nói con chính là nguồn sáng, là niềm hạnh phúc, sự ấm áp của đời mẹ.
- Từ tình thương con, mẹ mở rộng sang tình thương bộ đội và sang cả buôn làng.
- “Hạt bắp lên đều” ẩn dụ cho cuộc sống no đủ mà mẹ mong ước.
- Câu thơ “mai sau con lớn, phát mười Ka-lưi” gợi về một ngày rất gần, con sẽ trưởng thành, khỏe mạnh phi thường, đem sự no ấm cho muôn làng.
⇒ Ước mơ và tình yêu của mẹ cứ mở rộng dần đã cho thấy tấm lòng, sự hi sinh vĩ đại của mẹ.
3. Lời ru khi mẹ cùng dân làng tham gia chiến đấu
- Hình ảnh liệt kê “chuyển lán”, “đạp rừng” gợi hình ảnh người mẹ đang bảo vệ căn cứ, di chuyển lực lượng để kháng chiến lâu dài với tinh thần quyết tâm vào lòng tin thắng lợi:
+ Hình ảnh liệt kê: “anh trai cầm súng”, “chị gái cầm chông”, “mẹ địu em đi”:
+ Gợi lên một gia đình, dân tộc đang anh dũng đứng lên chống kẻ thù chung.
+ Cho thấy sự lớn mạnh, trưởng thành vượt bậc của quân đội ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Chúng ta tập hợp được một lực lượng đông đảo, thuộc mọi tầng lớp từ già trẻ, gái trai cùng tham gia chiến đấu.
⇒ Từ tình thương con mẹ mở ra tình yêu quê hương, đất nước. Từ tình cảm gia đình riêng tư mẹ hòa hợp với tình cảm chung rộng lớn của dân tộc, đất nước.
- Xuất phát từ tình cảm lớn lao, tấm lòng cao cả ấy, mẹ đã mơ về con những ước mơ lớn lao, vĩ đại:
+ Mẹ mơ “được thấy Bác Hồ” là mẹ mong muốn cho con sớm trưởng thành và tìm thấy được chân lí, con đường đúng đắn.
+ Ước mơ tha thiết nhất, mãnh liệt nhất của mẹ là con được “làm người Tự do”, sống trong một dân tộc làm chủ được vận mệnh của mình.
⇒ Qua lời ru, lần lượt hiện lên những công việc, tấm lòng của người mẹ. Người mẹ ấy bền bỉ trong công việc lao động và quyết tâm trong công cuộc bảo vệ đất nước.
IV. Bài phân tích
Từ xa xưa, tình mẫu tử đã trở thành đề tài quen thuộc của văn học, là nguồn cảm hứng sáng tác bất tận của các nhà văn, nhà thơ. Trong kho tàng văn học Việt Nam, nhắc đến tác phẩm viết về tình cảm thiêng liêng cao đẹp này không thể không nhắc tới bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm. Bài thơ là lời tâm tình tha thiết của người mẹ Tà-ôi. Qua đó bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của mẹ dành cho con, tình cảm gắn bó với quê hương, với cuộc sống lao động và chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ nhiều gian khổ.
“Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” ra đời vào năm 1971, ngay trong những năm tháng quyết liệt của kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ không những là tác phẩm tiêu biểu trong tập “Đất và khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm mà còn là lời ru đầy ngọt ngào, da diết dành cho những em bé lớn lên trên lưng mẹ. Những lời ru chan chứa tình thương ấy đã mở ra một không gian mới đậm đà bản sắc của người Tà-ôi. Xuyên suốt bài thơ là hình ảnh người mẹ dân tộc địu đứa con nhỏ trên lưng trong mọi công việc, mọi giai đoạn cùng nhau vượt qua bao gian khổ của cuộc sống và chiến đấu, thể hiện sự gắn bó khăng khít và sâu nặng của tình mẹ con. Mở đầu bằng lời ru nhịp nhàng yêu thương của mẹ:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Không giống như những đứa trẻ khác, những em bé Tà-ôi nằm ngủ trong tấm nôi địu trên lưng mẹ. Câu thơ cất lên lời hát thân thương vỗ về lại như lời tâm tình nhắn nhủ âu yếm, đưa em bé vào giấc ngủ say nồng để mẹ yên tâm lao động sản xuất, phục vụ sự nghiệp chiến đấu đang giai đoạn nước sôi lửa bỏng:
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng.
Nhà thơ vẽ lên trước mắt người đọc một khung cảnh tuyệt đẹp và đầy cảm động. Nhịp thơ 3/4 nhẹ nhàng đều đều giống như nhịp ru à ơi trên cánh võng nhỏ, tạo cảm giác ngọt ngào tha thiết. Từ “nghiêng” được điệp lại hai lần trong cùng một câu tái hiện chân thực hình ảnh người mẹ vừa giã gạo vừa địu con. Hiện thực cuộc chiến nhiều khó khăn gian khổ, mẹ yêu quê hương nên tham gia phục vụ kháng chiến, giã gạo để nuôi các chú bộ đội.
Thế nhưng, tình yêu mẹ dành cho con chưa bao giờ vơi bớt, ngay trong hoàn cảnh ấy, mẹ vẫn yêu thương con da diết. Nỗi vất vả nhọc nhằn hiện lên ở cả mẹ và con:
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời
Mặc dù trong hoàn cảnh vất vả, mẹ phải địu em ở trên lưng để làm việc nhưng tình yêu của mẹ dành cho con vô cùng sâu sắc. Hai mẹ con đều cùng chung nhịp đập, cùng chung trái tim, cùng chung nhịp chày giã gạo của mẹ. Đôi vai gầy của mẹ “nhấp nhô làm gối”, “lưng làm nôi” và “tim hát thành lời”. Nếu ở đoạn thơ thứ nhất là hình ảnh mẹ làm lụng chăm chỉ để nuôi bộ đội kháng chiến thì đến khổ thơ thứ hai, hình ảnh người mẹ địu con tỉa bắp trên núi Ka-lưi lại khắc họa người mẹ làm công việc lao động sản xuất của người dân ở nơi chiến khu.
Trong mọi thời điểm, dù mẹ làm việc gì, tình yêu bao la ấy vẫn vẹn nguyên đầy thiêng liêng, xúc động. Ngay cả những ngày leo đèo tỉa bắp, trái tim bao dung của mẹ vẫn dịu dàng ngân vang khúc hát ru cho A-kay, bởi vì em chính là nguồn sống, là động lực mạnh mẽ của mẹ:
Mặt trời của bắp thì nằm trên núi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Nguyễn Khoa Điềm đã khéo léo lồng ghép hình ảnh ẩn dụ “mặt trời” mang lại những rung động sâu sắc, ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp. Mặt trời của bắp rạng rỡ ánh dương trên núi cao. Mặt trời của mẹ lại chính là con. Con là mặt trời tỏa nắng, soi rọi và sưởi ấm trái tim mẹ, là hạnh phúc là cội nguồn sự sống và sức mạnh của mẹ. Bắp lớn lên nhờ ánh sáng mặt trời tự nhiên. Mẹ sống và chiến đấu vì mặt trời trên lưng – con yêu của mẹ. Khúc hát ru vẫn nhịp nhàng đầy da diết, tình yêu của người mẹ Tà-ôi tiếp tục lắng sâu trong những mơ ước nhỏ nhoi gửi gắm. Từng lời thơ, từng nhịp ngắt nghỉ đều giúp chúng ta cảm nhận được sự dịu dàng bao la của tấm lòng người mẹ:
Ngủ ngoan a-kay ơi
Ngủ ngoan a-kay hỡi
Những lời ru được nhắc đi nhắc lại trong da diết như một điệp khúc yêu thương:
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Những năm tháng kháng chiến chống Mỹ đầy gian nan, khốc liệt. Điểm tựa của mẹ chính là con. Dù nhỏ bé, dù chưa thể cất tiếng thành lời, con vẫn là động lực giúp mẹ vượt mọi khó khăn, thử thách để sống, lao động và tham gia kháng chiến. Ước mong của mẹ giản đơn, mộc mạc nhưng vô cùng cao đẹp.
Mẹ mong con yêu bình an khôn lớn, trở thành một chàng trai khỏe mạnh. Mai này có đủ sức mạnh “vung chày lún sân”, “phát mười Ka-lưi”. Con trong mơ ước của mẹ dường như thấp thoáng dáng hình sử thi của những người anh hùng trong thần thoại. Đồng thời cũng giống như hình ảnh quy tụ sức mạnh dân tộc từ ngàn đời xưa. Ước mơ của người mẹ Tà-ôi vừa chứa đựng mong muốn cho con một cuộc đời bình an, hạnh phúc vừa gửi gắm khát vọng tương lai thắng lợi của kháng chiến. Điều này được thể hiện vô cùng rõ ràng trong lời ru khép lại bài thơ:
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Yêu quê hương, mẹ ước mơ về một ngày thống nhất đất nước. Mẹ sinh ra trong đói nghèo, nô lệ, mẹ trưởng thành trong muôn vàn gian khổ chiến tranh, con lại là nguồn sống của mẹ. Vì thế ước vọng lớn nhất của mẹ là con được trở thành công dân của đất nước tự do thống nhất. Tình cảm ấy thật thiêng liêng, cảm động. Đó là giấc mơ tình thương, giấc mơ về ấm no, hạnh phúc, giấc mơ chiến thắng.
Bài thơ khép lại nhưng âm điệu ngọt ngào vẫn còn ngân vang mãi. Nguyễn Khoa Điềm đã thành công xây dựng kết cấu bài theo khúc ru. Lời thơ như những lời ru ngọt ngào, giọng thơ tha thiết cùng nhiều từ gọi, từ xưng hô trìu mến (ơi, hỡi) và nhịp thơ chầm chậm. Ngoài ra tác giả kết hợp nhuần nhuyễn bút pháp miêu tả và biểu cảm, sử dụng khéo léo nhiều hình ảnh thơ đẹp, giàu sức biểu cảm. Từ đó tái hiện chân thực hiện thực sống và chiến đấu gian khổ của đồng bào dân tộc trong kháng chiến chống Mỹ. Đặc biệt, bài thơ thể hiện sâu sắc tình yêu thương con và ngợi ca vẻ đẹp của những người mẹ Tà-ôi, gắn bó và tình nguyện hi sinh để đóng góp chung vào công cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng sữa, bằng lời ru, tình thương của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang. Nó nhắc nhở mỗi chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về bà mẹ Việt Nam.
V. Một số lời bình về tác phẩm
1. Cả một chiến dịch đánh Mĩ như đổ dồn lên những vần thơ. Hình tượng người mẹ Tà-ôi được nâng lên thành hình tượng người mẹ Tổ quốc. Khoác lên vai mẹ, giờ đây là một nhiệm vụ mới, một tư thế tầm vóc mang tính thời đại – thời đại lịch sử cách mạng Việt Nam.
(Nhà văn và tác phẩm trong nhà trường, Ngô Thị Bích Phượng)
2. Đoạn thơ nói về hình ảnh người mẹ trong kháng chiến:
Chợ xa mẹ gánh mớ rau xanh
Thêm bó truyền đơn gọi đấu tranh
Bãi cát vàng thau in bóng mẹ
Chiều về… Hòn Nẹ… biển reo quanh!
Sóng hãy gầm lên, gió thét lên!
Triều dâng! Chèo mạnh, thuyền ơi thuyền!
Vui chăng, hỡi mẹ, đời vui đó:
Cờ đỏ ta lay động mọi miền!
Nhưng một đêm mưa, ướt bãi cồn
Lính về, lính trói cả hai con
Máu con đỏ cát đường thôn lạnh
Bóng mẹ ngồi trông, vọng nước non!
Ôi bóng người xưa, đã khuất rồi
Tròn đôi nấm đất trắng chân đồi
Sống trong cát, chết vùi trong cát
Những trái tim như ngọc sáng ngời!
Đốt nén hương thơm, mát dạ Người
Hãy về vui chút, mẹ Tơm ơi!
Nắng tươi xóm ngói, tường vôi mới
Phấp phới buồm going, nắng biển khơi…
(Mẹ Tơm – Tố Hữu)
1. Mở bài
- Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm: Tác giả Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ lớn, có nhiều tác phẩm hay đóng góp cho nền văn học nước nhà. Thơ của ông thường gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người và có giá trị nhân văn sâu sắc.
- Giới thiệu tác phẩm: Tác phẩm "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" thể hiện nguồn cảm hứng vô tận của tác giả với những người con đồng bào Tây Nguyên dân tộc thiểu số ít người. Bài thơ thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, tình yêu của người mẹ dành cho con, hòa chung vào tình yêu quê hương đất nước, tạo thành một tình lớn, mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc.
2. Thân bài
- Hình ảnh người mẹ địu con giã gạo thể hiện điều gì? Người đồng bào vùng dân tộc thường có thói quen địu con trên lưng khi đi làm nương, làm rẫy, khi giã gạo, quay lúa, dệt vải. Những đứa trẻ thơ vùng cao có lẽ ai cũng từng một thời được sống trên lưng mẹ. Lưng người mẹ ấm áp ấp ủ cho con những giấc mơ đẹp, ru con những trưa nồng oi ả, cho con những khoảng trời tuổi thơ bình yên với những giấc mơ ngoan hiền.
- Phân tích sự vất vả của người mẹ khi làm việc như thế nào? Những giọt mồ hôi của mẹ rơi xuống thấm qua lớp áo chảy xuống khuôn mặt hồng hào, bụ bẫm của em, chảy cả vào trong giấc mơ của em. Mẹ làm việc rất vất vả, lại còn phải cõng thêm em ở trên lưng, chắc mẹ sẽ cảm thấy rất mệt mỏi.
- Mong ước của người mẹ? Mẹ em đang vung những nhịp chày, làm việc tạo ra những hạt gạo ấm áp tình quân dân, tình đồng bào, đồng chí. Em nằm ngoan sau lưng mẹ ngủ một giấc no say, những giấc mơ bình yên về một ngày mai tươi sáng.
- Điều gì làm cho người mẹ vui vẻ làm việc? Một bà mẹ vừa chăm chỉ làm việc, vừa chăm con dành hết tình yêu thương của mình cho đứa con bé bỏng, những người mẹ này cũng chưa giây phút nào quên tình yêu, trách nhiệm với với quê hương, đất nước.
- Phân tích hình ảnh hai mặt trời để thấy sự khác nhau như thế nào? Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng. Người mẹ đồng bào dân tộc đi đâu làm gì cũng luôn phải mang con theo cùng. Những việc mẹ làm vô cùng nặng nhọc nhưng có em ở bên dường như mẹ không còn cảm thấy cô đơn nữa. Mẹ làm việc vì con, mong muốn cho con lớn khôn trưởng thành, có một cuộc sống đầy đủ hơn. Tình yêu của người mẹ thể hiện qua từng ấp ủ, mong muốn nhỏ nhoi. Qua những câu thơ này ta thấy tác giả là một người có trái tim vô cùng nhân hậu. "Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi. Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng".
- Hình ảnh các anh cầm súng, các chị cầm chông thể hiện điều gì? Trong khổ thơ này, người mẹ không chỉ địu con làm rẫy, đi rừng hay giã gạo nữa. Mà người mẹ đã địu con vào chiến trường, vào Trường Sơn tham gia giết giặc chống quân thù.
- Mong ước của người mẹ khi nói với con đi đánh trận cuối? Mẹ địu con đi đánh trận cuối, thể hiện sự quyết tâm của người mẹ trong cuộc chiến đấu khốc liệt này. Đồng thời cũng thể hiện niềm tin tất thắng của toàn thể người dân trên đất nước ta. Chúng ta luôn tin đạo nghĩa sẽ thắng hung tàn, sự đoàn kết ý chí của người dân sẽ xóa tan những âm mưu đen tối.
– Qua bài thơ tác giả muốn nhắn nhủ điều gì? Tinh thần chống giặc ngoại xâm của đồng bào ta vô cùng mãnh liệt. Dù với vũ khí nào thì tinh thần quyết tâm chống giặc ngoại xâm của người đồng bào ta vô cùng mạnh mẽ. Chúng ta trên dưới đồng lòng trăm người như một.
3. Kết bài:
- Bài thơ chứa đựng tình yêu quê hương đất nước
Ví dụ: Bài thơ đã thể hiện tình cảm sâu sắc của người đồng bào dân tộc, những người có cái bụng thẳng thắn, chân tình. Họ luôn hướng về cách mạng, về những anh bộ đội Cụ Hồ với những tình cảm gắn bó sâu sắc.
Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ có nhiều những đóng góp đáng kể trong nền văn học Việt Nam, những bài thơ của ông để lại nhiều giá trị sâu sắc và đặc biệt nổi bật đó là bài khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.Những khúc hát ru của người mẹ đã là nguồn cảm hứng vô tận để tác giả sáng tác lên những tác phẩm hay và đặc biệt có ý nghĩa, nó mang những khúc hát ru thu hút những làn điệu nhẹ nhàng trong tâm hồn của tác giả, những hình ảnh đó đã tác động mạnh mẽ trong lòng người đọc, những lời ru những em bé ngủ trên lưng những người mẹ khi địu con lên núi, ngủ trên lưng mẹ những em bé này lớn lên từng này, những giấc ngủ ngon đã trở thành một động lực để người mẹ có thể lao động để nuôi dưỡng những người con của mình, mẹ lao động đó là giã gạo, và một nhiệm vụ quan trọng đó là nuôi những chú bộ đội đi chiến đấu, những điều cao cả đó đã được tác giả thể hiện thật sâu sắc, những điều đó mang những đặc trưng riêng và mang những nỗi nhớ riêng biệt, đối với những người mẹ niềm núi này:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
…
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…”
Những khúc hát ru của những người mẹ này đã mang những khoảnh khắc đặc biệt trong tâm trí của những người chiến sĩ cách mạng, những lời hát đó đã khắc khoải sâu sắc trong lòng người, nó mang những dấu ấn riêng và đặc biệt sâu sắc, trong những hình ảnh đó những sự vất vả của những người mẹ đã thể hiện sâu sắc và nó nổi bật trong những trang thơ của tác giả, những nỗi vất vả đó được diễn tả bằng những từ như đổ mồ hôi, nhưng vai gầy nhấp nhô… những lời đó đã thể hiện được những nỗi vất vả của những bà mẹ. Sự tận tụy đó thể hiện những nỗi niềm sâu sắc, nó mang những nỗi nhớ thương và tác giả đã thể hiện những nỗi nhớ thương và tình cảm sâu sắc của tình yêu đối với những người mẹ này, sự biết ơn sâu sắc, những khoảnh khắc đó mang những âm điệu nhẹ nhàng và âm vang:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
...
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.”
Những việc làm của mẹ đều là muốn chăm cho con lớn khôn, mẹ yêu thương con và yêu thương những chú bộ đội đã hy sinh để bảo vệ tổ quốc, những nhịp chày dã gạo đã thể hiện mang những dấu ấn sâu sắc trong tâm hồn của tác giả, những điều đó đã thể hiện sâu sắc và mang những nhịp điệu riêng và vô cùng ý nghĩa cho tác giả, những nỗi nhớ thương đó thể hiện qua những ngôn ngữ trong tác phẩm này, hình ảnh mang những đặc trưng sâu sắc, những lời ru của người mẹ mong cho người con của mình ngủ ngon và những tâm sự thầm kín mà người mẹ đã thể hiện, mặt trời của bắp đó là mặt trời của nguồn lương thực nuôi sống bộ đội và nuôi con, nhưng mặt trời của mẹ thì nằm trên lưng, đó là tất cả những tình cảm sâu sắc mà người mẹ muốn thể hiện, con là tất cả đối với mẹ, là niềm tin trong sáng là cuộc sống của mẹ:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
...
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.”
Sự mong mỏi của mẹ đó là mong cho con ngoan và khỏe mạnh, những lời tâm sự mà người mẹ đã thể hiện được sâu sắc trong tác phẩm đó là những điều thầm kín và những nỗi niềm sâu rộng mà tác giả đã thể hiện, tình yêu thương của tác giả trong bài này đó là những khoảnh khắc mà tác giả thể hiện qua những trang sách hay mang những giá trị riêng biệt nó biểu hiện tình cảm của mẹ dành cho người con, tình yêu thương đó đã tác động sâu sắc đến tâm hồn của tác giả, những khoảnh khắc đó nhẹ nhàng và tình cảm gắn bó mật thiết và có ý nghĩa vô cùng lớn khi sự yêu thương của mẹ là vô bờ bến. Nhưng mong ước của người mẹ là mong con của mình sau này cũng sẽ trở thành những người có ích cho xã hội như những người chiến sĩ cách mạng, phục vụ cách mạng.Những vất vả gian lao của những người mẹ vừa phải nuôi con vừa phải lo chiến đấu cách mạng những người mẹ cao cả này đã để lại nhiều cảm xúc đáng kể cho tác giả, những điều đó không chỉ tạo nên những niềm tin sáng chói mà tạo nên những nhịp điệu riêng trong lòng của tác giả những hình dung đó, những hy sinh cao cả mà người mẹ đã dành nó to lớn và có sức mạnh vô cùng mạnh mẽ, những hình dung đó tạo nên những nhịp điệu riêng và có ý nghĩa đặc biệt sâu sắc, hình dung ra những hình ảnh mang những đặc điểm riêng và vô cùng ý nghĩa cho người đọc, những sự hy sinh đó vang vọng và mang những ý nghĩa đặc biệt sâu sắc, nhiều những hình ảnh mang những giá trị lớn lao khi người phụ nữ vừa nuôi con vừa cầm chông đánh giặc khi có giặc tới…Sự hy sinh lớn lao đó đã thể hiện được những yếu tố cao cả trong người mẹ mong muốn của người mẹ con mình sẽ trở thành những người có ích và sẽ lo cho đất nước của mình, những điều đó sẽ có ý nghĩa tạo nên những nhịp điệu nhẹ nhàng mà Bác Hồ đã dạy dỗ.
Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ độc đáo và rất hay. Nó đã được phổ nhạc thành ca khúc từng làm rung động hàng triệu trái tim.Bà mẹ được nói đến là bà mẹ người Tà-ôi có một tình thương mênh mông: thương con, thương làng đói, thương bộ đội, thương đất nước. Bài thơ có 3 khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca, điệu ru con của đồng bào Tà-ôi trên miền núi Trị Thiên. Mở đầu mỗi khúc ca là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi!
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ...”
Khúc ca thứ nhất là tiếng ru khi mẹ địu con giã gạo
“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gố
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời.”
Tiếng ru con "nghiêng" theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em cu Tai cũng "nghiêng" theo. Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ. Má em cũng "nóng hổi" vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ (mồ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng rất "đắt" để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo. Lưng mẹ là chiếc nôi để con lớn lên. Tim mẹ dạt dào tình mẫu tử, đã "hát thành lời". Hạt gạo hậu phương là "hạt vàng làng ta" hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, rất đáng tự hào: Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù đảm đang vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh "lưng núi" và "lưng mẹ" nhằm khẳng định đức tính kiên nhẫn, chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo:
“Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ.”
"Mặt trời" trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ:Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.Mẹ nhân hậu, lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghĩa xóm. Thời kháng chiến "hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều" là thế.Khúc ca thứ ba, nhịp điệu vang lên dồn dập. Đó là lúc "Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối", dồn đồng bào Tà-ôi vào chỗ chết, mẹ địu con khi đang "chuyển lán" và "đạp rừng". Cả gia đình mẹ cùng ra trận, mang tầm vóc anh hùng:
“Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.”
Khúc ca thứ ba là khúc ca chiến đấu. "Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh " là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam. Ở đây, người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước.Trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm 3 lần nói lên giấc mơ đẹp của bé thơ:
“Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần.
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do...”
Đó là giấc mơ tình thương, giấc mơ về ấm no, hạnh phúc, giấc mơ chiến thắng.Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng sữa, bằng lời ru, tình thương của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam "Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang". Nó nhắc nhở mỗi chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về bà mẹ Việt Nam.
CÔNG TY TNHH ĐẦU TƯ VÀ DỊCH VỤ GIÁO DỤC VIETJACK
- Người đại diện: Nguyễn Thanh Tuyền
- Số giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh: 0108307822, ngày cấp: 04/06/2018, nơi cấp: Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố Hà Nội.
© 2021 Vietjack57. All Rights Reserved.
